De grootheidswaanzin van The Smashing Pumpkins-frontman Billy Corgan: ‘Waarom staat in een recensie nooit dat dit een briljant album is?’

De grens tussen gezonde ambitie en grootheidswaanzin is bij The Smashing Pumpkins-frontman Billy Corgan altijd aan de dunne kant geweest. Ooit lag die eigenschap aan de basis van generatiebepalende meesterwerken als Mellon Collie and the Infinite Sadness, maar wie zit er nog te wachten op het nieuwe Atum, ‘een rockopera in drie bedrijven’?

Toen The Smashing Pumpkins in 2007 uit de vergetelheid kropen na zeven jaar eerder gesplit te zijn, deden ze dat met het album Zeitgeist. De liner notes lazen: Jimmy Chamberlin, drums. Billy Corgan, al de rest. Wat jarenlang een publiek geheim was – dat Corgan op klassiekers als Gish (1991) en Siamese Dream (1993) ook de gitaar- en baspartijen van James Iha en D’arcy Wretzky had ingespeeld – leek zo bevestigd te worden. The Smashing Pumpkins is Billy Corgan en Billy Corgan is The Smashing Pumpkins.

‘Ik ben in totale controle van mijn wereld. Als je naar een Smashing Pumpkins-nummer luistert, en je denkt de drums weg, dan ben je 99 procent van de tijd naar mij aan het luisteren’, zou Corgan in 2010 aan Rolling Stone vertellen – in een periode waarin ook Chamberlin de Pumpkins-deur tijdelijk achter zich had dichtgetrokken. Tegenwoordig zijn zowel Chamberlin als Iha weer lid van The Smashing Pumpkins, maar Corgans grenzeloze ambitie blijft de motor van de band. Deze week verscheen het derde luik van Atum: A Rock Opera in Three Acts, nadat de eerste twee delen de afgelopen maanden uitkwamen. Drie keer elf nummers, goed voor zo’n 2 uur en 19 minuten.

‘Iedereen in mijn wereld op dat moment, een aantal van wie zijn ontslagen, rolde met zijn ogen en zei: ‘Niet in 2023, je bent gek’’, herinnerde Corgan zich deze week in The New York Times. ‘En natuurlijk wees ik op wat overduidelijk was, namelijk: ik heb een van de grootste albums aller tijden gemaakt, dat 28 nummers telde.’ Het inmiddels 28 jaar ouder Mellon Collie and the Infinite Sadness geldt vandaag inderdaad als een klassiek meesterwerk: Pitchfork omschreef Mellon Collie als het Generation X-equivalent van de Dubbele Witte van The Beatles, Physical Graffiti van Led Zeppelin of The Wall van Pink Floyd.

Nochtans waren The Smashing Pumpkins in die tijd, in zekere zin, een unicum in het wereldje van de alternatieve rockmuziek. Hippe bands als Nirvana, Pearl Jam en Pavement beschouwden het grote succes vooral als een ongewenst neveneffect van goede muziek, maar The Smashing Pumpkins niet. ‘The Smashing Pumpkins waren nooit bedoeld om een kleine band te zijn’, aldus Corgan in 1996. ‘We zouden een grote band zijn, of géén band zijn.’

Het Grote Gebaar

Die aan grootheidswaanzin grenzende ambitie heeft William Patrick Corgan, zoals hij tegenwoordig wenst te worden aangesproken, dus nog altijd. Hij beschouwt Atum als het einde van een grotere trilogie, die begon met Mellon Collie en in 2000 werd verder gezet met Machina: The Machines of God. Shiny, het hoofdpersonage van Atum, is een rockster die twintig jaar lang in de ruimte heeft geleefd: volgens Corgan is het een nieuwe incarnatie van Zero (uit Mellon Collie) en Glass (uit Machina).

Billy Corgan en The Smashing Pumpkins zijn altijd voor het Grote Gebaar gegaan – denk aan de kerkklokken op ‘Disarm’ en de euforische strijkers op ‘Tonight, Tonight’ – en dat is op Atum dus niet anders. The Smashing Pumpkins opereren nog steeds in hetzelfde universum: de bombastische drums op ‘The Culling’, de futuristische synths op ‘Neophyte’ en de synthpop-op-arenaformaat zijn daar getuige van. ‘Tegenwoordig geloven veel mensen in ‘less is more’’, merkte Corgan op in NME. ‘Ik geloof in het tegenovergestelde.’

Tegelijk grijpen songs als het snedige ‘Moss’ of de eerste single ‘Beguiled’ terug naar de rauwe, zware gitaren waarmee Corgan destijds, met Grote Emoties onder de arm, de hitlijsten bestormde. The Smashing Pumpkins lijken te worstelen met hun verleden – hoeveel ervan mag je omarmen, en hoe ver moet je ervan afwijken? Tijdens hun recentste tournee, waarbij ze ook de Lotto Arena aandeden, stonden songs uit recente platen als Shiny and Oh So Bright (2018) en Monuments to an Elegy (2014) wel op de setlist, maar lag het zwaartepunt toch op de jaren 90.

‘Er is geweldig veel druk op de band om altijd terug te grijpen naar het verleden,’ erkende de frontman recent aan Kerrang, ‘wat oké is, het verleden is behoorlijk fijn. Maar dat interesseert me niet als het aankomt op: waarom zou je vandaag nog muziek maken?’ Corgan wil niet dat The Smashing Pumpkins een legacy act worden. ‘Ik ga geen spelletjes spelen: I believe we’re one of the great bands, en dat begint met de overtuiging dat we iets uniek te vertellen hebben’, stelde Corgan afgelopen najaar tegenover The Guardian. Voor hem lijkt er niet veel veranderd te zijn: net zoals in de nineties voelt hij zich nog steeds miskend. ‘Ik krijg dezelfde recensies als vroeger, die matige, modderige recensies die gewoonweg niet zeggen: ‘Dit is een fucking briljant album van een fucking briljante artiest.’’

Toch blijft de vraag wie Corgan nog weet te bereiken met zijn episch gevoel voor pathos. Mellon Collie, Adore (1998) en Machina kwamen binnen op respectievelijk 1, 2 en 3 in de Amerikaanse albumhitlijsten; Monuments to an Elegy, Shiny and Oh So Bright en CYR (2020) op plaatsen 33, 54 en 86. ‘Als je door een vriendelijke lens naar ons kijkt, zijn we een uiterst succesvolle band als je bedenkt hoe raar en anders we zijn’, beseft Corgan in zijn typische, onbescheiden stijl. ‘Als je door een andere lens naar ons kijkt, zijn we gewoon een hoop gemiste kansen.’

Atum: A Rock Opera in Three Acts is nu uit bij Sumerian.