Dit vond Frank Vander linden 30 jaar geleden: ‘R.E.M. doet op ‘Out of time’ zijn zin en dus ook de onze’

Het zal u misschien verwonderen, maar af en toe zeggen drummers verstandige dingen. Zoals bijvoorbeeld Bill Berry van R.E.M.: ‘Wij maken rare platen. Wie niet van rare platen houdt, moet maar naar de radio luisteren.’

Ik heb deze week niet naar de radio geluisterd. ‘Out of time’ is verschenen en het is een vreemde, mooie, rijke, soms ontroerende, vaak gedurfde en altijd fascinerende plaat en als ik niet uitkijk verspil ik nu al de superlatieven die ik tot bij het dessert wilde bewaren.

In plaats van mij - zoals gewoonlijk - aan de oplossing van het derdewereldprobleem te wijten, heb ik mij deze week in het volledige R.E.M.-oeuvre verdiept. Nooit meer zal ik luisteren naar lieden die beweren dat ‘R.E.M. altijd hetzelfde liedje speelt’ en slechts een omhooggevallen gitaargroepje is. ‘Murmur’ (‘83) blijft na al die jaren een verbijsterende ervaring: beklemmend als John Cale, boeiend als The Byrds, mysterieuzer dan de reanimatie van Jan Theys. ‘Reckoning’ en ‘Fables of the reconstruction’ waren daarna zogenaamd ‘minder geslaagde elpees’ — geloof er niets van: grijp terug naar ‘Harborcoat’, ‘Time after time’ en ‘Green grow the rushes’ en geniet. Besef vervolgens dat daarna pas het Serieuze Werk begon: de eerste drie elpees hadden het typische R.E.M.-geluid vastgelegd; vanaf ‘Lifes rich pageant’ begon de groep zijn vleugels uit te slaan, ging bassist Mike Mills opeens keyboards spelen en werd gitarist Peter Buck vaak gesignaleerd in. Gezelschap van autocars, mandolines en ander raarbesnaard tuig.

Die evolutie mondde via ‘Document’ (’87) schitterend uit in ‘Green’ (’88); een plaat die met geboren singles als ‘Popsong 89’ en vooral ’Stand’, de grote doorbraak forceerde, maar ook hondsmoe, totaal onverkoopbare kunst als ‘The wrong Child’ en ‘Hairshirt’ bevatte.

‘Out of time’ gaat nog veder, dieper. De heren Buck, Stipe, Berry en Mills grijpen naar grote middelen om hun en onze horizon te verbreden: gastzangers(rapper KRS-1 en B-52 Kate Pierson, strijkarrangementen, straatgeluiden; allemaal innovaties die bij mindere groepen vaak op creatieve paniek wijzen, maar hier — veertig minuten lang — garant staan voor een muzikaal smorgasbord om luid bij te smakken.

‘Out of time’ bevat fruit dat moet rijpen: de rap van KRS-1 in ‘Radio song’ lijkt op het eerste gehoor even gepast als skischoenen in bed, maar heeft je na vijf beluisteringen te pakken als de ziekte. Bij ‘Losing my religion’ vraag je je af hoe het mogelijk is dat zo’n grillig, ongrijpbaar en melancholisch lied op single kan verschijnen en je toch nog vrolijk maken. ‘Endgame’ is een song zonder woorden en maakt brandhout van de gedachte dat alle instrumentals overbodig zijn (als ik me niet vergis zijn de strijkkwartetten van Mozart óók instrumentals; ik zal het eens aan mijn kleinzoon vragen).

Bassist Mike Mills — de Karel Thys van R.E.M. — zingt ‘Near wild heaven’: het is van de solo-elpee van demente Beach Boy Brian Wilson geleden dat ik nog zoveel stemmenglans mocht bespreken.

U denkt dat ik overdrijf? Neem dan zelf grondig kennis van ‘Low’, ‘Half a world away’, ‘Texarkana’ en het louter uit koude rillingen bestaande ‘Country feedback’ en probeer mij dan nog eens ongelijk te geven. ‘Shiny happy people’ (met de douche-frisse Kate Pierson) zal zich meteen een plaats in uw hoofd veroveren en alleen het wat doordeweeks R.E.M.-ige ‘Me in honey’ staat de perfectie in de weg. Kortom: vreemd, mooi, rijk, ontroerend, fascinerend, :alles wat u & ik niet zijn. R.E.M. doet op ‘Out of time’ zijn zin en dus ook de onze.