Een meesterwerk van 20: Rated R van Queens Of The Stone Age

Het is in het najaar van 2000 als er een track op de radio verschijnt die in zijn pure dreiging, en in zijn totale vernietigingsdrift op dat moment eigenlijk ongezien is. Het ding heet Feel Good Hit Of The Summer en laat in de tekst - nu ja, tekst: een opsomming eerder - niks te raden over. ‘Nicotine, valium, vicodin, marihuana, XTC and alcohol’, zo somt de zanger het recept van zijn favoriete cocktail op. Om het af te toppen met een maniakaal ‘c-c-c-c-c-cocaine!!!’. De groep in kwestie heet Queens Of The Stone Age, en de song is de opener van hun tweede plaat, die Rated R heet.

Die titel betekent zo veel als: niet geschikt voor minderjarigen, en daar is geen woord aan gelogen. De plaat is een fragmentatiebom van verschillende rockinvloeden, en voelt oprecht gevaarlijk. En dat was op dat punt wel even geleden, in de rockmuziek. De Gouden Tijden van Kurt liggen dan immers alweer zes jaar achter de rug. De tijd dat alternatieve rock de grootste bijzaak op aarde was, die is gedaan. De grote groepen van de eerste helft van de nineties zijn allemaal gesplit, of doodop, of ze zijn, zoals Pearl Jam, naar een eigen niche verhuisd waar ze voortaan alleen nog voor hun eigen fans hun eigen versie van classic rock spelen.

In het jaar 2000 zijn de bekendste ‘rockgroepen’ op de planeet die van de nu-metal: met dreadlocks en baggy kleding uitgedoste bands als Korn, Limp Bizkit en Slipknot. En hoewel nu-metal op veel vlakken een onderschatte stroming is (het is de tegenstem van de saaie buitenwijken), is het vooral een genre voor tieners. De wat meer volwassen rockfan zit een beetje op zijn honger. Ja, er zijn de Foo Fighters, en de Peppers hebben zich een jaar eerder opnieuw uitgevonden, maar dat zijn - hoe potent ook - toch vooral allemansvrienden. Nee, wie snakt naar een grote band, met Grote Muziek, die ook nog eens pure rock-‘n-roll ademt, en onvoorspelbaar uit principe is, die is er vooralsnog aan voor de moeite. Tot Rated R verschijnt, in de zomer van 2000. Het is een cd die alle topingrediënten van de nineties bevat, maar dan in een kakelverse uitvoering. Het is ook de geboorte van de naamsbekendheid van Queens Of The Stone Age, en zelfs van de bánd QOTSA, tot aan de release van Rated R toch vooral een veredeld soloproject van frontman Josh Homme (voor eens en altijd: spreek uit als Hommie, en niet Hòm).

QOTSA vindt zijn vorm dankzij hun tweede plaat. Die naast Feel Good Hit of The Summer nog een eerdere voorbode kent. De fraaie single The Lost Art Of Keeping A Secret is die zomer niet van MTV te slaan. Het is een song die Soundgarden had kunnen schrijven, maar opnieuw met een fris tintje. De open mind waarmee deze groep schijnbaar zijn muziek tegemoet treedt is het eerste wat in het oog sprint als je plaat helemaal luistert. Rated R is een eclectische plaat, vol met gastmuzikanten. De cd bevat stoner, punk, rock, grunge en psychedelische rock, en toch is het een geheel. Dat is te danken aan de bijzondere chemie tussen producer Chris Goss en Homme, die zich in die tijd The Fiffiff Teeners (‘the 5:15-ers’ – wat dat ook mogen betekenen) laten noemen, vrij naar The Glimmer Twins. Het is ook Goss die een paar jaar daarvoor de naam van de groep bedenkt. Aanvankelijk heet Homme’s droomproject Gamma Ray, maar die naam blijkt al bezet. Volgens Goss is QOTSA de beste naam. Homme: ‘Kings of the Stoneage zou te macho zijn geweest. Dit moest een groep worden voor gasten én meiden’. Waarvan akte: als er een moderne rockgroep met pure seks geassocieerd kan worden, dan is het toch wel QOTSA.

Maar goed, voor Homme met Rated R voor het eerst écht laat zien waar hij toe in staat is als frontman en songsmid, spendeert hij een paar jaar onder de radar. Als tiener is Homme gitarist van Kyuss, de nu le-gen-da-ri-sche stonerband. Mid-nineties lukt het die groep ondanks het mega-potentieel (zanger Jon Garcia! Drummer Brant Bjork!) nooit om door te breken. Gedesillusioneerd gooit de groep er in 1996 het bijltje bij neer. Homme is dan nog even tourgitarist voor Screaming Trees. Het belangrijkste wat hij daar bereikt is een levenslange vriendschap met Mark Lanegan, later eventjes mede-boegbeeld van QOTSA. Na het verscheiden van Kyuss brengt Homme veel tijd door in Amsterdam, waar hij zich kapotfeest in de krakersscene. Hij wordt er vrienden met de lokale band Beaver, die in de beginjaren veel zal toeren met QOTSA’s eerste bezetting en waarvan de leden ook dienst doen als roadies voor Homme en co. Het is met muzikanten van Beaver dat Homme zijn eerste singletje opneemt als QOTSA. Die track, 18 A.D, belandt op de verzamelaar Burn One Up!, van het Roadrunner-label. Het is achteraf bezien het startpunt de mondiale stoner-scene, waarvan QOTSA lang min of meer het vlaggenschip zal zijn. Al is Homme zelf niet zo opgezet met die naam: ‘ik hield meer van drank dan van blowen’.

Na zijn strapatsen in Amsterdam neemt Homme vrijwel solo het titelloze debuut van QOTSA op, die de classics Regular John en Avon bevat. Daarna trekt hij op toer, waar bassist Nick Olivieri zich erbij voegt. De onberekenbare punker Oliveri is naast Homme en Goss de derde sleutelfiguur die Rated R uiteindelijk tot zo’n knaller zal maken. Zijn punkvocalen geven het geheel nog meer dynamiek dan het toch al bezit, en komt ook de drugssfeer ten goede: QOTSA is dankzij hem een groep die zelfs per nummer kan schakelen tussen de uppers en de downers.

Tot aan Rated R blijft de groep echter wat ter plaatse trappelen. Dat verandert zoals gezegd met de release van de twee singles (Summer en Secret) en vooral de sluimerende, gigantische respons op Rated R als geheel. Het is nu moeilijk voor te stellen, maar in het jaar 2000 kocht de mensheid nog en masse cd’s. Die werden gekopieerd of zelfs nog getapet voor vrienden en kennissen. En zo verspreidde de plaat zich als een lopend vuurtje. Een toverbal van een cd, met niet alleen gitaren en drums die de klok slaan. Er zijn synths, of vreemde percussie (Better Living Through Chemistry). Nooit zal ik vergeten hoe verrast ik was toen ik voor het eerst het bedrieglijk lieflijke kampvuurkoortje in Auto Pilot hoorde, of het psychedelische instrumentaaltje Lightning Song, dat geheel op het conto van gitarist Dave Catching is te schrijven, later lid van Eagles of Death Metal. Want dát is ook nog iets wat start met Rated R: niet alleen werd de band bekend, ook de gehele Desert-scene uit het woestijnstadje Joshua Tree werd beroemd. Op dat punt waren er al zes volumes van de Desert Sessions verschenen, maar geen haan die er naar kraaide. Alle volgende Desert Sessions ná Rated werden grote verkoopsuccessen. En net als tien jaar eerder bij Nirvana leverde dat ook (eindelijk) commercieel succes op voor invloedrijke groepen die tot dan klein waren. Chris Goss’ eigen superstonerband Masters of Reality zou in het kielzog van QOTSA een paar jaar volle zalen trekken.

Rated R werd opgenomen in de vermaarde Sound City Studio’s, in Van Nuys, een voorstad van Los Angeles. Drie platen noemen die daar ook werden opgenomen volstaat om de status te benadrukken: After The Goldrush, Damn The Torpedoes en…Nevermind. Het is alsof Homme en Goss al de gastmuzikanten op de plaat (er doen alleen al drie verschillende drummers mee) op het hart hebben gedrukt die rockhistorie te eren en tegelijk ook van een uppercut te voorzien. Dat levert duivels goede tracks op als Monsters In The Parasol, het zowel in heroïne als cocaïne gemarineerde Leg Of Lamb of het werkelijk van satan bezeten Tension Head (‘I am so fucking sick’). Het béste werkt Rated R evenwel als de groep helemaal voor het grote podium gaat. Zoals op de twee singles. Hier ontstaat de band die met opvolger Songs For The Deaf echt huge wordt. Allereerst is er de ballad In The Fade, de eerste QOTSA-track met Mark Lanegan op zang. Het is een huiveringwekkende vertelling van verslaving, nog nét iets beter dan Lanegans onlangs verschenen autobiografie. ‘Laughing is easy, i would if i could’ krast Lanegan en Homme legt er een majestueus tapijt onder. Afsluiter I Think I Lost My Headache is het andere hoogtepunt: een psychedelische kermis van moeilijke gevoelens, uitgevoerd door een pletwals. En een heel invloedrijk nummer: luister de intro en outro en je weet: Tim Vanhamel moet het kapot hebben geluisterd in de periode dat hij Millionaire begon vorm te geven.

Rated R is twintig jaar later geen spat verouderd. Het is nog steeds een extreem opwindende plaat, die de diepte in gaat om dan weer pesterig oppervlakkig te gaan staan zijn. Hij staat vol knallers, en ik zou niet weten hoe je hem zou kunnen verbeteren. All killer, no filler, en dat kan ik zelfs van Songs For The Deaf niet zeggen. Wie alle stijlen en verwijzingen van de plaat met elkaar verbindt, die tekent een perfecte cirkel.