Johannes Is Zijn Naam: ‘Dat mensen mij een weirdo vinden, daar zie ik nu de schoonheid van in’

Drieënhalf jaar na het schielijke heengaan van The Van Jets – goed voor goud in Humo’s Rock Rally ’04 en met ‘The Future’ minstens één arduinen Belpop-evergreen – is het mooie solodebuut van Johannes Verschaeve klaar. Johannes Is Zijn Naam is zijn alter ego, een dromerige, introverte en onaangepaste crooner die overal poëzie zoekt en vindt: van Dr. Oetker-pizza’s tot oude voicemails. Voor tekst, uitleg en rare gedachtekronkels reden we naar Gent: ‘Ik heb een soort visioen gehad. Sindsdien volg ik het spoor als een blinde hond in het bos.’

HUMO Johannes Is Zijn Naam is een opvallend pseudoniem, in acht genomen dat nog maar weinig muzikanten hun inspiratie uit de Bijbel halen in deze TikTok-tijden.

JOHANNES VERSCHAEVE «Ik vond die naam grappig, potentieel verwarrend én ik wist dat er zich sowieso mensen aan zouden ergeren. Dat is dus drie keer bingo. Plus: die Bijbelse naam geeft aanleiding tot spielerei: ik open én eindig deze plaat met een tekstflard uit het heilige boek.»

HUMO Het is bovendien niet vergezocht: je vader was ooit priester.

VERSCHAEVE «Voor de duidelijkheid: mijn ouders hebben me genoemd naar ‘De kleine Johannes’ van Frederik van Eeden, en dus níét naar de bijbelfiguur. Al hield dat de kinderen van Oostende in de jaren 80 niet tegen om mij in de lagere school Johannes de Doper te noemen. Af en toe was ik ‘den apostel’, soms zelfs ‘de paus’. Nooit zomaar Johannes. Ik had in die tijd een hekel aan mijn naam, nu ben ik er blij mee. Voor een artiest is het een goede naam.»

HUMO Lagen er nog andere artiestennamen op de brainstormtafel?

VERSCHAEVE «Eerst een lijstje maken en daaruit de beste optie kiezen: ik geloof daar niet in. Inspiratie is iets dat op de onverwachtste momenten opborrelt. Ofwel passeert dat en vergeet je het, ofwel fascineert het en raak je er niet meer van af. Johannes Is Zijn Naam bleek tot die tweede categorie te horen.»

HUMO Internationaal kom je er minder ver mee.

VERSCHAEVE «In het begin overwoog ik nog om er drie talen bij te betrekken: Nederlands, Frans, Engels. Afhankelijk van de taal waarin ik een nummer zong, of van het land waar ik optrad, zou ik mezelf Johnny Is His Name of Jean, C’est Son Nom noemen (lacht). Daar ben ik snel van afgestapt: het is pretentieus, een beetje onnozel en vooral: praktisch niet te doen. De mensen zouden mijn muziek niet meer terugvinden op Spotify.»

HUMO Dit is de allereerste plaat die je helemaal alleen hebt gemaakt. Bleek dat een makkelijker proces dan een plaat maken met The Van Jets, waar veel verschillende meningen en smaken verenigd moesten worden?

VERSCHAEVE «Ja, omdat ik snel wist waar ik naartoe wilde, en daar verder met niemand over moest discussiëren. Dat leidde ook tot minder druk: ik zie Johannes Is Zijn Naam zelf niet als het Grote Nieuwe Hoofdstuk van de zanger van The Van Jets. Ik volg mijn buikgevoel. Ik ben al lang blij dat er een buikgevoel ís. Er zijn veel mensen die het zónder moeten doen.»

HUMO Hoe bedoel je?

VERSCHAEVE «Een artiest leeft van zijn of haar nieuwsgierigheid. Het creatieve spoor dat ik op ‘Johannes is zijn naam’ volg, begon toen een vriend me enkele verjaardagen geleden de debuutplaat van de New Yorkse band Suicide cadeau deed. Suicide maakte donkere, rare, maar fantastische elektronische punk. Sonic Youth-frontman Thurston Moore omschreef de band als ‘een opgefuckt Kraftwerk, met een introverte preker aan de microfoon.’ Dat sprak me aan.»

HUMO Maar als Johannes Is Zijn Naam klink je, behalve in ‘Baby kom thuis’, toch niet echt als Suicide?

VERSCHAEVE «Nee. Maar niet lang daarna had ik een soort van visioen, een in een halfslaap opgeroepen droom: ik stond in het Vooruit-café op te treden als een éénmansversie van Suicide, met stoffige apparatuur en donkere, dromerige teksten. Dat vond ik zo mooi: sindsdien is dat het doel dat ik nu blindelings volg.

»Ik heb in de tijd van The Van Jets genoeg writer’s blocks gehad om me niet meer te laten vangen. Als ik een spoor vind, stel ik dat niet meer in vraag. Don’t question, gewoon gáán. Ik blijf het spoor dan volgen als een blinde hond in het bos.»

HUMO Wist je innerlijke hond ook snel dat je in het Nederlands wilde zingen?

VERSCHAEVE «Ik ben een Gentse West-Vlaming die beschaafd Nederlands probeert te praten, maar daarbij af en toe door de mand valt. Zo omschreef Esther Lybeert, een zangeres met wie ik ooit samenwerkte, mijn accent: zij vond het ‘schattig’ klinken. Toen pas dacht ik voor het eerst: hmmm, misschien moet ik het eens in het Nederlands proberen.»

HUMO In ‘De Toots Sessies’ kondigde je je eigen muziek enkele maanden geleden aan als ‘grappig en kwetsbaar tegelijk’: dat is geen combinatie die voor de hand ligt. Ken je, wat dat betreft, verwante geesten?

VERSCHAEVE «Michelle Gurevich maakt muziek waarmee je moet lachen en huilen tegelijk. Ik mocht onlangs haar voorprogramma spelen. Verder: Raymond van het Groenewoud en Luc De Vos, misschien. Niet dat ik me met die twee durf te vergelijken, of dat ik de gelijkenissen bewust ga zoeken. Maar zij hebben dat stuntelige en poëtische ook. Of Connan Mockasin. Eventueel Charlotte Adigéry en Bolis Pupul: al is het bij hen meer dans- dan kwetsbaar. Misschien Alex Cameron, maar alleen zijn eerste plaat – daarna wordt het té grappig.»

HUMO Hoe is Johannes Is Zijn Naam live?

VERSCHAEVE «Op het podium wil ik zo weinig mogelijk live spelen. Anders ben ik – omdat het een éénmansproject is – voortdurend met al mijn ledematen tegelijk in de weer. Om de muziek goed te laten klinken, zou ik met mijn linkerteen een loop station moeten indrukken, met mijn rechterhand een synth bespelen en met mijn linkerhand nog iets anders. Hoe kan een mens dán nog doorleefd zingen? Nee, ik ga soms wel een beetje gitaar spelen, maar voor de rest druk ik in het begin van elke song gewoon op ‘play’: ik wil het puur houden en focussen op mijn rol als dark crooner.»

HUMO Terug naar de Bijbel: bleek je, in navolging van je vader, vatbaar voor een roeping? Heb je ooit overwogen priester te worden?

VERSCHAEVE «Nee! Dat werd thuis niet gestimuleerd. Mijn pa is destijds ontgoocheld uitgetreden. Hij werd priester tijdens de progressieve vlaag die eind jaren 60 kortstondig door de Kerk waaide. Toen dacht hij zelfs: als het zo voortgaat, duurt het niet lang meer voor het celibaat wordt afgeschaft en priesters mogen trouwen (lacht).

»In Leuven zat hij in een progressieve bubbel – maar zodra hij uit die bubbel was, bleek de Kerk een kille, afstompende omgeving. In elk geval helemaal anders dan hij zich had voorgesteld. Na ongeveer vijf jaar – en nadat hij verliefd was geworden op mijn moeder – besliste hij: ’t is goed geweest.»

HUMO Je hebt je interesse in muziek wel van hem. Toen jij geboren werd, schreef hij een lied. Dit was één van de tekstregels: ‘Wanneer je, mijn kind, door de vliezen breekt / Wees dan niet bang, we zijn bij jou’.

VERSCHAEVE «Tijdens mijn kindertijd kwamen we met het gezin nog vaak in de kerk. Om – sorry – god weet welke reden ging mijn pa er soms zelfs preken. Bovendien was hij verantwoordelijk voor de muzikale omkadering van de diensten. Dan repeteerde de hele kerkband bij ons thuis: vader op akoestische gitaar, een buurjongen op klarinet, mijn moeder die zong – dat niveau. Muziek was alive in onze living. Via mijn pa is de muziek in mijn leven gekomen.»

HUMO Je jongere broer Michael, drummer bij wijlen The Van Jets, zei in een interview ooit: ‘Johannes beleeft voor, na of tijdens de opnames van een nieuwe plaat altijd een persoonlijk dieptepunt, een existentiële crisis.’ Hield die onzalige traditie ook bij ‘Johannes is zijn naam’ stand?

VERSCHAEVE (houdt hout vast) «Nee. Geen crisis, deze keer. Ik heb het mentaal anders aangepakt. Bij The Van Jets legde ik mezelf én de rest van de groep telkens veel druk op. Met bekendheid kwam stress. Het moest elke keer beter. Die druk was een bron van energie, maar helaas heb ik me er keer op keer aan verbrand.»

HUMO Ditmaal hoefde het niet noodzakelijk erg goed te worden?

VERSCHAEVE «Nee, deze keer dacht ik: The Van Jets gaven me al genoeg trofeeën om op de schouw te zetten, succes hoeft niet meer zo nodig. Elke luisteraar is welkom, maar ik ga er niet meer om bedelen. Wie mee is, is mee. En anders: ook goed.

»Ik wil het vooral artistiek puur houden. Als dat niet volstaat om brood op de plank te brengen voor mijn gezin, zal ik wel een soundtrack extra schrijven. Of weer iets voor het theater doen. Over Johannes Is Zijn Naam wil ik in de eerste plaats over tien jaar kunnen zeggen: ‘Je hebt duidelijk helemaal je goesting gedaan, goed zo!’ Dat is nieuw, dat is spannend, dat is genoeg.

»Ik heb zelfs getwijfeld of de single ‘Apparaat’ wel op deze plaat kon staan: de song leek me eerst te commercieel voor de donkere droomwereld die ik op ‘Johannes is zijn naam’ wilde creëren.»

HUMO Dit is dus de eerste plaat die je helemaal alleen hebt gemaakt. Had je een klankbord, iemand wiens smaak je vertrouwt en bij wie je je eerste probeersels kon aftoetsen?

VERSCHAEVE «Mijn vrouw en mijn kinderen. Mijn manager. Frederik, de bassist van The Van Jets. Mijn broer. Brihang. En Dijf Sanders: in de eerste plaats een vriend, pas later is beslist dat hij deze plaat ook zou mixen. Af en toe kwam ik tijdens het schrijfproces bij Dijf thuis, meestal ’s avonds, aan het kampvuur – Dijf is een kampvuurman. Aan zijn inzichten en opmerkingen heb ik veel gehad.»

HUMO Zoals?

VERSCHAEVE «Voor een vroege versie van ‘Johnny Will Be King’ had ik bij mij thuis een voorlopige pianopartij opgenomen – heel amateuristisch, met een programma op mijn MacBook. De piano was zelfs niet gestemd, en het leek nergens op. Maar Dijf zag dat anders: de krakkemikkige sound en het daardoor aparte sfeertje deed hem denken aan een Alan Lomax-sample van een cowboypiano uit de jaren 30 of zo. ‘Die piano ga je toch zo laten in de definitieve song, hè? Je bent toch niet van plan dat nog professioneel op te nemen?’ – ‘Euh, neenee, je hebt gelijk.’

»De eerste demo’s van Johannes Is Zijn Naam heb ik ook naar mijn broer Michael gestuurd, maar hij was geen fan. Te donker en te vergezocht, vond hij. Maar dat vond ik niet verontrustend: het was gewoon zijn smaak niet. Intussen is hij wel grotendeels mee.»

HUMO Maakt Michael nog steeds muziek?

VERSCHAEVE «Nee. Hij treedt nog ongeveer één keer per jaar op met New York City Cops, een werkelijk fantastische The Strokes-coverband. Hij werkt nu in een compleet andere wereld, als psycholoog. Tijdens de laatste jaren van The Van Jets begon hij als mental coach voor sporters en muzikanten. Hij is gespecialiseerd in prestatiepsychologie – leren omgaan met verwachtingen, kanaliseren van onrust... Een zwemmer die tijdens trainingen altijd supergoede tijden zwemt, maar tijdens de wedstrijd te vaak blokkeert: hoe verhelp je zoiets? Dat soort dingen.

»Intussen werkt hij bij de Soudal Quick·Step-wielerploeg en begeleidt hij toppers als Remco Evenepoel en Fabio Jakobsen. Zót.»

HUMO Zowel je broer als je vader omschreven jou ooit als ‘de dromer van de familie’. Klopt dat nog steeds?

VERSCHAEVE «Sowieso. Ik zie ‘Johannes is zijn naam’ voor een stuk als een terugkeer naar de angstige, introverte, eigenaardige Johannes die ik als kind en tiener was. Ik ben daar lang van weggelopen, maar op mijn 42ste moet ik stilaan toegeven: dit is wie ik óók ben.»

HUMO Schets dat angstige kind eens.

VERSCHAEVE «Ik stotterde. Ik durfde niet alleen naar de bakker. In de klas was ik non-stop op van de zenuwen, bang dat ik iets voor de klas zou moeten zeggen. Op familiefeesten werd bij ons verwacht dat je je nieuwjaarsbrief en public voorlas, maar ik verstopte me altijd achter de broek van mijn moeder. Ik tekende en schilderde héél veel. Nu zou een kind als ik waarschijnlijk een labeltje opgekleefd krijgen, toen was ik gewoon ‘een eigenaardige kleine’.»

HUMO Bij The Van Jets was daar al die jaren weinig van te merken.

VERSCHAEVE «In die rockgroep was ik inderdaad – ook omdat dat bij een rockgroep past – een schijnbaar vlotte, extraverte showman: die blufpoker paste goed bij de muziek die we toen maakten, het ging me ook goed af én I loved every inch of it. Die kant zít ook in mij, maar het was toch vooral compensatie voor de onzekerheid die mijn jeugd heeft bepaald.»

HUMO In november 2019 gaven The Van Jets hun allerlaatste concerten. Zie je, als je nu terugkijkt, vooral het succes of eerder de gemiste kansen?

VERSCHAEVE «Ik vind dat we op een zalige manier gestopt zijn. Veel groepen stoppen omdat ze boel hebben, of ze trekken er in alle stilte de stekker uit. Wij zeiden luidop: ‘We houden ermee op en gaan dat goed vieren’. Dat is een luxe, een cadeau dat we onszelf geschonken hebben. Onze afscheidsconcerten waren ook een goede manier om ons een gevoel van closure te geven.

»Over de volle vijftien jaar die The Van Jets hebben bestaan, ben ik redelijk zen. Ja, van sommige dingen had ik meer verwacht. Het buitenland heeft bijvoorbeeld nooit echt ‘gepakt’. We hebben veel energie gestopt in de Duitse en Franse markt, maar de dijkbreuk is er niet gekomen. Over onze platen waren we achteraf meestal wel min of meer tevreden, artistiek gezien. Maar er waren ook dingen die beter hadden gekund. Het is wat het is: dat is nu al een paar jaar mijn mentale adagio.»

HUMO Buitensporig vrolijk klinkt dat niet.

VERSCHAEVE «The Van Jets hebben vijftien jaar bestaan, hè. Dat is niet niets. Ik ben wreed trots op wat we samen verwezenlijkt hebben: vijf mooie platen, ontelbaar veel zotte optredens. What a ride!»

HUMO Hoe autobiografisch zijn de teksten op ‘Johannes is zijn naam’? In ‘Johnny Will Be King’ zing je ‘Hij kijkt de spiegel in, wisselt vlug een blik / Wat is hij geniaal, en ook wel wat getikt.’

VERSCHAEVE «Dat is een uitvergroting. Maar het gebeurt dat ik tijdens het opnemen helemaal opga in de song en die ‘geniaal’ begin te vinden. (Snel) Op een jongensachtige manier, hè. Als een kind dat een houten zwaard vastpakt en zich even held waant: die weet ook dat het niet echt is, maar kan zich wel even in het moment verliezen.»

HUMO En voel je je ook soms wat getikt?

VERSCHAEVE (denkt na) «Alleen als je me vergelijkt met de modale mens. Ik ga misschien wat meer op in mijn fantasie. Onlangs reed ik via de E17 van Gent naar Antwerpen: ik zou er gaan optreden in Amor. Door een ongeluk met een vrachtwagen kwam ik in een monsterfile terecht, waardoor ik via Brussel moest omrijden. Ik kwam dus veel later dan gepland in Antwerpen aan. De ervaring met de monsterfile heb ik toen verwerkt in een bindtekst, waarin ik mijn fantasie even de vrije loop liet. ‘Ik moest omrijden, omdat er een monster op de autosnelweg zat. Ik hoor het in de verte nu nog altijd huilen van de eenzaamheid. Op de terugweg naar Gent haal ik het op, geef ik het een plekje op de passagierszetel en ga ik het troosten. Daarna gaan we thuis de liefde bedrijven in een monsterlijk bed...’ Ik laat me in mijn associaties vaak zo ver leiden dat het awkward wordt en ik de mensen om me heen zie kijken van: ‘Dude, what the fuck?!’

»Vaststellen dat veel mensen je een weirdo vinden: ik zie daar steeds vaker de schoonheid en de poëzie van in.»

‘Johannes is zijn naam’ van Johannes Is Zijn Naam verschijnt op 28 april bij N.E.W.S. Records.