Kenners over Kraftwerk: ‘De meest invloedrijke popgroep van het Europese vasteland’

Kraftwerk speelt nog eens in België, op de Lokerse Feesten om precies te zijn. Waarom ze één van de belangrijkste groepen zijn is uit de geschiedenis van de popmuziek? Humo vond acht redenen en legde ze voor aan Vlaamse Kraftwerk-fans Mauro Pawlowksi, Marcel Vanthilt, Maurice Engelen, Micha Volders (Meteor Musik, Chrome Brulée) en schrijver Paul Mennes. De enige overgebleven originele Kraftwerker, Ralf Hütter, zorgt voor de voetnoten.‘Nu druk je gewoon op een knopje, zij moesten die geluiden vangen in het wild’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Humo in augustus 2017.

1. Ze waren de grondleggers van hiphop, synthpop, techno en industrial

MICHA VOLDERS «Kraftwerk heeft de elektronische muziek zoals wij ze nu kennen uitgevonden.»

MARCEL VANTHILT «Zonder Kraftwerk geen Depeche Mode, Orchestral Manoeuvres In The Dark of The Human League, om er maar een paar te noemen die wereldberoemd zijn geworden. En in Amerika hebben ze alle dansmuziek beïnvloed vanaf de disco. Recent bewees Coldplay nog met die halve remake van ‘Computer Love’ (een sample in de song ‘Talk’, red.) dat Kraftwerk-melodieën tijdloos zijn.»

PAUL MENNES «Je moet erg jong of van kwade wil zijn om de invloed van Kraftwerk te ontkennen op alle elektropop na 1974. Ze hebben de evolutie van de muziek én de technologie die gebruikt werd om muziek te maken voor een groot deel bepaald.»

MAURO PAWLOWKSI «Kraftwerk is ongeëvenaard. De Teutoonse Beatles zeggen ze weleens: dat zit niet ver van de waarheid. Allemaal zó goed gedaan. En onsterfelijke melodieën. Zeker en vast de meest invloedrijke popgroep van het Europese vasteland.»

RALF HÜTTER (in 2003) «Wij waren de eerste Duitse naoorlogse generatie, de kinderen van de Bondsrepubliek Duitsland. We waren verplicht de sound van ons alledaagse leven te herontdekken, want die bestond simpelweg niet meer. We moesten onze muzikale cultuur opnieuw definiëren. Niet alleen onze muzikale cultuur, overigens: tegen het einde van de jaren 60 zaten alle Duitse kunstenaars in hetzelfde schuitje. Schrijvers, regisseurs, schilders… allemaal moesten ze een nieuwe taal uitvinden.»

VANTHILT «Nu kun je in de winkel gewoon machines kopen die ‘boom-tschak’ doen, maar dat bestond toen nog niet. Het waren niet alleen muzikale maar ook technologische pioniers.»

MAURICE ENGELEN «Het blijft me verbazen hoe die gasten dat gedaan hebben. Synthesizers bestonden nog niet. Nu moet je gewoon op een knopje duwen, zij moesten die geluiden bij wijze gaan spreken gaan vangen in het wild.»

VOLDERS «Een achttal jaar geleden hebben ze één van hun eerste vocoders op eBay verkocht: dat ding zag eruit alsof het door een gekke nonkel ineen was gestoken, ergens in een garage met wat overschot aan materiaal. Kraftwerk heeft zijn eigen wereld gebouwd, from scratch.»

ENGELEN «In de beginperiode van Praga Khan – vroege jaren 90 – hebben wij ook nog met van die oude analoge synthbakken geëxperimenteerd. Live mee gaan spelen ook: dat is dus waanzinnig moeilijk. Als je die nog maar van de auto naar de zaal bracht, moest je ze weer helemaal opnieuw stemmen en afregelen. Het werkte met veren, en die waren enorm temperatuurgevoelig. Kun je je voorstellen wat dat voor Kraftwerk in de jaren 70 moet geweest zijn?»

VOLDERS «Bij Meteor Musik werken we met oude analoge spullen, proberen we de sfeer en de sound van toen terug op te roepen. ’t Is plezant, maar ook een hoop gezeik (lacht).»

HÜTTER «We hebben al het materiaal uit 1970 nog. We hebben het wel gedigitaliseerd en in laptops opgeslagen: die analoge instrumenten zijn simpelweg veel te groot voor deze tijden. Onze oorspronkelijke Kling Klang-studio bestaat nog altijd – alles staat nog op zijn plaats, is aangesloten en operationeel – maar we hebben nu ook een pocketversie die we in onze rugzak kunnen stoppen en waarmee we de hele wereld kunnen rondreizen. Je hoort weleens dat tegenwoordig alles hetzelfde klinkt omdat iedereen dezelfde synthesizers gebruikt, maar dat is helemaal niet zo. Alles klinkt hetzelfde omdat iedereen dezelfde presets uit die machines haalt.»

2. Ze inspireerden Bowie tot zijn Berlijn-trilogie

PAWLOWSKI «Bowie stond bekend als iemand die eerst heel goed naar anderen keek en luisterde, en daar dan vaak een verbeterde eigen versie van maakte. Hij had duidelijke muzes: Marc Bolan, Iggy Pop, Scott Walker... en ook Kraftwerk. Je kunt die Berlijn-platen van Bowie niet met Kraftwerk vergelijken, maar het zit er zeker wel in.»

VANTHILT «Bowie kende van Duitsland wel meer dan alleen maar Kraftwerk. Bertolt Brecht en Kurt Weill bijvoorbeeld. Hij was goed op de hoogte, wist wat Bauhaus was, Cabaret Voltaire, dadaïsme… Ik denk dat Bowie zonder Kraftwerk ook wel in Berlijn zou zijn beland, maar misschien hadden de platen die hij er maakte lichtjes anders geklonken.»

MENNES «Jarenlang circuleerde het gerucht dat er een Bowie/Kraftwerk-samenwerking op komst was. Het is bij wederzijdse lofbetuigingen gebleven. Bowie noemde een song naar Florian Schneider, Kraftwerk vermeldde Bowie en Iggy Pop op ‘Trans-Europe Express’. Ik had graag gehoord hoe pakweg ‘Computer Love’ had geklonken met de stem van Bowie.»

ENGELEN «Kraftwerk heeft aangetoond dat je electro met een ziel kon brengen, met een warm, menselijk gevoel. Klaus Schulze was bijvoorbeeld ook iemand die je kon meenemen op een elektronische trip, maar het was een koude trip. Kraftwerk was warm. En ze hielden het simpel. Bij Jean-Michel Jarre hoorde je vaak niet hoeveel synthesizers er tegelijk bezig waren, bij Kraftwerk wel. Hun melodieën waren zeer sterk en duidelijk.»

PAWLOWSKI «Het waren dan wel robots, maar hun muziek was funky, en er zat soul in.»

3. Ze maakten elektronische muziek live opwindend

ENGELEN «Kraftwerk heeft altijd veel aandacht besteed aan het visuele, hun concerten waren spektakels. En ook hier verbaast het mij weer hoe ze dat in godsnaam hebben klaargespeeld. Nu heeft iedereen een lichtshow, allemaal computergestuurd, je duwt op een knopje en alles begint tegelijk te lopen. Gewoon alles synchroon laten gaan, dat moet in de seventies een helse klus zijn geweest. Wij waren in de jaren 90 al blij als we erin slaagden een sequencer in de beat te krijgen.»

VOLDERS «Hun show was goed, maar ze hadden ook gewoon fucking goeie songs. Compacte, gestileerde songs met hele goeie melodieën. Het was niet zomaar wat elektronisch geneuzel.»

PAWLOWSKI «Ik heb ze in de nineties gezien in de Vooruit. Ongelooflijk, vergeet ik nooit meer. En het klonk fenomenaal, beter dan toen eigenlijk mogelijk was. Alsof ze technologie gebruikten die nog moest worden uitgevonden. Wat waarschijnlijk ook zo was. Ik kan me bijvoorbeeld heel goed voorstellen dat die mannen heel blij waren toen de cd er was: eindelijk kwaliteit.»

4. Ze vonden pop als totaalpakket uit

MENNES «Omdat arty Teutoons vandaag in de aanbieding is, zal ik Kraftwerk een gesamtkunstwerk noemen. Vanaf ‘Radio-Activity’ werd er hard nagedacht over thema’s en vormgeving. Warhol was duidelijk een invloed en ze moeten veel plezier gehad hebben van het besluit hun imago zo retro-futuristisch mogelijk te maken. Kraftwerk had een bijzonder campy gevoel voor humor. Ze staken meesterlijk de draak met de Duitse identiteit. Misschien ontbreekt dat in recent werk als ‘Tour de France Soundtracks’: humor en retro-futuristische romantiek.»

ENGELEN «Kraftwerk was één geheel: de muziek, de hoezen, de liveshow, de mystiek. Daar was goed over nagedacht. Het Duitse zat er heel erg in.»

VANTHILT «Er waren nog groepen die met het totaalpakket bezig waren: ik denk aan de decors van The Rolling Stones en de opblaasbare varkens van Pink Floyd, maar Kraftwerk heeft het de 21ste eeuw binnengebracht. En daarmee waren ze dus een vlotte dertig jaar voor op hun tijd. Zij waren bij wijze van spreken al digitaal toen digitaal nog niet bestond.»

PAWLOWSKI «Voor ze Kraftwerk werden, heette de band Organisation. Een Duitse groep die Organisation heet: volgens mij is dat een pleonasme. Alleen Duitsers kunnen pleonasmen maken met één woord.»

MENNES «De verpakking was soms controversieel. Ik herinner me lange discussies tussen bleke jongens over de vermeend linkse of juist rechtse teneur van ‘The Man-Machine’.»

VANTHILT «Ik heb Ralf Hütter jaren geleden eens geïnterviewd in het Metropole Hotel in Brussel. Hij had er niet echt veel zin in, had weinig tijd ook omdat het vlak voor een concert was. Ik ben toen met hem over straat naar de Ancienne Belgique gewandeld. Die gast droeg zo’n halve tirolerbroek, een klein snorretje, en zijn haar er niet naast refererend opzij gekamd. Je zag de mensen kijken: ‘Ze zijn terug!’ (lacht)»

5. Ze bleven grotendeels anoniem

Lang voor Daft Punk slaagde Kraftwerk er al in om zelf grotendeels uit de schijnwerpers te blijven. We kennen de biografische gegevens van de groepsleden, maar over hun menselijke afwijkingen was lange tijd weinig geweten.

VANTHILT «Nu klinkt het als een geniaal plan: we blijven anoniem! Maar je moet het ook maar doen, hè, en volhouden. Voor hetzelfde geld draait het helemaal anders uit en is niemand geïnteresseerd in muziek van een anonieme entiteit. Misschien zijn er een hoop andere groepen die het geprobeerd hebben maar helemáál anoniem zijn gebleven (lacht).»

MENNES «Wat doet het er toe of Ralf Hütter liever Kartoffeln dan Bratwurst eet? Ik heb ‘I Was a Robot’ gelezen, het boek van ex-Kraftwerker Wolfgang Flür, en ik geloof dat er onheuse dingen gebeurd zijn, dat niet iedereen evenveel betaald werd of in dezelfde stijl reisde. In dat opzicht is Kraftwerk gewoon de zoveelste groep. En ik geloofde het helemaal toen de advocaten van Hütter en Schneider ‘I Was a Robot’ uit de handel probeerden te halen. Dat doe je niet.»

6. Ze fietsten zich te pletter

In de late jaren zeventig raakten Ralf Hütter en Florian Schneider helemaal in de ban van het wielrennen. Als ze op tournee waren, stopte de tourbus 200 kilometer voor de eindbestemming, zodat HÜTTER en Schneider het laatste gedeelte per fiets konden afleggen. Ex-leden Karl Bartos en Wolgang Flür lieten ooit uitschijnen dat de fietsverslaving van HÜTTER en Schneider voor Kraftwerk het begin van het einde was.

VANTHILT «Ze hebben in ieder geval al heel lang niks nieuws meer uitgebracht, hè. ‘Tour de France’ in 2003, en toen was het al van 1986 geleden. Nog wat remixen, maar ook nu is er geen nieuw werk: ze komen hun oude platen spelen.»

PAWLOWSKI «Dat drugsgerelateerde hobby’s de muziek in de weg zaten, dat heb ik wel al meegemaakt, maar gezonde hobby’s: nee. Van Blixa Bargeld heb ik weleens gehoord dat hij de tours van Einstürzende Neubauten zo organiseert dat hij in zijn favoriete restaurants kan gaan eten.»

MENNES «Dat geloof ik dan weer minder, dat fietsen Kraftwerk zou kapotgemaakt hebben. Er waren een aantal andere zakelijke redenen, zo gaat het verhaal. Iemand zou een boeiend stuk kunnen maken over de timing van de wederopstanding van Kraftwerk en hoe het hun investeringen in de VS verging. Het is maar een theorie.»

HÜTTER (in 2003) «In het voorjaar heb ik de Amstel Gold Race voor wielertoeristen gereden. Luik-Bastenaken-Luik sla ik nooit over, en Parijs-Roubaix heb ik ook al een paar keer gedaan. Maar daarvoor heb je een oude fiets nodig, want op die kasseistroken krijg je gegarandeerd brokken. Ronde van Vlaanderen: ook niet gemakkelijk. En elk jaar staan er wel een paar Pyreneeën- en Alpenritten op het programma. Een wielertoerist mag die ritten in zijn eigen tempo rijden, een béétje zoals in de muziek (lacht).

»De organisatie van de Tour de France heeft ons eens uitgenodigd voor een etappe met aankomst op Alpe d’Huez. We mochten mee in de helikopter en in de volgwagen. De chauffeur was ex-renner Gilbert Duclos-Lassalle. Het was genieten, hij zat voortdurend inside information te geven. In zo’n volgwagen zit je heel erg kort op de renners. Op een bepaald moment reden we zelfs naast de wagen van Leblanc! De tourdirecteur! Ik denk dat ik sinds mijn kinderjaren niet meer zo enthousiast ben geweest.»

7. Ze toonden aan dat robots ook maar mensen zijn

In de reeds aangehaalde autobiografie ‘I Was a Robot’ van Wolfgang Flür (uit de groep sinds 1987) werd gewag gemaakt van exuberante backstagefeesten, seksuele uitspattingen en homo-erotiek. In het boek stond ook een polaroidfoto van Kraftwerk onder de douche. Tot zover de anonimiteit. Flür beweerde de waarheid en niets dan de waarheid te vertellen. Hütter en Schneider vonden dat niet leuk en sleurden hem voor de rechtbank.

PAWLOWSKI «Muziek maken is muziek maken: je komt onder de mensen en er gebeurt al eens wat. Ik zou niet weten waarom die van Kraftwerk zich zouden hebben ingehouden. Dat zal niet anders geweest zijn dan bij de doorsnee gitaarband. Ik vind wel dat ze de lijn hadden moeten doortrekken en als robots voor de rechter hadden moeten verschijnen (lacht). Nee, als je dertig jaar met elkaar samenwerkt, kan het niet allemaal peis en vree zijn. Het zijn ook geen gasten die in een weekendje een plaat bij elkaar jamden hè, dat was hard werken. En dan van die intense Duitsers…»

VANTHILT «Veel van mijn favoriete groepen waren opgetrokken uit mensen die elkaar niet konden uitstaan. Nummer 1: de Ramones. Samen twintigduizend concerten gespeeld, maar konden elkaars bloed drinken. En ik denk dat The Rolling Stones na hun uren ook niet vaak bij elkaar over de vloer komen. Kraftwerk kan zeker geen gemakkelijk project zijn geweest. Hyperintellectuelen die elk het laken naar zich toe wilden trekken, of toch zeker over alles hun eigen theorie hadden: dan ben je al snel een paar maanden bezig over de kwestie of het nu ‘boom’ of ‘tschak’ moet zijn (lacht).»

MENNES «Het moet gezegd dat, als het over de muziek gaat, zowel Flür als Bartos solo niet hetzelfde niveau halen als het moederschip. Het is jammer, maar mensen die geniaal werk leveren, zijn niet zelden onaangenaam. En ook Kraftwerk is dat streepje minder zonder de klassieke bezetting.»

8. Ze gingen asperges kopen met Iggy Pop

Het jaartal is niet gekend, maar Iggy Pop en Florian Schneider gingen ooit samen naar de markt om asperges te kopen. ‘Hij nodigde me uit, vertelde dat het aspergeseizoen was, en ik ben meegegaan,’ aldus Iggy. ‘We had a very nice time.’

PAWLOWSKI «Dat overkomt natuurlijk enkel de allergrootsten. Daar wordt over 2.000 jaar nog over gesproken. Je hebt Robert Johnson die aan de crossroads zijn ziel verkocht aan de duivel, en Kraftwerk en Iggy Pop die asperges gingen kopen.»