‘Een vrouw die behalve knap ook nog rijk en beroemd is, krijgt meteen een schare profiteurs achter zich aan’

Erykah Badu, the godmother of soul, wordt vandaag 50. Enkele jaren geleden sprak ze met Serge Simonart. Herlees hier het interview:

(Verschenen in Humo op 3 juli 2012)

Het is heel simpel: in de schier oneindige golf van would-be soultalent dat probeert — of beweert — de erfgenaam te zijn van de legendes van weleer, steken twee supertalenten er met kop en schouders bovenuit. Bij de heren is dat D’Angelo, sinds kort afgekickt, bij de dames de goddelijke Miss Erykah Badu.

Badu maakt tegenwoordig platen als het haar zint. Ze regisseert haar eigen video’s, en tourt, net zoals Prince, als ze daar de behoefte toe voelt — zelfs al geeft ze op dat moment borstvoeding. Haar recentste dubbele worp, ‘New Amerykah: 4th World War’ uit 2008 en ‘New Amerykah Part Two: Return of the Ankh’ uit 2010 (ze heeft het niet zo voor simpele titels), was opnieuw Baduizm pur sang: funky, groovy hiphop, sexy en eigenzinnig op het excentrieke af. Zoals je het bij een grillige artieste verwacht, wordt dit interview ettelijke keren uitgesteld en afgebeld, tot het plots toch doorgaat — halsoverkop. Voor ik Erykah te spreken krijg, dringt haar manager erop aan om niet te beginnen over The Flaming Lips. In de Verenigde Staten is er rond de eenmalige samenwerking tussen haar en de Lips een controverse ontstaan: in de clip is ze naakt te zien, en ze wordt overgoten met iets dat door betweters op het internet ‘sperma’ wordt genoemd. Miss Badu beweert dat hoofdlip Wayne Coyne haar vertrouwen heeft misbruikt. Maar zoals het bij interviews vaak gaat, is het uiteindelijk de artiest zelf die het verboden onderwerp aansnijdt.

HUMO Je hebt twee eigen bedrijfjes: Divine Pimp Publishing en Control FreaQ Records. Wat zeggen die namen over jou?

ERYKAH BADU «Pooiers zijn manipulatieve mannen die vrouwen uitbuiten — zij worden als eerste betaald, de vrouw als laatste. They run the show. Ik vond het grappig om dat om te draaien: ik en niemand anders beslis welke muziek ik maak en hoe mijn carrière verloopt, en mijn medewerkers leggen verantwoording af aan mij, niet omgekeerd. En Control FreaQ Records wordt gespeld met een hoofdletter Q, de afkorting van frequency: op mijn eigen golflengte mag ik zo’n grote controlefreak zijn als ik zelf wil. Meer nog, het is noodzakelijk: als je je als vrouw niet verweert, lopen ze over je heen.»

HUMO Geef eens een voorbeeld van hoe je je merk beschermt, puur houdt?

BADU «Ik heb al tientallen promodeals geweigerd, en festivals, en sponsordeals, en duet-ten, en interviews... Ik ben geen purist, ik ben niet vies van corporate stuff, op voorwaarde dat het juist voelt. Delta Airlines heeft ‘Window Seat’ gekozen als boarding tune. Dat vond ik grappig, en ook vleiend. Het bewijst dat Delta goeie smaak heeft, want op vliegtuigen hoor je tijdens het inschepen meestal ellendige, karakterloze muzak. En het Amerikaanse telefoniebedrijf AT&T wilde ‘Tyrone’ leasen. Ook dat heb ik toegestaan. Mijn song is hun Paard van Troje: ze hebben blijkbaar niet goed naar de tekst geluisterd (lacht, verwijzend naar de tekstflard ‘...but you can’t use my phone’).» H

UMO In ‘Tyrone’ hekel je een man, een klaploper, een opportunist. Heeft de man die daarvoor model stond ooit gereageerd?

BADU «Nee, want hij bestaat niet. Of beter: hij is duizenden mannen ineen (lacht). ‘Tyrone’ is een freestyle-nummer: we hebben het in een half uurtje bedacht, jammend tijdens een soundcheck in Washington DC. Elke vrouw weet dat het mannelijke deel van de mensheid niet enkel bestaat uit gentlemen. En een vrouw die behalve knap ook nog rijk en beroemd is, krijgt meteen een schare profiteurs achter zich aan. Ik weet waarover ik spreek.»

HUMO In de videoclip voor ‘Window Seat’ doe je een striptease terwijl je op klaarlichte dag door Dallas loopt. Hoeveel takes heb je moeten doen?

BADU «Eén. In de bebouwde kom naakt rondlopen is illegaal, en de politie is streng: ster of geen ster, ik zou achter tralies zijn beland. We hebben het dus snel gefilmd, met een mp3- spelertje op de camera geplakt. Ik heb mijn parcours afgelegd, en ben dan snel in een klaarstaand busje verdwenen.»

HUMO Het ziet er stoer uit, maar was je nerveus? Eerlijk zeggen.

BADU «I was petrified. Niet alleen was ik écht naakt, bovendien ben ik bekend, én moeder, én geen achttien meer. Maar ik schaam me niet. Die clip was mijn eerbetoon aan alle performancekunstenaars die ik bewonder, van Josephine Baker tot nu. En elk afgeworpen kleding-tuk stond symbool voor een mij als waarheid voorgeschotelde leugen, die ik afwees.»

HUMO Is het dan geen toeval dat je rondwandelde op Dealey Plaza, waar indertijd president Kennedy werd doodgeschoten?

BADU «Ik doe nooit iets toevallig.»

HUMO Aan het eind van de clip word je zelf neergeschoten. Geen prettig zicht, en niet iets wat je op die plek neutraal en ongestraft kan doen, lijkt me.

BADU «Nee. Ik heb er veel kritiek op gekregen. In de VS beweren ze dat ik die plek heb ontheiligd. Maar het enige wat ik wilde zeggen, was: als iemand – een artiest of burger of president – iets doet dat afwijkt van de norm, wordt hij of zij op één of andere manier geneutraliseerd.»

HUMO Wat mij verbaast, is dat op dat hele parcours blijkbaar geen enkele voorbijganger op het idee kwam om te zeggen: ‘Pardon, mevrouw, u bent een kledingstuk verloren.’

BADU «Toch wel: als je goed kijkt zie je op de achtergrond één man in een rood jasje. Later bleek dat hij álle kledingstukken had opgeraapt. Maar hij heeft ze niet teruggegeven.»

HUMO Sommige artiesten willen hun songs beschermen, afschermen. Anderen nemen de houding aan: eens een nummer is uitgebracht, is het niet meer van mij.

BADU «Ik sluit me aan bij de tweede soort. Voor mij betekent muziek vrijheid, therapie, een vorm van actievoeren. Maar iedereen moet z’n eigen weg volgen, en mijn muziek pimpen naar z’n eigen noden. Sommige mensen zeggen me: ‘Jouw muziek heeft er mee voor gezorgd dat ik m’n studies heb afgemaakt.’ Anderen zeggen: ‘Je hebt me de kracht gegeven om mijn tijd in de gevangenis te overleven,’ en nog anderen: ‘Wij hebben ons kind verwekt terwijl jouw grooves aan het spelen waren.’ It’s all good.»

HUMO Welk aspect van jouw bestaan wordt door je fans onderschat?

BADU «Niet zozeer onderschat, maar verkeerd ingeschat: mensen hebben de neiging te den-ken dat alle sterren en performers hetzelfde leven leiden en op dezelfde manier functioneren. Er is een fundamenteel onderscheid tussen de artiest die zijn eigen weg baant, en de marionet die wordt geleefd, en wiens ‘Er is een fundamenteel onderscheid tussen de artiest die zijn eigen weg baant, en de marionet die wordt geleefd, en wiens carrière door anderen wordt uitgestippeld. Ik ben geen machine, geen product en geen marionet.»

HUMO Ik heb je al zien optreden in grillige, extravagante outfits: gigantische afro’s, ex-centrieke hoeden, tulbanden, Afrikaanse gewaden, science fiction-achtige ruimtepakken â la George Clinton en Funkadelic... Beinvloedt je outfit de sfeer van het concert?

BADU «Ik ben een gewoontedier, dus ik draag vaak dezelfde kleren. En ik ben acteur van op-leiding, dus ik zie een concert als een theater-stuk: ik denk na over de belichting, de decors en mijn lichaamstaal.»

HUMO Heb je een vast ritueel vóór elke show?

BADU «We bidden, maar niet op de klassieke manier: ik geloof niet in één god, en evenmin dat één kerk de absolute waarheid in pacht heeft. Allah, Buddha, Jahweh, Dios, Rastafari, Fyah, Humdi Lila, Jehova, dans, seks, muziek... Al die dingen zijn hetzelfde. Mijn groep en mijn me-dewerkers behoren tot alle rassen, geslachten en overtuigingen, en onze band is unbreakable, unshakeable.»

HUMO Op Youtube staat een clip van een geweldig concert: ergens in Ame-rika speelde je samen met My Morning Jacket een versie van jouw ‘Tyrone’. Het is een combinatie die op papier gedoemd lijkt, maar die live perfect werkte.

BADU «It was biiig fun. Ik vond het heerlijk. Af en toe chaotisch, maar zalig.

»Ik sta open voor allerlei onwaarschijnlijke samenwerkingen, en op één incident na (verwijst naar het incident met de Flaming Lips, red.) zijn die allemaal vlekkeloos verlopen. Rappen met Common was fly. Ik heb getourd met Maxwell, hij is ook lief. Het duet met D’Angelo voor dat Marvin Gaye-tribute was een hoogtepunt. We hebben ’s nachts opgenomen, op Marvins verjaardag, in dezelfde studio waar hij zijn legendarische duetten met Tammy (Terrell, red.) opnam.»

HUMO Ook op Youtube te zien: jouw groovy cover van ‘Rock with You’ van Michael Jackson. Een ingeving van het moment?

BADU «Ja. I don’t know what got into me. Ik werd tijdens dat concert plots overspoeld door een golf van mededogen voor Michael, maar ook door euforie. Ik wilde niets meligs zeggen, en niets doen dat niet feestelijk was. Dus zette ik gewoon die song in, en ik heb het soort groep achter me die dan feilloos invalt. Mijn muzikanten zijn echte musicologen – anything I call out, they can do. Met The Roots heb ik ook eens ‘Billie Jean’ gecoverd.»

HUMO De samenwerking waarop ik zit te wachten: Erykah Badu en Prince.

BADU «O, maar Prince en ik hébben al samengewerkt. Vaak zelfs, alleen is er nog nooit wat uitgebracht. Hij is mijn mentor. En we zijn soulmates: als we in dezelfde stad optreden, vinden we altijd wel een uur of twee om samen te filosoferen over muziek of religie of psychologie.

»In die clip van ‘Honey’, waarin ik een aantal hoezen van legendarische elpees kopieer, wilde ik ook die van zijn debuut doen: hij en ik naakt, in lotushouding, maar het is er niet van gekomen.»

HUMO Je recreëerde in die clip onder andere de hoezen van ‘Let it Be’, ‘Paid in Full’ van Eric B. & Rakim, ‘Maggot Brain’ van Funkadelic en ‘Nightclubbing’ van Grace Jones. Net echt.

BADU «Ja, ik heb me zelfs zo’n vierkante crew cut laten aanmeten en me purper laten schilderen.»

HUMO Geen enkele postmoderne soulartiest klinkt Afrikaanser dan jij. Ik neem aan dat je vertrouwd bent met het oeuvre van Fela Kuti?

BADU «Sure. Soms laat ik een van z’n grooves spelen vlak voor ik het podium opstap. Hij was een god. Een pionier. Ik ben goed bevriend met zijn zoon Femi en zijn zus. Ik heb met Femi al gejamd in Nigeria, op de plaats waar Fela repeteerde.»

HUMO Zou jij als onafhankelijke, vrijgevochten feministe, gesteld dat je met Fela getrouwd was geweest, zijn andere twaalf vrouwen getolereerd hebben?

BADU «Yep. Waarschijnlijk wel. Zeker als ik was grootgebracht in dat milieu, in die context. En het idee heeft ook wel iets spannends (giechelt).

»Ik ben grootgebracht door vijf vrouwen, vijf moeders. Mijn moeder Kolleen leerde me weerbaarheid en humor. Mijn grootmoeder Thelma leerde me moraliteit, vrouwelijkheid, manieren. Mijn grootmoeder langs moederskant leerde me spiritualiteit. Mijn peetmoeder Gwendolyn was van New Orleans en leidde daar een muziekfestival. En moeder nummer vijf is Moeder Natuur.»

HUMO Je gebruikt regelmatig het woord ‘nigga’. Sommige zwarten vinden dat een scheldwoord, anderen vinden integendeel dat het een geuzennaam is, die moet heroverd worden op de racisten. Jij ook?

BADU «Het is een begrip dat onze identiteit heeft gevormd, ten goede en ten kwade. Ik vind: het hangt ervan af hóé je iets zegt. Je kan ‘Ik haat je’ zeggen op een manier die aanvaardbaar is, bijvoorbeeld schertsend of plagend. Voor mij is nigga een streling of een kaakslag, naargelang wanneer ik het zeg, en hoe, en tegen wie.»

HUMO Je verwees daarnet al naar het ‘incident’ met de Flaming Lips. Op Twitter schold je Wayne Coyne de huid vol: ‘Kiss my glittery ass!’ Jij hebt die samenwerking toegezegd – een cover van Roberta Flacks ‘The First Time Ever I Saw Your Face’, compleet met artistiek verantwoord naakt in de videoclip – en je hebt zonder dwang je kleren uitgetrokken. Waartegen maak je dan bezwaar?

BADU «Hij heeft m’n vertrouwen misbruikt. Hij heeft in de montage vanalles toegevoegd dat het eindresultaat er een stuk goorder doet uitzien, en hij heeft me daarbij niet geconsulteerd. En vervolgens heeft hij het resultaat zonder mijn toestemming op het net gegooid.»

HUMO Niet het gedrag van een gentleman.

BADU «Inderdaad. Ik vind het onnadenkend, respectloos en smakeloos.

»Het gekke is: nu ik daartegen protesteer, krijg ik zélf tegenwind. Het is zoals Angela Davis al zei: ‘Ik zag de afgerukte ledematen van kinderen in de kerk, en toen ik daartegenin ging, was ík plots de hatelijke teef.’»

HUMO Eh, sorry, ik zie het verband niet. Bedoel je Angela Davis, de politieke activiste van de gewelddadige Black Panther-beweging?

BADU «Ja. Zij is activiste geworden na een aantal racistische aanslagen op zwarten, waaronder een bom die ontplofte tijdens een eredienst. En daarom vond ze het onterecht dat zij in de overwegend blanke pers werd af-geschilderd als hatelijke terroriste, toen zij op haar beurt racisten aanviel. Zo was het toen: een nigga die ijverde voor gelijke burgerrechten werd afgeschilderd als een terroriste. En zo is het nu nog: in het conflict met de Flaming Lips word ík door de Amerikaanse pers beschouwd als een freak.»

HUMO Het pseudospirituele vraagje van de dag: welk instrument bespeelt jouw ziel?

BADU «Klarinet.»

HUMO Mmm. Ik dacht dat je basgitaar zou zeggen.

BADU «Basklarinet (lacht).»

HUMO Als ik me een woordje van kritiek mag permitteren: ik heb prachtige concerten van jou gezien, maar de helft van de tijd verschijn je te laat op het podium, soms úren te laat.

BADU «Toegegeven, ik heb geen besef van tijd. En ik wil ook pas het podium op als het juist voelt, als ik op temperatuur ben. Beloof ik dus beterschap? Niet noodzakelijk (lacht).»