‘Joni Mitchell is misschien wel de grootste rock-’n-roll dichteres ooit’

Mijn bewondering en liefde voor de Canadese liedjesmaakster, zangeres en gitariste Joni Mitchell gaat terug naar het einde van de jaren 60 en duurt inmiddels dus al ruim 50 jaar. Van haar eerste vier, erg folkgerichte, langspeelplaten heb ik vaak meer dan één exemplaar versleten. Van haar vierde lp 'Blue' schonk ik ten minste twee handvollen weg aan mensen die ik graag zie. Ook toen ze later avontuurlijkere, haast experimentele, popmuziek ging maken in het gezelschap van bekende en minder bekende jazzmusici, ben ik een volger gebleven. Platen met intrigerende titels als 'The Hissing of Summer Lawns', 'Don Juan's Reckless Daughter' of 'Chalk Mark in a Rain Storm' waren bij een eerste beluistering zeker geen hapklare brokken voor mijn geestelijke spijsvertering. Maar de tijd leerde ons dat het hier toch, net als in haar ander werk uit de periode 1980-2000, om een uitzonderlijke soort muziek ging die even gelaagd was als Joni's uiterst geraffineerde en mysterieuze persoonlijkheid.

Kort na de eeuwwisseling werd de geniale songwriter en zangeres getroffen door een bijna fataal geval van aneurysma. Die hersenziekte maakte Joni lange tijd letterlijk en figuurlijk monddood. Haar stem viel weg, haar benen volgden snel. Ze werd in geen tijd van een zeer bezige bij tot een, weliswaar zeer elegant, menselijk wrak. Maar ze vocht terug met alle middelen die de wetenschap haar ter beschikking stelde en kon onlangs toch in redelijk goede doen haar 75ste verjaardag vieren. Dat deed ze natuurlijk niet met een grandioos feest en bijbehorende slemppartij, maar door ons een ontroerende inkijk te gunnen in haar vormingsjaren. Daartoe is dus een doosje op de markt verschenen dat voluit 'Joni Mitchell Archives - Volume 1: The Early Years (1963-1967)' heet, een titel die verraadt dat we ver terug in de tijd gaan reizen en dat er later wellicht nog volumes zullen volgen.

In deze box, die naar mijn mening vier sterren waard is, zitten behalve het zeer mooie boekje ook nog vijf cd's die vol staan met van talent overlopende jeugdigheid. Joni-fans, en laten we eerlijk zeggen dat dit artefact vooral voor hen bedoeld is, zullen met vreugde kunnen vaststellen hoe goed hun idool al wel was nog voor ze echt in de startblokken stond. We mogen Mitchells boezemvriend Neil Young hartelijk bedanken dat hij zijn vriendin Joni heeft kunnen overtuigen om de talrijke kartonnen dozen waarin haar verleden verborgen zat eindelijk open te maken en aan de wereld te schenken. Het is werkelijk ontroerend om te mogen horen hoe de stijlvolle oude dame haar jongere ik nu weer even voor het voetlicht brengt. Huiskameropnamen uit 1963 bewijzen Joni's kennis van en respect voor de Anglo-Amerikaanse traditionals met mooie en sobere versies van 'The House of the Rising Sun', 'John Hardy' en 'Molly Malone'. Het nooit eerder gehoorde 'The Student Song' komt van een demo uit 1965. En tijdens opnamen van een optreden in een folkclub in Michigan hoor je hoe ze latere klassiekers als 'Little Green', 'The Circle Game' of 'Both Sides, Now' in 1967 al helemaal in de vingers heeft zitten. Hoe ze haar aangeboren schuchterheid al ombuigt tot een welgekozen wapen tijdens de intro's van haar songs, die soms bindteksten opleveren die veel weg hebben van stand-uproutines. Terwijl ze ondertussen quasi achteloos bewijst dat ze al vanaf kilometer nul aan kop van het peloton rijdt. 'Joni Mitchell Archives - Volume 1: The Early Years (1963-1967)' is een liefdevolle terugblik op de koffiehuisdagen van misschien wel de grootste rock-'n-rolldichteres die er is, ook al maakt ze gebruik van folk en jazz.

'Joni Mitchell Archives - Volume 1: The Early Years (1963-1967)' is nu uit bij Rhino Records.