Florian Schneider is een van de grootste muzikanten ever – hij wás moderne muziek

Florian Schneider van Kraftwerk is dood, hij werd 73 jaar. Samen met Ralf Hütter was hij zonder overdrijven een van de grootste pioniers uit de historie van de muziek, zelfs van de gehele Westerse wereld.

Dat we al decennia leven in een wereld vol moderne muziek is voor een aardig deel de verdienste van Hütter en Schneider. Dat er ooit een wereld en een (pop)cultuur bestond zónder elektronische muziek en instrumenten, zonder heftig gestileerde esthetiek en zonder constante zoektocht naar technologische vernieuwing: het is bijna onvoorstelbaar. Tot een duo uit Düsseldorf de op vrij standaard blues en rock-‘n-roll geënte sixties een oplawaai kwam verkopen. Kraftwerk veranderde niet alleen de muziek zelf, maar ook ons collectieve idéé over muziek en pionierde op talloze vlakken. Wie een lijst gaat maken van alle inventies die Kraftwerk aan de muziek toevoegde, die eindigt met iets dat de lengte benadert van de opsomming van de naam Wang in een gemiddeld Chinees telefoonboek.

Maar goed: dit wíst u waarschijnlijk allemaal al. Maar wíe was Florian Schneider nu eigenlijk precies? Dat is toch altijd een beetje een raadsel gebleven, zeker ná de doorbraak van Kraftwerk in het midden van de jaren zeventig.

Wat we zeker weten, is dit: Florian Schneider werd geboren in 1947 in het dorp Öhningen, niet ver van de grens met Zwitserland. Zij vader was architect: hij ontwierp het naoorlogse, gloednieuwe vliegveld van Keulen. En daarmee hebben we al een paar heel belangrijke karakteristieken van zowel Schneider áls Kraftwerk op papier staan. Het Duitsland van ná de oorlog, van na het trauma. Het Duitsland van innovatie en architectuur, van techniek en kunst en de grote stad – het zijn de bouwstenen waarop Hütter en Schneider hun hoogstpersoonlijke Neue Deutsche Welle bouwden.

Schneider trok als twintiger naar Düsseldorf, waar hij de kunstacademie bezocht, alvorens hij Improvisatie en Muziekleer ging studeren. Daar ontmoette hij zijn nieuwe vriend Ralf en werden de kiemen voor Kraftwerk gezaaid. Schneider was een klassiek geschoolde muzikant: de fluit was zijn eerste instrument. Die raakte hij op een gegeven moment beu, waarna hij ging experimenteren. ‘Ik kocht een microfoon, een versterker, een keyboard, ik was vertrokken’, zo zei hij in een interview. Op die manier bouwde Schneider eigenhandig een ondes martenot: een primitief elektronisch instrument met een ring en een lint, dat klinkt als een theremin. Het is hetzelfde trucje wat Jonny Greenwood herhaalde toen Radiohead aan ‘Kid A’ begon, ruim dertig jaar later. Om maar een van de vele tovenaarsleerlingen van Schneider te noemen.

Het mooie aan Schneider is dat hij een raadselachtig mens was (die Sfinx-smile op vrijwel alle Kraftwerk-foto’s!) maar tegelijk zijn kaarten altijd wel op tafel smeet, in tegenstelling tot ‘frontman’ Hütter, die gesloten als de KGB opereert. Zo weten we van Schneider dat zijn eerste groepen Organisation en Pissoff heetten. Wie die twee combineert, krijgt andermaal een goed idee van wat Kraftwerk was en is. Schneider gaf ook af en toe interviews – hele geestige interviews, zoals deze absurdistische performance voor de Braziliaanse tv:

Over het pionierswerk van Kraftwerk is zoals gezegd al veel gezegd. Ralf en Florian begonnen samen, en hadden drie platen nodig om het geheel definitief te maken: Kraftwerk werd een kwartet, Kraftwerk veranderde de livemuziek voorgoed met hun rechte opstelling voor een videoscherm, Kraftwerk brak de internationale taalbarrière door in het Engels én het Duits te opereren en vooral – van ‘Radioactivity’ in 1975 tot ‘Computer World’ in 1981 stonden ze op de berg Olympus. Het is niet voor niks dat Bowie te midden van zijn Berlijnse periode (niet mogelijk zonder Kraftwerk) een track ‘V2 Schneider’ noemde. Na die winning streak van de groep was de wereld zonder overdrijven een dozijn genres rijker: van de vroege hiphop tot techno, van ambient tot modern klassiek. Misschien dat Kraftwerk niet alle genres uitvond, maar ze perfectioneerden ze wel. Giorgio Moroder (toch niet de minste) liet na het vernemen van de dood van Schneider al het volgende weten: ‘mijn held is weg’.

Een aantal jaren geleden interviewde ik Cedric Bixler, de zanger van postharcoregroep At The Drive-In. Misschien niet de eerste naam die bij je opkomt als je aan Florian Schneider denkt, maar Bixler is een kenner en liefhebber van de Duitse muziek van de seventies. Hij vertelde vol passie over hoe de krautrock in Keulen en de baanbrekende sessies van Kraftwerk in Düsseldorf ‘misschien wel het enige ‘goede’ waren dat uit de Tweede Wereldoorlog was ontsproten.’ Hij bedoelde dat de Duitse jongens en meiden van na ’45 niks liever wilden dan hun wereld zonder besmet erfgoed opnieuw inrichten. Daarom is hun muziek zonder gelijke: ze hadden geen enkele andere invloed dan hun eigen nieuwsgierigheid en experimenteerdrift.

Florian Schneider stierf blijkbaar al een week geleden, aan kanker, en is inmiddels begraven. Sinds 2006 maakte hij al geen deel meer uit van rondreizend circus Kraftwerk, dat steeds meer en meer de oudedagsvoorziening van Hütter is. Dat Schneider daar geen onderdeel van wilde zijn, ondanks de grote financiële mogelijkheden, zegt veel over hem – net als het feit dat hij er geen seconde over uit de school geklapt is. Zijn laatste werk is een elektronisch stuk muziek over de strijd tegen het plastic in de Grote Oceaan, uit 2015. Niks wereldschokkends, maar ach.

Nee, laten we Florian Schneider onthouden als pionier op het gebied van zowat alles wat moderne muziek maakt – hij vond zowat eigenhandig de vocoder uit, hij pionierde op de synthesizer, hij maakte zes dozijn tracks die je in 1001 songs gesampled kunt horen, van New Orders ‘Blue Monday’ tot ‘Talk’ van Coldplay. Florian Schneider is een van de grootste muzikanten ever – hij wás moderne muziek. Danke schön, Herr Schneider.