John Lydon: ‘Mijn zieke vrouw voeden en kleden is een fulltimejob geworden’

Hoe zou het nog zijn met John Lydon (65)? De stormram van de Sex Pistols, de vernieuwer van PiL, het eeuwig ongeleide projectiel Johnny Rotten, de oorspronkelijke firestarter en – al wie in 2005 nog geen Canvas keek: let nu op – ooit Marc Reynebeaus bff. Lydon kwam de laatste jaren vooral schuimbekkend en met rood MAGA-petje in het nieuws, nu geeft hij voor het eerst sinds lang een volwaardig interview. Omdat hij een autobiografie te verkopen heeft én zijn woede over ‘Pistol’, de nieuwe Sex Pistols-biopicreeks van Danny ‘Trainspotting’ Boyle, niet binnenskamers wil houden.

Op zijn 65ste draagt Lydon, in de jaren 70 hét boze gezicht van de punk, alleen nog maar veiligheidsspelden om zijn gebroken bril bijeen te houden. Zijn vrouw Nora Forster (78), die aan alzheimer lijdt en de laatste jaren in een chronische verwarring doorbrengt, heeft bovenal nood aan routine en rust. Haar voeden en kleden is voor hem een voltijdse baan geworden.

JOHN LYDON «Ik zie al lang geen mogelijkheid meer om naar de opticien te gaan, hoewel mijn vorige bril al een tijdje geleden doormidden brak en mijn ogen er zwaar op achteruit zijn gegaan.

»Alzheimer is een gemeen, slopend, heel traag maar onafwendbaar proces. Maar we slaan ons er doorheen. Samen, want Nora vergeet mij niet. Ze vergeet alles en iedereen, maar mij níét.»

– Het nihilisme van vroeger heeft plaats geruimd voor stoïcisme: je hebt je erbij neergelegd dat het met Nora’s gezondheid nooit meer beter wordt.

LYDON «But forewarned is forearmed – een gewaarschuwd man is er twee waard. Het is wat het is, en je in zelfmedelijden wentelen helpt nooit. Dat kreeg ik al op zeer jonge leeftijd mee van mijn ouders: ‘Niet janken, doe gewoon verder.’ Deze kaarten liggen nu op tafel: ik kan er niets aan veranderen, en kan er dus maar beter naar best vermogen mee spelen. (Schamper) Als zelfs Johnny bloody Rotten dat kan: fucking hell, wat is dan jouw excuus?»

– Johnny bloody Rotten toonde zich laatst niet zo gelukkig met de trailer van ‘Pistol’, een zesdelige minireeks over opkomst en ondergang van de Sex Pistols.

LYDON «Die trailer was de meest onrespectvolle shit die ik ooit heb moeten ondergaan. Ze hebben een acteur ingehuurd om mij te spelen, maar waar baseert die mens zich op? In elk geval niet op mijn karakter of persoonlijkheid. Ik heb die jongen nooit ontmoet! Sorry, maar als ze denken dat dit oké is, dat ze zomaar over me heen kunnen lopen: dát gaat niet gebeuren, toch niet zonder een gigantisch fucking gevecht.

»En vooral: die trailer kwam voor mij als een complete verrassing. Als de producers zoiets al geheim willen houden, móét dat wel betekenen dat ze iets te verbergen hebben.»

– Iemand van de productiemaatschappij heeft laten weten dat ze je wel degelijk hebben proberen te bereiken.

LYDON (vastberaden) «Ze hebben me hier erg buiten proberen te houden. Als je me als een rat in een hoekje duwt, zál ik je naar de keel springen.»

De reeks van Boyle – en specifiek: het script van Craig Pearce en Frank Cottrell–Boyce – zou vooral gebaseerd zijn op ‘Lonely Boy’, de autobiografie van voormalig Sex Pistols–gitarist Steve Jones, die opvallend meer donkere humor en slapstick bevatte dan het revolutionaire beeld dat manager Malcolm McLaren destijds van de punkband wilde ophangen. Het is Jones die schreef dat de muzikale kwaliteiten van bassist Sid Vicious zo beperkt waren dat ze hem moesten leren waar op de basgitaar hij zijn vingers moest zetten. Ook Jones: ‘De gewoonte van Lydon om voortdurend in het publiek te spuwen had meer te maken met zijn sinusproblemen dan met een daad van verzet.’

GEZONDE GROENTJES

– Jij en Nora wonen dicht bij het strand van Marina del Rey, een buitenwijk van Los Angeles.

LYDON «Ik ben hier een vroege vogel geworden: ik hou van de eerste zonnestralen van de dag. Die gewaarwording heb ik in Engeland, waar het altijd bewolkt is, nooit gehad. Je kunt een leven lang in Londen wonen en nooit met zekerheid weten of het ochtend, middag of een regenachtige avond is. Blauwe luchten maken me vrolijk.»

– Je woont in het huis dat ooit werd gebouwd voor actrice Mae West.

LYDON «We kochten het dertig jaar geleden al, niet zo lang na haar dood. Mae liet ook het huis hiernaast bouwen: dat was in eerste instantie bedoeld voor haar verhoopte minnaar Rudolph Valentino. Toen ze ontdekte dat hij homo was, ging dat mooi niet door. Ons huis is heel oud, heel klein en een beetje spookachtig – maar het is mooi, en ’s avonds spelen we met de verlichting, zodat het een spookkasteel lijkt.»

– Straks komt onze fotograaf langs. Je hebt pas na lang aandringen toegestemd. Je bent berucht cameraschuw.

LYDON «Ik ben gewoon ijdel. Die digitale camera’s zijn té nauwkeurig, en dat is vreselijk voor iedereen die ook maar een beetje graag naar zichzelf kijkt: al je rimpels veranderen in spleten en kloven.»

Lydon heeft ook nog een huis in Malibu en één in Londen. Sinds het begin van haar ziekte stichtte Nora per ongeluk brand in twee van die panden. Lydon liet alle gasfornuizen vervangen door elektrische, en nog altijd is hij sindsdien verantwoordelijk voor élk van haar maaltijden.

LYDON «Alle zorg voor Nora betalen we natuurlijk zelf – dat is geen probleem. En voor de rest is er geen remedie of hulpmiddeltje voor haar ziekte. Het is één grote onbekende. Ik zoek voortdurend naar mogelijkheden om haar van eten te voorzien, maar dat is niet makkelijk: Nora heeft nog nooit in haar leven bewerkt of kant-en-klaar voedsel gegeten. Ze eet gezonde groentjes – ik weet dat omdat ik de kok ben. Maar ik sta absoluut open voor nieuwe ideeën.»

– Kun je nog met haar op reis?

LYDON «Van vliegen wordt ze bang, in hotels raakt ze gedesoriënteerd, en in luchthavens wordt ze helemaal gek: er gebeurt te veel, er is te veel lawaai, haar hersenen raken oververhit. Dan raakt ze in paniek: ze weet plots niet meer waarom ze daar is en alles wordt plots een bedreiging. Ze heeft er nood aan te weten waar haar spullen zijn: dit is mijn stoel, dit is mijn teddybeer, dit is belangrijk.»

– De roze teddybeer die ze overal meedraagt, zorgt voor troost. En het meest houdt ze van qualitytime in eigen huis.

LYDON «Het liefste wat we doen, is samen naar komedies kijken. En anders naar de nieuwskanalen: Nora heeft dan vooral aandacht voor de tickertape onderaan het scherm. Ze leest élk woord. Dat houdt haar brein alert.

»Ik weet dat haar situatie alleen maar erger zal worden. Dat de huidige toestand, die te dragen is en waar veel liefde bij komt kijken, beetje bij beetje zal afdalen tot het heel, heel vreselijk wordt. Maar we gaan het tegemoet met een zekere waardigheid. Het zou redelijk makkelijk voor me zijn om hiervan weg te rennen: ‘Níét mijn verantwoordelijkheid. Dit is níét de Nora die ik leerde kennen!’ Bollocks to that. Ik ben John Lydon. Als ik een verantwoordelijkheid aanga, is het voor altijd. Ik zal altijd mijn uiterste best doen voor haar, en ik ben daar trots op. We zijn nu 45 jaar samen, we gaan nu niets meer veranderen aan onze verstandhouding. Wat betekent ziekte als je het hebt over échte vrienden, over man en vrouw, eeuwige geliefden? Wij zijn a proper pair of people die van elkaar houden én elkaar bewonderen.»

– Fysiek stelt ze het nog heel goed, ook al is ze 78.

LYDON «Bloody hell, ze is veel en veel fitter dan ik. Ze was altijd al een sociaal, fun-loving en avontuurlijk type, en dat is niet veranderd. Als we gaan wandelen op het strand mag ik haar geen minuut uit het oog verliezen!»

– Je bekijkt het positief, maar makkelijk kan het niet zijn.

LYDON «Soms ben ik wanhopig, soms woedend, soms overweldigd door verdriet – op het suïcidale af. Maar de dingen zijn wat ze zijn, en je móét ze aanvaarden.

»Die momenten van wanhoop duren nooit erg lang. Een mens wordt snel weer naar de werkelijkheid getrokken als iemand haar pispot omduwt. Ik zeg niet dat ze op dat vlak een groot probleem heeft – ik probeer gewoon een beeld te schetsen.»

– Tussendoor: wat is er eigenlijk mis met je ogen?

LYDON «Een mix van ouderdom en de langetermijngevolgen van de hersenvliesontsteking die ik als kind heb gehad. Ik heb vooral last van wat ze floaters noemen: soms zie ik zwarte puntjes voor mijn ogen zweven, soms heeft het meer weg van losse haarlokken, waardoor ik constant het gevoel heb dat er een haar in mijn ogen zit. Het grootste probleem is zonlicht – de zon in mijn ogen maakt alles veel erger. Maar het is absoluut geen optie om Babbie (zoals Lydon zijn Nora noemt, red.) een halve dag alleen te laten, zodat ik mij om mijn egocentrisch oogprobleem kan bekommeren.»

RIDDER ROTTEN

Lydon ontmoette Nora al in 1975. Nog wel ín Sex, de zo al niet uit de geschiedenis van de Sex Pistols weg te denken winkel van Vivienne Westwood en Malcolm McLaren. Nora Forster was de erfgename van een rijke Duitse uitgeversfamilie, maar werkte in Londen als muziekpromotor. ‘Ze schéén. Als ze ergens binnenkwam, vulde ze met haar innerlijke gloed de hele kamer,’ schreef Lydon in één van zijn drie autobiografieën. En ook: ‘Nora haatte me – het was afkeer op het eerste gezicht.’ De twee kregen nooit kinderen, maar Lydon zorgde voor Ariane, Nora’s dochter, als was het zijn eigen kind. Op haar 14de veranderde Ariane in Ari Up, frontvrouw van punkband The Slits.

LYDON «Volgens mij staken de eerste tekenen van Nora’s alzheimer de kop op rond dezelfde tijd dat Ariane stierf. Borstkanker. Elf jaar geleden, ze was nog maar 48. Een moeder die haar dochter verliest: dat is van een niet uit te leggen, onmogelijk te bevatten pijn. Haar verdriet vrat haar compleet op, en vanaf dan was er altijd wel iets. Kleine dingetjes – bijna dagelijks verloor ze ergens haar sleutelbos. Dat bouwt langzaam op – zo langzaam dat, tegen de tijd dat de diagnose onweerlegbaar is, het onmogelijk is om nog precies te reconstrueren waar en hoe het begonnen is.»

– Voor de buitenstaander is het vertederend om uitgerekend John Lydon – decennialang de mensgeworden kaakslag – met zoveel empathie te horen spreken. Is ook je houding tegenover het Britse koningshuis milder geworden?

LYDON «Nee. Ik heb medelijden met die familie, maar dat had ik vroeger ook al. Ze zitten vast in een gouden kooitje, en níét één die ze zelf hebben ontworpen. Het is geen manier om met mensen om te gaan, really.»

– Tegelijk zweer je bij een goede werkethiek. Je neemt het Harry en Meghan, sinds kort net als jij in Californië gedomicilieerd, niet kwalijk dat ze aan hun koninklijke verplichtingen hebben verzaakt?

LYDON «Natuurlijk niet. Maar ze hebben het helemaal verkeerd aangepakt. De manier waarop ze nu met hun vleugeltjes flapperen en ‘Eindelijk vrijheid!’ roepen, doet denken aan het gedrag van verwende kinderen. Daardoor ben je geneigd te vergeten dat ze natuurlijk wel gelijk hadden: in Groot–Brittannië waren ze gevangenen.

»Iedereen lijkt een kant gekozen te hebben: voor of tegen. Vervelend, maar Harry en Meghan hebben dat zelf in de hand. Wil je uit het publieke oog blijven? Ga dan je verhaal niet bij Oprah doen. Leg je hoofd niet op de guillotine, lieverds, want dan zal iemand met plezier op het knopje duwen. Als ze écht een voorbeeld willen stellen, kunnen ze dat het best doen door een échte job te vinden. Er zijn, hier of in de UK, genoeg McDonald’s-vestigingen die meer dan bereid zijn om Harry en Meghan een voltijdse betrekking aan te bieden.»

– In 2008 was je, zeer burgerlijk uitgedost, het gezicht van een reeks reclamespots voor boter – je slogan: ‘It’s not about Great Britain, it’s about great butter’. Je bent tussendoor al vaak ‘a national treasure’ genoemd, er zijn zelfs pogingen ondernomen om je geridderd te krijgen. Is Johnny Rotten establishment geworden?

LYDON «Ha! Slechts één van de vele wonderlijke leugens die over mij de ronde doen. In verband met dat ridderen was mijn eerste reactie: ‘Waarom zou ik dat mens toelaten een zwaard boven mijn hoofd te houden?’ Moeder Lydon heeft geen domme kinderen opgevoed.»

– Je pendelt al lang tussen Engeland en de Amerikaanse westkust, maar je werd pas in 2013 officieel Amerikaans staatsburger – in de eerste plaats omdat de douane al decennia moeilijk deed. ‘Telkens ik de grens passeerde, begonnen ze te zeuren over een amfetamineverslaving uit 1977.’

LYDON «Los daarvan is Californië in zowat elk opzicht een betere plek om oud te worden. In Engeland is het hele systeem erop gericht elke vorm van creativiteit te verstikken en het individu levenslang te vernederen, tot de dood erop volgt. Het liefst sterf je er rond je 40ste. En anders mag je er de rest van je leven wegrotten van ellende. Godlof voor Californië, waar ze op hun 85ste nog gaan bungeejumpen. Het is een fulltimejob om een stel mensenhersenen actief te houden, en dat hebben ze hier beter begrepen.»

WOKE EN VERWEND

– Californië is ook de kribbe van de woke-beweging, waar jij uitgesproken van walgt.

LYDON «Wokeness is het zoveelste mechanisme van de elite om de werkende klasse op haar plek te zetten. De minderheden die daarmee onrecht willen aanklagen, zijn niet écht zo rechteloos als ze graag beweren. Het is integendeel een egoïstische reflex – ‘Help míj’ – die voor verdeeldheid en problemen zorgt. Ik kan niet geloven dat televisiezenders deze gekken zoveel tijd en ruimte geven. Waar halen ze trouwens het lef zich moreel superieur en ‘vredelievender’ te voelen als net zij de hele tijd de klootzak uithangen tegenover iedereen die niet op hún lijn loopt?»

– Gezien je uitgesproken anti-establishmentverleden vonden veel mensen het verrassend dat je je afkeurend uitsprak over de woke beeldenstorm van vorig jaar. Het foute gedrag van enkele historische figuren werd ontmaskerd, hun standbeelden neergehaald, maar vooral toen het over Winston Churchill ging, werd je boos.

LYDON «Die man heeft Groot-Brittannië gered! Wat hij een paar jaar vóór de Tweede Wereldoorlog uitvrat in Zuid-Afrika of India, is voor mij compleet irrelevant in het grotere plaatje. We hebben het aan Churchill te danken dat we nu niet door onze winkelstraten paraderen in kaplaarzen en met een helm op. Het zou best kunnen dat hij zich hier en daar eens denigrerend uitsprak over één of ander volk, maar qua rassenhaat waren de nazi’s toch de allerergsten, of niet? Daarom: nog bedankt, Winston.

»Er is zovéél onzin. Ik hoorde iemand zeggen dat we ‘Rule, Britannia!’ niet meer zouden mogen spelen. Stop it! Het is maar een liedje. Teruggaan in de tijd en de geschiedenis herschrijven, is sowieso geen optie. Zonder verleden heb je ook geen toekomst. Het is precies dat soort nonsens waarvoor ik de mensen wou verwittigen toen ik that bloody song (‘God Save the Queen’, red.) schreef. I could see this shit coming!»

– Volgens jou treft vooral het onderwijssysteem schuld.

LYDON «De overdreven politieke correctheid is een modetrend, ons opgedrongen door gruwelijk verwende kinderen. Ze studeren af aan hun hogescholen en universiteiten, maar met shit for brains. Ik zeg dat op de beleefdste manier die ik kan bedenken.»

– Tijdens de recentste Amerikaanse presidentsverkiezingen noemde je de frauderende miljardair Donald Trump ‘de enige kandidaat die de working class écht vertegenwoordigt’.

LYDON «De media schilderen Trump-supporters af als rednecks, met geweren zwaaiende debielen en achterlijke racisten. Sorry, maar dat is níét de waarheid. De Trump-supporter is ook de modale werknemer en -gever, de ondernemer met het kleine buurtwinkeltje of het plaatselijke tankstation. Trump-supporters zijn, door de band genomen, vooral mensen die hard werken om hun families te onderhouden en gewoon wat respect verwachten. Trump is natuurlijk geen echte politicus – maar waarom zou hij er één moeten zijn? We hebben allemaal onze zak vol van politici.»

– De recentste bijeenkomsten van de Republikeinen deden vermoeden dat Trump nog lang niet in de touwen hangt. Zie je hem nog een comeback maken?

LYDON (haalt de schouders op) «Ze hebben hem van Twitter gejaagd, maar maakt dat uit? We weten allemaal goed genoeg waar hij voor staat. Hij heeft een duidelijke identiteit: wat kan een presidentskandidaat meer wensen? Ik heb Margaret Thatcher (Brits premier tijdens de hele jaren 80, red.) altijd gehaat, maar ik respecteerde wél dat dat mens altijd duidelijk dezelfde lijn volgde – ze draaide niet bij elke bocht haar kont. Zo kijk ik naar de dingen.»

– Hoe kijk je naar Joe Biden?

LYDON «Als de uitloper van een partij, de Democraten, die behalve de laatste woke-trend niets of niemand echt lijkt te respecteren. En die daarmee de vernietiging van Amerika inluidt. Ik zie dit land voor mijn ogen verkruimelen, allemaal door die onzin van Biden.»

– Obamacare steunde je destijds wél.

LYDON «Ik geloof heilig in het principe van de NHS, het Britse gezondheidssysteem dat veel weg heeft van wat Obama voor ogen had. Twee van mijn broers zijn behandeld voor kanker. Dank je wel, National Health Service, want jullie hebben mijn broers gered – één van hen had keelkanker, de ander worstelt nog altijd met een heel zorgwekkende variant.»

GAMEVERSLAAFD

– Hoe denk je terug aan de geliefden die je doorheen de jaren wél bent verloren?

LYDON «Velen van hen verschijnen nog regelmatig in mijn dromen. Mijn ouders om te beginnen, maar ook Sid Vicious.

»In weerwil van veel Pistols-mythes was het niet Nancy maar Sids móéder die hem aan de harddrugs hielp. Ze gaf hem voor zijn verjaardag een spuit en wat heroïne. Op je 18de weet je al: dit stinkt. Je probeert dan mensen te helpen, maar mensen willen niet altijd geholpen worden. Sid was altijd al een romantische ziel, en nadat hij iets te veel naar Lou Reed had geluisterd, zag hij the wonderful mystery and the glory of being a heroin addict in New York. ‘Stel je voor hoe leuk het zou zijn als je compleet wég bent, zonder verplichtingen of niets.’ Een erg kinderachtig standpunt, maar zo was Sid – schuldig aan een heleboel dingen, maar mentaal onschuldig.»

– Je bent nu 65. De bar waar je je 62ste verjaardag wou vieren, zette jou destijds aan de deur wegens ‘te ladderzat’.

LYDON «Ik had toen nog die neiging tot overdaad, maar daar heb ik de knip in gezet. Ik kan het me niet meer veroorloven de zatlap uit te hangen – ik ben voltijds zorgverlener, en die rol neem ik ernstiger dan alles wat ik ooit eerder deed.»

– Je drinkt dus minder. Heb je andere verslavingen?

LYDON «Computerspelletjes. Eén van de leden van PiL zei me dat ik een iPad moest kopen: ‘Het zal je leven veranderen.’ Hij had een punt, al negeerde ik aanvankelijk alles wat functioneel was en trok ik rechtstreeks naar de spelletjes. Ik bleef vooral haken bij ‘Real Racing 3’, waarin je met heel realistisch uitziende auto’s over circuits scheurt. Tussendoor komen er voortdurend kleine advertenties en aanbiedingen en extraatjes en ‘buy this’-berichtjes op je af. Geheel conform de karakteridioot die ik ben, zei ik op alles ‘ja’. Ik gaf meer dan 10.000 dollar uit aan in-appaankopen. Ik was erger dan een drugsverslaafde, ja. Ik had ook geen idéé van wat ik had gedaan tot op een mooie dag de rekening kwam. Iedereen in mijn omgeving heeft me daarvoor een debiel genoemd – they hammered me, and quite rightly so.»

– Tussen het racen door vond je nog wel de tijd om nieuwe songs te schrijven voor PiL.

LYDON «Ik werk met de band via het internet. FaceTime is handig, via die weg delen we ideeën. Meestal laat op de avond, als we eens een uur of twee voor onszelf hebben. Voor mij is dat altijd een hoogtepuntje van de dag – a great cheery–up moment. Ik schrijf geen klaagzangen over mijn sores en problemen. Ik ga naar mijn happy place als ik muziek maak, en daar is dat medium ook voor bedoeld: om problemen op te lossen, niet om erover te zeuren.»

– Je publiceerde onlangs een derde autobiografie: ‘I Could Be Wrong, I Could Be Right’, maar in eigen beheer. Je had zo alle vrijheid en nul bemoeienis, maar het dreef de prijs van het boek wel op tot een niet zo working class-bedrag van dik 50 euro.

LYDON «Toen ik in het verleden samenwerkte met gereputeerde uitgeverijen, kweekte ik een allergische reactie aan hun neiging om van alles te censureren of, in het beste geval, te herschrijven. Ik herkende mezelf niet meer wanneer ik het boek herlas. Ze vertaalden mijn spreektaal in de taal van de Queen. Maar cor blimey, I don’t talk like that, guv.

»(Denkt na) Ik wil je oprecht bedanken voor de kans die je me gaf om over de toestand van mijn vrouw te praten. Misschien zullen mensen dit lezen en denken: ha, dat is goed om te weten.»

– Heb je nog advies voor die mensen?

LYDON «Wis elke vorm van zelfmedelijden. Herken en aanvaard de ziekte voor wat ze is. Dit is hoe de teerling rolde. Dit is jouw toekomst. Maar het is niet het einde van je toekomst. Je zult hierna nog een ander leven kennen. Hoe dan ook is hoop het enige wat je nog rest: neem daar vrede mee.»

© The Sunday Times