Het fenomeen Stromae onthuld: ‘Ik ben een maestro van twee frank. Ik heb geen orkest, alleen een keyboard met mijn nepmuzikanten in’

Vanavond strijkt Stromae’s Multitude Tour neer in Brussel, en dat voor drie avonden op een rij. O ja, op donderdag 29 juni staat de maestro ook te blinken op de wei van Werchter. Wat Stromae - né Paul van Haver - zo speciaal maakt, vroeg Humo vorig jaar aan zeven fans, lotgenoten, ervaringsdeskundigen en ex-medewerkers. ‘Ik zeg niet dat hij de Messias is, maar van ver lijkt hij er toch op.’

Staan ons te woord: Nele Van den Broeck (van Nele Needs a Holiday), Anne Teresa De Keersmaeker (van Rosas), Philip Bosschaerts (van Mintzkov), Herman van Veen, Wanthanee Wadngam (alias ‘de nachtegaal van De Panne’), Naima Joris en Bart Maris, die trompet speelt op Stromae’s ‘Racine carrée’.

Met Stromae zelf sprak Humo twaalf jaar geleden voor het laatst. Toen klonk hij zo:

HUMO Stromae is een anagram van Maestro. Vind je jezelf een maestro?

STROMAE (in 2010) «Neen, ik vind mezelf een stromae. Dat is cheaper. Ik ben een maestro van twee frank. Ik heb geen orkest met muzikanten, alleen maar een keyboard met mijn nepmuzikanten erin.»

HUMO Als Paul Van Haver geen erg bescheiden mens is, kan hij goed doen alsof. In de tekst van ‘Santé’ huldigt Stromae mensen die anders nooit in de bloemetjes worden gezet: ‘Pour une fois, j’aimerais lever mon verre à ceux qui n’en ont pas.’

NELE VAN DEN BROECK (zangeres en columniste) «In de dans- en elektronische muziek gaat het vaak over ‘the booties in the club’. Maar mij interesseren booties niet – ik heb al moeite genoeg om gewoon de dag door te komen. Daar gaat ‘Santé’ over: over gewone mensen die zich door de dag worstelen.»

BART MARIS (jazztrompettist, vorige week laureaat van de Cultuurprijs Gent 2021) «‘Santé’ is opgedragen aan iedereen die achter de schermen werkt, toiletten kuist of deuren opent voor anderen.»

HUMO En toch ook herkenbaar voor de meeste andere bevolkingsgroepen.

NAIMA JORIS (zangeres) «Hij zingt voor iedereen die niet mee kan feesten: daar hoor ik zelf ook bij. Ik ben arm, heb geen bloeiend sociaal leven en lijd aan een slaapstoornis. ‘Aux insomniaque de profession, et tous ceux qui souffrent de peinse de cœur, qui n’ont pas le cœur aux célébrations.’ Récht in de roos.»

MARIS «Daar is Paul goed in: met precies het juiste woord of een opvallende klemtoon een boodschap perfect overbrengen.»

VAN DEN BROECK «Stromae is een protestzanger op een beat. Misschien zelfs de enige in zijn soort.»

HUMO Met comebacksingle ‘Santé’ trok Stromae op 15 oktober de aandacht van de halve wereld, terwijl het helemaal geen evident nummer is. Het tegendraadse, slepende ritme klinkt in eerste instantie raar in de oren. Er wringt iets aan, al weet je niet goed wat.

MARIS «Zoek op YouTube eens naar Adam Neely, een muziektheoreticus die ‘Santé’ haarfijn heeft geanalyseerd en in een filmpje ook dat rare ritme uitlegt. Wat Stromae in ‘Santé’ doet, is in de Zuid-Amerikaanse cumbia eigenlijk een standaardritme. Alleen heeft hij dat tot op het randje van het dansbare geforceerd. Het lied behaagt onze oren niet meteen, maar na enkele keren luisteren klikt het plots.»

WANTHANEE WADNGAM «Ik vind ‘Santé’ een oorklevertje. En in zekere zin een mix van alles wat hij tot nog toe heeft gedaan.»

JORIS «Ik vind het zalig hoe hij in ‘Santé’ aan die beat trekt en aan de groove sleurt. Het doet me ook denken aan de Kaapverdische Cesária Évora, één van zijn helden (in 2014, drie jaar na haar dood, eerde hij haar met het nummer ‘Ave Cesaria’, red.).»

HUMO Eind december sloot het cultuurprotest op de Kunstberg in Brussel af met een choreografie van Anne Teresa De Keersmaeker op ‘Santé’.

ANNE TERESA DE KEERSMAEKER «Een bijzonder moment, vond ik, na al het discours dat eraan voorafging. We hebben het gecombineerd met ‘The Sound of Silence’ van Simon & Garfunkel. Twee fantastische songs, met teksten die goed bij het moment pasten. Het uitbundige ‘Santé’ is muziek die mensen samenbrengt, maar dan niet op de platte ‘We Are the Champions’-manier.»

HUMO Zijn vorige plaat, ‘Racine carrée’, was er al in 2013. David Bowie, Toots Thielemans, Joe Cocker en Lou Reed leefden toen nog. Hadden jullie na al die jaren nog een comeback verwacht?

MARIS «Ik had mijn twijfels. Vooral omdat ik had gehoord dat hij een serieuze kater aan de ‘Racine carrée’-wereldtournee heeft overgehouden.»

WANTHANEE «Onderschat niet hoe stresserend al dat reizen en optreden kan zijn. Ik zag ooit zijn tourschema van toen: ik voelde me ongemakkelijk in zijn plaats. Hij zag er in die tijd ook vaak vermoeid uit. Goed voor hem dat hij de beslissing heeft genomen om zich net zolang terug te trekken tot hij er zelf weer klaar voor was.»

VAN DEN BROECK «Ik wist niet dat de comeback eraan zat te komen. Toen ik het nieuws vernam, gaf dat me toch even het gevoel: twee jaar pandemie, maar nu Stromae terug is, kan het genezingsproces beginnen! Een eerste lichtstraal na een lange donkere tunnel. Niet dat ik denk dat Stromae de Messias is, maar van ver lijkt hij er een beetje op.»

HUMO Bart, jij speelde acht jaar geleden trompet op ‘Tous les mêmes’, de derde single van ‘Racine carrée’, die sindsdien 150 miljoen keer beluisterd werd op Spotify.

MARIS «Eén van zijn medewerkers belde me destijds: voor een nieuwe song wilde Stromae ‘een fanfareke’. We spraken af in een kleine studio in Laken. Ik daarheen met een volle autokoffer: trompet, bugel, kornet, trombone, piccolotrompet, tuba en hoorn. Paul was er eerst niet bij, het was de geluidstechnieker die me een schets van de blazerspartijen liet horen, en ‘of ik het wat minder synthetisch en wat levendiger kon doen klinken’ (lachje). Waarna ik Paul belde om te vragen wat hij daar precies mee bedoelde. ‘Het moet klinken zoals striptease,’ zei hij, ‘ken je dat?’ Ik antwoordde: ‘Ja Paul, ik weet wat een striptease is. Maar ik weet niet hoe dat moet klinken.’ Bleek dat hij het over ‘Strip-Tease’ had, een destijds in Wallonië veelbekeken reportageprogramma, en de intro kwam van de fanfaregroep Combo Belge.

»Het heeft een paar pogingen geduurd voor het helemaal goed zat voor Paul, die me uiteindelijk elke lijn letterlijk heeft voorgezongen. Hij is een computerknutselaar, maar één met een heel goed muzikaal voorstellingsvermogen.»

HUMO ‘Ik ben een perfectionist en een detaillist, ik blijf eindeloos prutsen aan mijn nummers,’ zei Stromae ooit in Humo.

MARIS «Zo heb ik hem ook leren kennen, alleszins.»

HUMO Was er tussen het prutsen ook tijd om over andere dingen te praten?

MARIS «Ik vroeg een keer wat ‘Alors on danse’ had teweeggebracht. Hij zei: ‘Iedereen denkt dat ik nu stinkend rijk ben, maar een YouTube-hit levert weinig op. Zie ons hier staan in dit kleine studiootje, met gehuurd materiaal.’

»Hij zat er ook mee dat hij me enkel de standaardverloning voor een sessiemuzikant kon bieden. Ik zei: ‘Geen probleem, Paul. Maar je zet mijn naam toch op je plaat?’ En precies dat is later mijn gouden ei gebleken: ‘Racine carrée’ heeft miljoenen exemplaren verkocht, en bij ‘Tous les mêmes’ staan in het boekje dus maar twee namen vermeld: Paul Van Haver en Bart Maris. Qua naambekendheid kan dat tellen (grijnst).»

HUMO Heeft iemand anders van jullie Stromae ooit ontmoet?

WANTHANEE «Mijn lief wél, potverdikke. Hij heeft hem licht beschonken eens een knuffel gegeven, backstage op de MIA’s van een paar jaar geleden. Ik heb het daar soms moeilijk mee, dat dat hem maar niet mij is overkomen. Paul, je moet mij nog een knuffel!»

HUMO Bart, ben jij straks ook te horen op de nieuwe plaat ‘Multitude’?

MARIS (zucht) «Paul hééft mij willen contacteren voor één van zijn nieuwe nummers. Maar het heeft twee dagen geduurd voor ik zijn berichtje zag en tegen dan had hij al iemand anders gevonden. (Verontschuldigend) Het ging via één van die digitale platformen. Daar ben ik totaal niet mee bezig, helaas.»

HUMO Houden jullie sinds die ‘Tous les mêmes’-opname nog wel contact?

MARIS «Nee. Hij wil zijn afstand houden en ik respecteer dat. Ik vind het zelfs logisch, want iederéén wil een stukje van Stromae. Ik weet waarover ik spreek, want redelijk veel mensen hebben geprobeerd om mijn connecties te misbruiken om tot bij hem te komen.»

HUMO Stromae begon ooit bij de groep Suspicion, toen goed voor redelijk ongecompliceerde rap. Zijn er adequate genrebenamingen voor wat hij nu doet?

VAN DEN BROECK «EDM poetry, zoiets? (Blaast) Ik weet het niet. Stromae is gewoon Stromae. Zet dat op en je herkent het meteen. Misschien is dat zelfs het kenmerk van een grote artiest.»

WANTHANEE «Ik hoor nog altijd een beetje hiphop in zijn muziek. In ‘Formidable’ spréékt hij sommige stukken in plaats van ze te zingen. En net als in hiphop bouwen zijn lyrics vaak op tot een soort clou.»

HERMAN VAN VEEN «Zijn spokenwordteksten lijken inderdaad soms op raps. Maar dan met ballen, binnenrijm, sociale betrokkenheid én power. Stromae tilt het genre naar een andere verdieping.»

HUMO Wanneer leerden jullie Stromae kennen?

PHILIP BOSSCHAERTS (frontman van Mintzkov) «Net zoals iedereen: in 2010. Ik maak er altijd een punt van om op reis de plaatselijke radio op te zetten, en ik was op vakantie in Sicilië toen Stromae doorbrak met ‘Alors on danse’ – het was daar toen hetzelfde hitje als bij ons.

»Supercatchy song, hè. Hij raapt een heleboel invloeden samen – hiphop, trance, kindermelodietjes – en maakt er een potpourri van. Mijn zoontje is trouwens fan van ‘Papaoutai’. Hij is nu zes, dus dat betekent dat het goede popmuziek is.»

HUMO Jullie zijn allemaal fans van de kunstenaar Stromae, en...

JORIS «Ik zou mezelf geen fan noemen, maar ik heb wel veel respect voor hem. Misschien omdat ik een zekere band voel: hij heeft het ook niet altijd gemakkelijk gehad in het leven en dat hoor je. Daarom neig ik zelf vooral naar zijn iets emotionelere nummers.»

HUMO Eén Amerikaan schreef: ‘Stromae is zo surreëel als een Magritte-schilderij. Zo excentriek dat je zou verwachten dat de grote labels er net ver van wegblijven. En volgens de meeste tradities het compleet tegenovergestelde van een gewone popster.’ Wat maakt Stromae volgens jullie uniek?

HERMAN VAN VEEN «Sommige van zijn songs druipen van het magisch realisme. Het zijn fascinerende beeldverhalen in drie minuten.»

VAN DEN BROECK «Zijn muziek is vaak heel vrolijk en dansant, maar als je naar zijn teksten luistert, hoor je de heel wijze, oude, ietwat pessimistische man die erachter schuilt. Ik heb bij Stromae toch vaak het gevoel: ‘De apocalyps is begonnen, maar we blijven lustig verder dansen.’ Ik zou zijn muziek ‘bitterzoet’ noemen, als ik dat geen onnozel woord vond.»

DE KEERSMAEKER «Hij combineert gewoon een hele hoop uitzonderlijke kwaliteiten: dat op zich is al uniek. Zijn melodieën zijn sterk, zijn teksten uitzonderlijk en zijn arrangementen up-to-date. Het is altijd zeer meezingbaar én er zit een groot hart in. En dan is er nog de alomtegenwoordige humor, het blijvende engagement en het gevoel dat hij, wars van taboes, te allen tijde pal in de gemeenschap staat.

»In ‘Formidable’ zegt hij: ‘Et qu’est-ce que vous avez tous / À me regarder comme un singe, vous? / Ah oui vous êtes saints, vous! / Bande de macaques! / Donnez-moi un bébé singe, il sera formidable’. Hij is heel expliciet, hij heeft het over pertinente problemen die hij zelf heeft meegemaakt – maar hij formuleert het allemaal met opvallend veel mededogen, vind ik. Muzikaal mededogen: misschien is dat nog zijn meest unieke talent.»

HUMO Tegelijk is geen enkele mens 24 uur per dag uniek in alles wat hij of zij doet. Aan welke andere artiesten moeten jullie denken als jullie Stromae horen of zien?

DE KEERSMAEKER «Aan een combinatie van Jacques Brel en... (denkt na) Vincent Kompany.»

VAN VEEN «Toen ik hem voor het eerst zag, kreeg ik er hetzelfde lentegevoel bij dat ik ooit had bij de eerste videoclip van Mylène Farmer – geregisseerd door de jonge Luc Besson, geloof ik. En verder heeft hij toch ook iets van de mimespeler Marcel Marceau.»

VAN DEN BROECK «Nu we toch bezig zijn: doe maar meteen Leonardo da Vinci. Stromae is toch echt een soort uomo universale? Een geweldig liedjesschrijver én zijn eigen producer én dichter van de prachtigste poëzie én getalenteerd in het visuele aspect. En zijn tijd nog vooruit ook!»

HUMO Inspireert hij jullie ook om het zelf grootser aan te pakken?

VAN DEN BROECK «Het soort shows dat hij op zijn tournees speelt, en dat je bijvoorbeeld ook ziet bij iemand als Solange: het is mijn grote droom om dat zelf ooit te kunnen maken. Ook omdat ik dat verder te weinig zie in de Belgische muziekscene – maar daar is natuurlijk een reden voor: te magere budgetten, te weinig speelkansen. Wie niet internationaal tourt, geraakt dan nooit uit de kosten. Góéd dat Stromae dat wel voor elkaar heeft gekregen. Als ik nog eens geld in een put wil smijten, waag ik ook een poging (lacht).»

HUMO Stromae speelde in december in de talkshow van Jimmy Fallon voor 2,5 miljoen Amerikanen. Coldplay coverde live ooit zijn ‘Formidable’. Voor de soundtrack van ‘The Hunger Games’ schreef hij ‘Meltdown’ met onder meer Pusha T en Haim. Lorde noemde zijn liveshow ‘de beste die ze ooit zag’. En hij won tot nog toe zestien MIA’s. Wie van de aanwezigen voelt géén professionele jaloezie?

VAN DEN BROECK (schouderophalend) «Ik ben alleen jaloers op het succes van mensen die ik níét goed vind. Stromae gun ik het volop. Trouwens, in zijn geval kun je net zo goed jaloers zijn op de planeet Jupiter: dat heeft ook geen zin.»

HUMO Straalt hij volgens jullie het Belgische gevoel uit, zoals vaak wordt gezegd?

DE KEERSMAEKER «Door zijn opvoeding, woonplaats en achtergrond heeft hij heel directe linken met het Franstalige gedeelte van België én met Vlaanderen én met Brussel én met ons koloniale verleden. Hij straalt dat ook uit.»

BOSSCHAERTS «Ik vind ook dat hij er Belgisch uitziet, met zijn strikje.»

WANTHANEE «Ik weet het niet. Ik lees vaak buitenlandse interviews waarin men hem een Fransman noemt (lachje). Bovendien: bestaat er wel zoiets als ‘de Belgische sound’, als je het Vlaamse accent waarin veel muzikanten hier Engels zingen niet meerekent?»

JORIS «Typisch Belgisch? Ik vind Stromae eerder kosmisch. Sterrenstof!»

HUMO Ook Barack Obama is fan. Waarom slaat Stromae internationaal zo aan?

VAN DEN BROECK «Om je twee vorige vragen te combineren: het meest persoonlijke is vaak ook het meest universele. Als Stromae altijd generische raps was blijven maken, was het in Amerika waarschijnlijk niets geworden voor hem. Waarom zouden ze daar een zwak aftreksel willen van wat ze zelf al in overvloed hebben? Maar: hoe meer je de inspiratie in jezelf gaat zoeken, des te unieker het wordt – en dus des te kostbaarder, ook aan de andere kant van de wereld.»

DE KEERSMAEKER «Er zijn tegenwoordig zoveel muzikanten waarvan de imago’s vooral door gigantische PR-campagnes worden geconstrueerd. Stromae denkt uiteraard ook strategisch en commercieel, maar er hangt bij hem toch ook altijd een heel sterke zweem van authenticiteit rond. Zijn muziek en zijn teksten liggen hem dicht bij het hoofd en het lichaam.»

VAN DEN BROECK «Anderzijds komt er ook altijd veel geluk bij kijken. Bij Stromae staan de sterren vaak allemaal op één rij. Misschien is er wel ergens een oude lelijke opa die net zo steengoed is als Stromae, maar naar wie niemand luistert omdat hij niet hip is? Er komt in elk geval meer bij kijken dan gewoon ‘steengoed zijn’. Ik ken namelijk intussen zelf al minstens duizend muzikanten die steengoed zijn, maar bij wie de doorbraak maar niet wil lukken.»

HUMO Vertel eens iets over Stromae dat slechts weinigen weten?

WANTHANEE (denkt na) «Misschien dat hij met zijn broer het modelabel en audiovisuele project Mosaert vormt? Billie Eilish heeft met Mosaert samengewerkt voor de clip bij ‘Hostage’, en Dua Lipa voor ‘IDGAF’. Hij maakt met meer dan alleen zijn muziek indruk tot ver buiten de landsgrenzen.»

HUMO Wat is jullie favoriete Stromae-song?

MARIS «‘Papaoutai’. Omdat ikzelf als vader, vanwege mijn muzikantenjob, veel mooie momenten met mijn gezin heb gemist. Confronterend, dat lied komt binnen. En omdat het een toffe beat heeft, natuurlijk.»

WANTHANEE «Zijn singles zijn natuurlijk gigantisch, maar ook veel van zijn minder bekendere liedjes, zoals het felle ‘Humain à l’eau’, zijn geweldig. Of ‘Te quiero’, van zijn debuut ‘Cheese’.»

JORIS «‘Quand c’est?’, een liedje over kanker – en in de titel alweer een woordspeling. Ik heb dat ooit willen coveren met een licht veranderde tekst, omdat ik bij dat lied moet denken aan mijn moeder, die kanker heeft overleefd, en mijn zus, die eraan is gestorven. Die clip is ook heel mooi.»

HUMO Is het destijds gelukt met die cover?

JORIS «We hebben hem nooit afgewerkt. Ik merk dat ik het moeilijk vind om Stromae-songs tot leven te brengen met alleen een piano. Hij is zo uniek, heeft zoveel persoonlijkheid, zijn songs staan hem op het lijf geschreven (na het interview doet Naima een nieuwe poging: haar mooie pianoversie van ‘Quand c’est?’ staat op haar Facebook-pagina, red.).»

HUMO Mintzkov maakte ooit een eigen versie van ‘Formidable’...

BOSSCHAERTS «Voor een sessie op Studio Brussel. Ik heb toen veel moeite gestoken in de vertaling, ik wilde zijn slimme taalspelletjes niet zomaar weggooien. Hij zingt in het Frans bijvoorbeeld afwisselend ‘formidable’ en ‘fort minable’, ik varieerde in het Engels tussen ‘wonderful’ en ‘wandering fool’. De reacties op YouTube zijn verdeeld: sommige mensen vinden het verschrikkelijk, anderen fantastisch. Ik ben er best trots op. (Bescheiden) En het nummer van Stromae zelf mocht er ook best wezen.»

HUMO …en Herman van Veen bracht ‘Alors on danse’ in het Nederlands.

VAN VEEN «Een idee van de jonge popmuzikant Marnix Dorrestein, tevens medeproducer van mijn laatste drie cd’s. En op verzoek van Matthijs van Nieuwkerk van ‘De wereld draait door’. Ik heb Stromae toen nog om toestemming gevraagd – en ik heb die via zijn lawyer in New York verkregen. Ik vind Paul Van Haver een heel inspirerende gast, en ik volg hem met interesse.»

HUMO De derde Stromae, ‘Multitude’, is er eindelijk op 4 maart. Waar hopen we op?

WANTHANEE «Dat het geen flauw afkooksel wordt van wat voorafging. Ik wil straks niet het gevoel krijgen dat hij ‘veel geëxperimenteerd heeft’, ik wil gewoon dat het er weer pál op is. ‘Santé’ doet het beste verhopen.»

BOSSCHAERTS (schouderophalend) «Ik luister alleen naar oude muziek. Maar ik hoop dat ik over tien jaar blij verrast zal zijn als ik ‘Multitude’ eindelijk voor het eerst opzet.»

Schrijf je in op onze wekelijkse muzieknieuwsbrief: