‘Dankzij Eminem werd ik minder kwaad op de rest van de wereld: mijn ouders zijn hem heel dankbaar’

In 2000 verkochten slechts twee platen beter dan 'The Marshall Mathers LP': 'Hybrid Theory' van Linkin Park en een best of van The Beatles. En al is de ster van Eminem, ooit Amerika's favoriete Jommeke from hell, intussen wat weggedeemsterd, die van zijn beste (én hardste én gevoeligste én onnozelste) plaat schijnt nog altijd even hard. Voor meer astronomische duiding: vijf gediplomeerde Eminem-kenners maken - nu de plaat op 23 mei 20 wordt en Dr. Dre gekneveld en vastgebonden in onze kofferbak ligt - de balans op.

SASKIA DE COSTER: 'GUIDO GEZELLE OP SPEED'

In 2016 won Bob Dylan de Nobelprijs voor de Literatuur, twee jaar later ging de Pulitzer naar Kendrick Lamar, maar Eminem moet zijn pap nog altijd koelen met ocharme een paar doordeweekse Grammy's. En dat terwijl hij, volgens een universitaire studie, van alle bestsellende artiesten de bréédste woordenschat heeft: 8.818 verschillende woorden telt zijn oeuvre. Ter vergelijking: dat van Dylan telt er 4.883.

SASKIA DE COSTER «Een rapper die een Pulitzerprijs wint: dat was in de hoogdagen van Eminem ondenkbaar. Rap en hiphop waren toen zogezegd voor de laagste, ongeletterde klasse. Sowieso onzin, en in het geval van Eminem dubbel onrechtvaardig, want hij is een taalkundig fenomeen, een uitzonderlijk literair talent, een Guido Gezelle op speed.»

HUMO Zelfs Seamus Heaney was onder de indruk: de Nobelprijswinnaar roemde Eminem als 'de redder van de moderne poëzie'. Indrukwekkend, voor een rapper die naar eigen zeggen in zijn leven maar één boek heeft uitgelezen, een biografie van LL Cool J.

DE COSTER «Dan denk je te stereotiep. Literatuur staat niet alleen in boeken, ze zit ook in de mondelinge verteltradities en de rap battles waarmee Eminem is opgegroeid. Verbaal voortdurend uitgedaagd worden en je alleen met woorden kunnen verdedigen: dat helpt om scherper te worden. Rappers als Kendrick Lamar en Eminem zijn vermoedelijk ook echte sponzen, die alles opzuigen waarmee ze in contact komen.»

HUMO In 2018 werd het werkwoord 'to stan' - of: 'iemand bijzonder obsessief bewonderen' - opgenomen in de Oxford English Dictionary.

DE COSTER «Heel knap als je dat kunt bereiken. Ik zeg het in alle objectiviteit, want tegelijk is hij in mijn ogen ook een heel irritant ventje. 'The Real Slim Shady' vond en vind ik een vreselijk nummer. En hij belichaamt een cultuur die heel ver van me afstaat. Ik begon 'm eigenlijk pas interessant te vinden toen 'Stan' een single was, omdat het zo'n rijk, verhalend en slim nummer is.»

HUMO Werken Eminems teksten ook op papier?

DE COSTER «Ja, juist omdát hij een heel eigen manier van rappen en een atypische cadans heeft, en omdat hij felle klemtonen legt. Als ik één van zijn teksten lees - ik heb nu die van 'The Way I Am' voor mij liggen - hoor ik daar automatisch zijn stem in doorklinken. Hij heeft zijn teksten als het ware met zijn adem begeesterd.»

HUMO De laatste jaren ben je, en met jou een groot deel van de wereld, minder onder de indruk van zijn verbale diarree.

DE COSTER «Er valt nog steeds weinig af te dingen op de snelheid waarmee hij rapt - zijn debiet is waanzinnig - maar het is een flauw trucje geworden, hè. Twintig jaar geleden was hij al het cliché-machomannetje, maar toen had hij nog het voordeel van de jeugd. Nu zijn z'n pogingen om te provoceren vooral belachelijk, en de manier waarop hij zich achteraf telkens excuseert, is nogal ongeloofwaardig.»

FLIP KOWLIER: 'JALOERS OP ZIJN TALENT'

'Berichtje aan alle rappers van België: hoe heprobeerd!' lalde 't Hof van Commerce in 1998 vanuit Izegem. Maar over Detroit is niets gezegd. Flip Kowlier is vier jaar jonger dan Marshall Bruce Mathers III, maar ze zijn min of meer tegelijk aan hun hiphopcarrière begonnen.

HUMO Hoe groot is de muzikale voetafdruk van Eminem? Heeft hij de hiphop veranderd?

FLIP KOWLIER (blaast) «Ik zou niet zeggen dat de commerciële hiphop van de afgelopen twintig jaar klinkt als 'The Slim Shady LP' en 'The Marshall Mathers LP'. Dat is ook normaal: hij is altijd een buitenbeentje geweest. Hij heeft de lat wel hoog gelegd. En aan pakweg Kendrick Lamar hoor je heel goed dat hij ooit een grote Eminem-fan geweest moet zijn.»

HUMO Wat is de beste song op 'The Marshall Mathers LP'?

KOWLIER «Ik heb 'Stan' altijd geniaal gevonden. Een enorm melig nummer - en ik hoor sommige lezers nu al zeggen: 'Haha, dienen onnozelaar vindt het commerciële 'Stan' Eminems beste nummer' - maar ik hou wel van de bombast en het overdreven pathos. En het verhaal is gewoon heel goed verteld. Oké, Dido doet mee, maar dat zien we door de vingers (lachje). Als ik het hoor passeren op de radio, kan ik er nog altijd emotioneel van worden.

»'The Marshall Mathers LP' is wel de laatste Eminem-plaat die ik nog echt beluisterd heb. Daarna heb ik mijn interesse verloren. Misschien omdat hij te veel de grote rockster begon uit te hangen? Ik weet het niet.»

HUMO Was je ooit jaloers op hem? Op zijn succes, op zijn budgetten of anders op de mensen met wie hij kon samenwerken?

KOWLIER «Eigenlijk alleen op zijn talent. Hoe hard ik ook probeer, ik denk niet dat ik ooit zal kunnen wat hij kan - ik ben dat zelfs redelijk zeker (lachje). Er zijn rappers die ik liever hoor, maar puur technisch ken ik er niet één die beter is.»

HUMO Eminem is naar eigen zeggen op de wereld gezet om mensen tot bloedens toe op stang te jagen. Na de doorbraakplaat 'The Slim Shady LP' deed zijn moeder hem een proces aan de broek, na 'The Marshall Mathers LP' deed ook zijn grootmoeder dat.

KOWLIER «Het is een raar mannetje, hè. Ik hoop voor hem dat zijn manier van doen een act is, dat de helft van wat we over zijn leven weten verzonnen is en dat hij diep vanbinnen lacht om hoe de wereld zich over hem zit op te winden. Maar ik vrees ervoor.»

JEF DE TEMMERMAN: 'DOM ÉN SLIM'

De weg van Detroit tot Gent loopt tegenwoordig via Uberdope, het trio rappers dat de geest van Slim Shady verder uitdraagt met nummers als 'Niet te doen', 'Lelijk' en 'Komt wel goed'.

JEF DE TEMMERMAN «Ik ben geboren in 1986, dus ik moet 13 of 14 geweest zijn toen 'The Marshall Mathers LP' uitkwam. Mijn interesse in rapmuziek was nog pril. Maar plotseling was hij daar, als een onvermijdelijke, alomtegenwoordige en overweldigende kracht. De invloed van Eminem op muziekliefhebbers van mijn generatie valt niet te overschatten. Dat ik ooit ben beginnen te rappen, heeft voor een groot stuk met hem te maken.

»Ik ben rond die tijd trouwens ook gele Timberlands beginnen te dragen, zoals hij deed. Typisch voor een 14-jarige: uiterlijke dingen overnemen, terwijl dat natuurlijk net het minst belangrijke is.»

HUMO Ben je ook door een peroxideblonde fase gegaan?

DE TEMMERMAN «Het heeft bijzonder weinig gescheeld. Ik had de kapper gevraagd om me een Eminem-kapsel te geven, maar hij zei: 'Ik doe het alleen als je mama haar toestemming geeft.' Als ik het mezelf zo hoor vertellen, was dat niet het meest gangsta moment van mijn leven (lacht).»

HUMO Heb je hem ooit live gezien?

DE TEMMERMAN «In 2001 in Vorst Nationaal, op de Europese tournee voor 'The Marshall Mathers LP'. In een Dickies-salopette, met een Jason Voorhees-masker op en een kettingzaag in de hand: zo kwam hij het podium op (lacht). Achteraf bekeken was het waarschijnlijk geen legendarisch optreden. Amerikaanse rappers hadden toen de neiging om tijdens Europese tournees meer te blowen en minder hun best te doen dan tijdens optredens in hun thuisland. Maar ik was 14: het maakte mij niet uit hoe slecht en slordig het zogezegd was, ik vond sowieso alles van hem fantastisch.»

HUMO Was Eminem ook vernieuwend?

DE TEMMERMAN «Toen ik de plaat gisteren nog eens oplegde, viel me op dat de beats van de nummers 'Kill You' en 'Who Knew' heel atypisch zijn voor de rapmuziek van die tijd. Meer nog: ze leunen dicht aan bij de grime, een genre dat in 2000 aan het opkomen was. Die muziek werd in een paar flats in Tottenham gemaakt, en plots zat ze dankzij Eminem en Dr. Dre in de mainstream.»

HUMO Wie rijmt zoals in de regel 'You want me to fix up lyrics while the president get's his dick sucked?', is tegelijk clever en puberaal. Intelligent én flauw: dat vat Eminem ook redelijk goed samen.

DE TEMMERMAN «Ja. Hij rapte ook over zichzelf en zijn belevingswereld, bijna nooit over politiek en maatschappelijke issues. Misschien omdat hij er geen mening over had, maar mogelijk ook omdat hij wist dat daar al genoeg over werd gezongen en gerapt. In elk geval: ook daarin heeft hij Uberdope beïnvloed. Wij zoeken in onze nummers altijd naar een soort domheid waarin met veel goede wil een paar sporen van intelligentie te ontwaren zijn.»

HUMO Wat is je favoriete song op 'The Marshall Mathers LP'?

DE TEMMERMAN «Ik vind Eminem misschien wel het allerstrafst in 'The Way I Am'. De song zelf ben ik wat beu, wegens destijds te vaak gedraaid. Maar de manier waarop hij de tekst aan elkaar rapt, is compleet geschift. De agressieve cadans houdt het hele nummer aan, zonder dat het ooit gaat vervelen. Dat het spannend blijft, komt omdat hij er bijzonder complexe rijmschema's in steekt. En alleen Eminem had het talent om die toch supervloeiend te laten klinken. Laat iemand anders het proberen, en het wordt onbeluisterbaar of extreem hermetisch.»

JOKE EMMERS: 'BRULLEN IN MIJN KAMER'

Actrice Joke Emmers ('Callboys' en 'Beau Séjour') nomineerde Eminem in Humo als haar favoriete onenightstand, in 2013 maakte ze een volledige theatervoorstelling over de man van Detroit en op Studio Brussel trad ze tijdens een nachtelijke rapsessie op onder de naam Eminemmers.

HUMO Fan, zeker?

JOKE EMMERS (lacht) «Ik steek het niet onder stoelen of banken.»

HUMO Eminem heeft je door je puberteit geholpen, zei je eens.

EMMERS «Op mijn 12de kreeg ik van twee vrienden 'The Eminem Show' in de handen geduwd, de plaat die na 'The Marshall Mathers LP' is uitgebracht. Ik begreep er eerst weinig van, maar ik vond de muziek wel leuk en besloot om ook zijn andere platen in huis te halen.

»Voor ik het wist, groeide hij uit tot de grootste inspiratiebron van mijn leven. Als tiener had ik veel agressie in mij, en ik wist niet zo goed hoe ik daarmee moest omgaan. Maar ook Eminem is vaak heel kwaad in zijn songs, hè. Die mee staan brullen in mijn kamertje werd mijn uitlaatklep. Dankzij Eminem werd ik minder kwaad op de rest van de wereld. Vooral mijn ouders zijn hem daar heel dankbaar voor (lacht).»

HUMO Heb je hem ontmoet?

EMMERS «Ik heb meermaals geprobeerd hem te ontmoeten - in 2013, toen hij op Pukkelpop stond, en daarna via een meet & greet-wedstrijd op de radio - maar het is me nooit gelukt. Ik heb wel zijn fanadres. Ik wilde hem op mijn 13de namelijk ook brieven schrijven - maar omdat mijn Engels niet goed genoeg was, heb ik dat nooit gedaan.»

HUMO Wat zijn je favoriete nummers op 'The Marshall Mathers LP'?

EMMERS «'Kim' is fantastisch, omdat het zo theatraal is. Ook al is het een nummer waarin het hoofdpersonage zijn ex vermoordt. 'Marshall Mathers' vind ik ook heel mooi. Daarin zegt hij eigenlijk: 'Ik ben ook maar een mens, laat me toch met rust.' Heel herkenbaar.»

JELLE DENTURCK: 'NACHTMERRIES OP MIJN 12DE'

Roméo Elvis noemde Eminem hier twee weken geleden al de grappigste rapper die hij kent. En ook Jelle Denturck, met DIRK. met drie singles tegelijk in 'De afrekening', is nog niet uitgelachen.

JELLE DENTURCK «'The Marshall Mathers LP' was mijn eerste cd ooit, gekocht met de centjes die ik voor mijn plechtige communie had gekregen. Toen sprak vooral de onderbroekenlol me aan, de fucks en de shits. Met zijn posse D12 maakte hij ook nummers die werkelijk nergens op sloegen. Ik vond het aantrekkelijk. Al was het wellicht ook dat wat anderen - volwassener, ernstiger mensen - afstotelijk vonden.»

HUMO 'Eminem is het evil spiegelbeeld van Vanilla Ice, hij is Beavis & Butthead, de drie musketiers van de Beastie Boys, Eddie Murphy, Richard Pryor, Marilyn Manson en Calimero in één,' schreef (mvs) destijds in de Humo-recensie. Doet Eminem jou aan nog iemand anders denken?

DENTURCK (denkt na) «Nee. Ik vergelijk ándere artiesten met Eminem, maar Eminem nooit met iemand anders. Die gast én zijn kunst zijn uniek, alleen al door de overdreven doorgedreven zelfreflectie. Hij rapt voortdurend over zichzelf, en het is alsof hij in zijn muziek zijn leven constant aan het samenvatten én het voorspellen is.»

HUMO Luister je nu anders naar zijn songs dan toen je 12 was?

DENTURCK «Ik vind 'm nog altijd heel grappig, maar om andere redenen. Het is vaak hard en diep en edgy en slim en scherp en hilarisch: alles tegelijk. Als je goed naar zijn teksten luistert, holy shit, dat komt binnen! Neem nu 'Kim', waarin hij een personage neerzet dat zo buiten zichzelf is dat het tot moorden in staat is. Dat had makkelijk veel te dramatisch en dus belachelijk kunnen worden. Maar het wérkt. Ik word bang als ik daarnaar luister. Maar écht bang, hè. En zeker toen ik 12 was, en er 's nachts in mijn bedje naar lag te luisteren. Veel nachtmerries van gekregen.

»Die 'Ze denken dat ik het niet meen'-vibe in zijn teksten, en het feit dat hij in zijn alter ego Slim Shady kruipt om zijn donkerste gedachten een stem te geven: da's wat zijn lyrics zo krachtig maakt.»

HUMO De laatste jaren is hij wel een parodie van zichzelf geworden.

DENTURCK «Zijn recente verschijning op de Oscars was niet goed, hè. Jammer, want sommige artiesten zitten echt in je hart, en dan doet het pijn om hen te zien afglijden. Hij heeft elke relevantie verloren, maar is dat erg? Er zijn zoveel artiesten die de impact van hun hoogdagen niet meer kunnen evenaren - ik denk nu spontaan aan The Strokes.

»Het speelt ook mee dat hij vanaf 'The Eminem Show', de plaat na 'The Marshall Mathers LP', veel van zijn beats zelf is gaan maken, in plaats van te vertrouwen op Dr. Dre. Dat had hij niet moeten doen.»

HUMO Heeft hij invloed als je zelf songteksten schrijft?

DENTURCK «Dat kan niet anders. Ik had vroeger schriftjes waarin ik zijn lyrics noteerde: ik kende alles uit het hoofd. Met DIRK. maak ik nu heel andere muziek, maar het staat buiten kijf dat mijn gevoel voor humor voor een deel door Eminem gevormd is. Ik lach me nog altijd kapot om veel van zijn oneliners. Bijvoorbeeld als hij, ergens halverwege 'Who Knew', plots 'IKE' roept. Eigenlijk is dat een verwijzing naar het echtelijke geweld bij Ike en Tina Turner - maar in de song is het zo goed geplaatst dat het hilarisch wordt. Maar het zou ook kunnen dat ik nooit volwassen ben geworden (lacht).»