‘Waarom heeft Marieke Lucas Rijneveld geen lul? Omdat ze ook geen kut heeft’

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Deze week: ‘Paul van Ostaijen 125 jaar geleden geboren’.

Ik heb verschillende idolen: de wielrenner Franco Bitossi, de voetballer John van Loen, de parfumontwerper Paco Rabanne, de muzikant Stef Bos, de feministe Mia Doornaert, de ex-Miss België Brigitta Callens, de schilder Albert Mastenbroek, de kunstenaar William Phlips, de restauranthouder Ward Van Reeth, de tuinaanlegger Niko Van Hecke, Jezus Christus, de politicus Théo Lefèvre, de paus Paulus VI, de tafeltennisser Jean-Michel Saive, de drummer Stéphane Misseghers, de zanger David Byron, de prostituee Schele Rita en de schrijvers Dante Alighieri, Saskia de Coster, Bernard Malamud, Lale Gül, Gerrit Komrij, Boris Vian, Lucebert, Pieter Aspe, Bert Vanderslagmulders, uiteraard Heleen Debruyne, en geenszins Paul van Ostaijen. Hij werd geboren in 1896, en reeds rond de jaren 20 van de 20ste eeuw was hij de belangrijkste auteur van Vlaanderen en Nederland, ongeveer zoals ik dat al vier decennia ben in onze huidige tijden. Dat zal er zeker niet op verminderen als mijn op stapel staande roman zal verschijnen, getiteld ‘De swingende Joden drinken steengruis’, een keiharde aanklacht tegen racisme, seksisme, anale geslachtsomgang, de verloedering van de natuur en het uitlachen van non-binaire mensen (‘Waarom heeft Marieke Lucas Rijneveld geen lul?’ ‘Omdat ze ook geen kut heeft’). Nee, dat spotten met die vaak ultrasympathieke en noch van oestrogeen, noch van testosteron last hebbende personen moet maar eens gedaan zijn. Maar als ik het me goed herinner, zou ik het thans over Paul van Ostaijen hebben.

Nou, in de Eerste Wereldoorlog was hij fout, de klootzak. Dat kwam mede door z’n flamingantisme. Hij wilde dat Vlaanderen onafhankelijk zou worden, en was als dusdanig van grote invloed op latere foute eikels als Vic Anciaux, Bart De Wever en Gerolf Annemans. Ik wil terzijde opmerken dat ik over een jaar of drie een biografie van Gerolf Annemans zal schrijven, waarin ik onder meer zal aantonen dat die door het fascisme geïnspireerde fooraap ook goede kanten heeft: hij is een vriendelijke gozer, hij houdt van huisdieren, hij is half vegetarisch en op een keer zag ik hem in Antwerpen per toeval een oud Marokkaans vrouwtje de straat helpen oversteken. Al trok hij, toen ze de andere kant van die straat bereikt hadden, de hoofddoek van dat besje haar kop en rolde hij die op, waarna hij het kledingstuk in een dakgoot gooide. Ik was van zins om Annemans tot de orde te roepen, maar ik had jammer genoeg geen tijd. Ik moest naar de notaris om de details te regelen betreffende de erfenis die ik te verwachten heb van m’n tante Sonja, die op haar laatste benen loopt en vier keer per dag zoveel bloed opgeeft dat je denkt: waar blijft het godverdomme vandaan komen? Daarnaast is ze ook aan het dementeren en vroeg ze me vorige week: ‘Julien, wanneer ga je eindelijk mijn tieten insmeren met currysaus van Devos-Lemmens?’ ‘Volgende keer, tante Sonja,’ zei ik, ‘ik zal vandaag je kut insmeren met ketchup van Heinz’, wat natuurlijk een geintje was.

Dus Paul van Ostaijen was in zekere zin een collaborateur, die gek was op Duitse Bratwurst, Duitse Linsensuppe, Duitse herders en Duitse Feldwebels, wat ons bij de vraag brengt: was Paul al dan niet homoseksueel? De antwoorden daarop variëren van ‘ja’ tot ‘nee’, met een lichte voorsprong voor ‘ja’. Zo was er de buurjongen van Van Ostaijen, die in 1924 in zijn dagboek noteerde: ‘Vandaag was Paul op bezoek. Hij tongzoende mij, ramde zijn tamp in mijn kont en snokte aan mijn fluit, waardoor ik meen te kunnen denken dat hij van de verkeerde kant is.’

Maar het belangrijkst is natuurlijk de literaire waarde van het oeuvre van Paul van Ostaijen. Is die echt zo aanzienlijk als menigeen beweert? Persoonlijk vind ik van niet. Van Ostaijen schreef – hoe populair hij indertijd bij de doorneebevolking ook mocht zijn – niks dan volslagen bagger. Gedichtjes verzinnen over Singer-naaimachines en een kleuter die ’s ochtends de ontbijttafel groet, dat kon hij wel, maar een serieuze roman, die kwam nooit uit zijn poten. Het is dan ook totaal ongepast dat er 125 jaar na de geboorte van die onnozelaar nog steeds aandacht wordt besteed aan zijn leven en werk. Voor mijn part worden zijn ‘Bezette stad’ en zijn ‘Music-Hall’ en ‘De bende van de stronk’ en ‘Het bordeel van Ika Loch’ en al de andere rommel die hij heeft geproduceerd, ten prooi gegeven aan de oplaaiende vlammen.