Humo's Feminiene FonotheekElla Fitzgerald
‘Dankzij Ella Fitzgerald kwam jazz plotseling de bewoonde wereld binnen’
Toen aan het ronde hoofd van Marc Didden (°Hamont, 1949) oren begonnen te groeien, draaiden die algauw graag in de richting van het vrouwelijke stemorgaan. In de zomerweken luistert Marc met liefde naar nieuwe, oude, vertrouwde en onbekende dames. Deze week: Ella Fitzgerald.
Jazz. Het is een woord dat alles en niets wil zeggen. Het werkt me in elk geval niet op de zenuwen, iets wat weleens wil voorvallen wanneer iemand met ‘jazzy’ komt aanzetten. Ik zie er meteen rolkragen bij en vingerknippende jongelui met onberispelijk kapsel. Nederlandse zangeressen zingen alsof ze zwart zijn en rijgen de oe-bie-does aan elkaar, klauteren toonladders op en af en laten me, ondanks alle showmanschap van zo’n bigband, alle competente drumsolo’s, volledig koud. Jazzy is kut. Jazz is the thing.
Wat me bij Google brengt met deze simpele vraag: ‘What is Jazz?’ Het antwoord komt snel: ‘Jazz is a type of music of black American origin which emerged at the beginning of the 20th century, characterized by improvisation, syncopation, and usually a regular or forceful rhythm. Brass and woodwind instruments and piano are particularly associated with jazz, although guitar and occasionally violin are also used; styles include Dixieland, swing, bebop, and free jazz.’
Als ik aan jazz denk, denk ik vanzelf aan Ella Fitzgerald. ‘Ella, elle l’a’ zong France Gall al in 1987, maar mijn liefde voor Ella’s stem dateert al van begin jaren zestig, toen mijn vader warempel thuiskwam met een livesingletje dat ‘Mr. Paganini’ heette. Ella zong het al lang, maar toen, vlak voor de komst van The Beatles en The Rolling Stones, werd het een ware hit. En daardoor kwam jazz plotseling de bewoonde wereld binnen. Je hoorde Ella op de jukebox, op de radio, op de kermis. Haar opzwepende zangtechniek nam het schijnbaar moeiteloos op tegen de tempowisselingen waarmee haar uitstekende muzikanten dat liefdevolle verhaal over de grote violist en toondichter Nicollò Paganini bij vrijwel elk optreden brachten. Op onregelmatige tijden gaat de tekst over in gesyncopeerd gescat, wild gekrijs, intiem geneuzel of vrolijk gejodel van zeer hoog niveau.
Jazz in de hitparade? Het gebeurt soms (neem Dave Brubeck, Louis Armstrong, of wat Miles Davis deed met Cindy Laupers ‘Time After Time’) maar het is ongewoon. Niettemin, als u een gaatje zoekt om de wondere wereld van de jazz te betreden, doe dat dan zoals mijn vader en begin met ‘Mr. Paganini’. Jazz wordt zelden jazzer dan tijdens de vijf minuten die dat nummer nodig heeft om tot zijn recht te komen.
Daarna ligt de weg naar Ellaland wijd open: grijp gretig in de goedgevulde graanschuren waar Fitzgeralds oeuvre opgeslagen ligt. Bij een voorzichtige tel kom je over zeven decennia heen algauw bij knap zestig studiotitels en dertig liveplaten uit, plus een massa compilaties, bests of, en voor de sjachermarkt verknipte en weer aan elkaar gelijmde meesterwerken. Luister naar ons en hou het simpel: ga op zoek naar Ella’s ‘Song Books’ (Cole Porter, Duke Ellington, Johnny Mercer) en laat u meevoeren naar het midden van de vorige eeuw. Ook de moeite: het hele ‘Ella and Louis’-verhaal. Or how to sing a song. Hun drie samenwerkingen (‘Ella and Louis’, ‘Ella and Louis Again’, ‘Porgy and Bess’) zijn exemplarisch. De eerste is meteen de beste zondagmorgenplaat aller tijden, maar de kans zit erin dat u maandagochtend nog altijd verhangen zult zijn aan hoe de firma Fitzgerald & Armstrong omgaat met Irving Berlins ‘Cheek to Cheek’, George en Ira Gerswhins ‘They Can’t Take That Away from Me’ en de geografisch wat gespreide klassiekers ‘Moonlight in Vermont’, ‘Stars Fell on Alabama’ en ‘April in Paris’. Allemaal grandioos en precies gezongen door Ella & Louis. Die laatste roert ook de trompet wanneer dat nodig is. Oscar Peterson speelt piano, Herb Ellis gitaar, Ray Brown bas, Buddy Rich drums: bij hen bent u veilig.
