70 jaarDavid Byrne
Lorde interviewt David Byrne: ‘Ik heb door scha en schande geleerd dat een publiek elke avond opnieuw verwacht dat je een paar hits speelt’
De popster en de elder statesman van Talking Heads en 101 andere projecten. De Nieuw-Zeelandse (25) en de Schotse Amerikaan (69). Zij bracht dit jaar ‘Solar Power’ uit, haar derde plaat. Hij staat met zijn rockspektakel ‘American Utopia’ sinds dit najaar opnieuw op Broadway (en de filmversie is op oudejaarsavond te bekijken op Canvas). Beiden wendden zich ooit tot de natuur in een poging zichzelf te vinden. Hij is één van haar vroegste helden, zij voor hem de toekomst van de slimme popmuziek. Dit interview is hun eerste ontmoeting, en ze hebben vragen voorbereid voor elkaar: zij op haar telefoon, hij op een blaadje papier. Lorde interviewt David Byrne, en omgekeerd.
Lorde «Ik heb belachelijk veel vragen voor je, David – ik weet niet waar ik moet beginnen. Hier dan maar: ben jij een introvert? Moet je na een drukke interviewdag bijvoorbeeld vierentwintig uur bekomen, of laadt zoiets je batterijen net op?»
David Byrne (denkt na) «Ik ben minder introvert dan vroeger.»
Lorde «Kan zoiets dan veranderen?»
Byrne «Ja, hoor. Misschien heb je het al gemerkt: ik heb tegenwoordig de hardnekkige gewoonte om bijna iedereen aan te spreken die ik ontmoet, al was het maar om hallo te zeggen. Vaak tot ergernis van mijn vrienden: ‘Zou je dat weleens kunnen laten? Vaak weten die mensen duidelijk niet eens wie je bent.’»
Lorde «Het is goed om hallo te zeggen.»
Byrne «Ik hou van de kleine gesprekjes met bijvoorbeeld de kassier in de plaatselijke supermarkt. Als ik hem kan doen lachen, is mijn dag weer goed.
»Tegelijk draag ik de vroegere introvert Byrne natuurlijk wel nog altijd met me mee – hij is niet helemaal verdwenen. Ik praat bijvoorbeeld soms met mezelf. Denk nu niet aan de monologen van een waanzinnige. Het gaat vooral om banale dingen.»
Lorde «Maar is het hardop?»
Byrne «Soms. Ik werk ook graag alleen. Aan nieuwe songs, en met mijn handen. En lang vóór de pandemie ging ik al graag in mijn eentje op restaurant. Of ik ging in een café met een boekje aan de bar zitten.»
Lorde «Ik ook. Ik denk zelfs dat het horecapersoneel dat liever heeft, mensen die alleen eten. Vermoedelijk omdat die hen minder op de zenuwen werken.»
Byrne «Dat is goed mogelijk.»
Lorde «Er komt een rare vraag aan, één waar niemand iets aan zal hebben en die alleen dient om mijn eigen nieuwsgierigheid te bevredigen. Ik heb je werk leren kennen via mijn moeder. Ik herinner me vaag dat ik in die periode naar veel slechte muziek luisterde, en zij moet op gegeven moment gezegd hebben: ‘Nu laat ik je iets góéds horen.’ Waarna we samen naar een liveversie van je ‘Take Me to the River’ keken. Ik had zoiets nog nooit gezien. En wat me altijd is bijgebleven: je knipperde gedurende dat hele nummer niet één keer met je ogen. Was dat bewust? Was het showmanschap?»
Byrne (lacht) «Ik denk dat ik toen vooral heel zenuwachtig was, en doodsbang van het publiek. Niet dat ik me daar nu voor schaam. Zo was ik toen gewoon.»
Lorde «Nu ja, het is een detail, maar mij raakte het dus. Ik vond het meteen één van de coolste, raarste dingen die ik al gezien had op een podium.»
Byrne «Toen ik jouw muziek destijds leerde kennen – het lijkt een half mensenleven geleden – viel mij op hoe meesterlijk minimaal het klonk. Er gebeurt in die vroege nummers veel met stemmen en harmonieën, maar met beats en op keyboards doe je alleen het hoogst noodzakelijke. Het was... uitgekleed. Alleen de essentie bleef over. Ik zei tegen mezelf: ‘Hier kan ik van leren.’»
Lorde «Heel lief. Ik maak volgens mij wel minder minimalistische muziek sinds ik beter ben geworden in producen (grijnst).»
Byrne «Kreeg je in het begin ook veel ongevraagd advies? ‘Je moet dit nog aan je muziek toevoegen, en dat. En vergeet vooral dát niet.’»
Lorde «Grappig dat je dat zegt: het ging letterlijk zo. Eerst kwam ‘Royals’ uit op mijn SoundCloud, gratis. Al snel stuurde een grote Amerikaanse platenfirma me een bericht: ‘Als je wilt dat wij dit nummer straks ‘echt’ uitbrengen, zul je er wel nog wat werk in moeten stoppen.’ – ‘O, maar dit ís de echte versie.’»
Byrne «Dus je wist toen al, helemaal in het begin, wat je wilde? Je had vertrouwen in je eigen mening?»
Lorde «Ik herinner me een geweldige quote van de Amerikaanse radio- en tv-maker Ira Glass: ‘Wie jong is, heeft ervaring noch vakmanschap maar smaak in overvloed.’ Wie zijn eigen smaak volgt en vertrouwt, leert de rest wel gaandeweg. Er is geen enkel instrument dat ik beheers, ik ben geen goede muzikant – maar ik heb altijd goede oren gehad.»
Byrne «Vraag voor jou. Ik ben jaloers op songwriters die erin slagen héél concreet te worden in hun teksten. Jij kunt dat. In je nieuwe nummer ‘California’ heb je het over de Canyon Country Store in Los Angeles. In de jaren tachtig woonde ik precies daar in de buurt, dus ik herken waar je het over hebt. Naar die winkel ga je als je een pizza nodig hebt.»
Lorde «Góéde pizza.»
Byrne «Inderdaad. Je song opent die winkel als het ware voor de luisteraar. En dat vind ik dus zelf moeilijk om te doen.»
Lorde «Ik gebruik mijn songteksten als een kleine wereldkaart die alleen voor mij bestemd is. Dat vind ik er heerlijk aan: ik kan er verwijzingen in kwijt die niemand anders snapt. Het is een beetje als een plakboek.»
Liever niet mooi
Lorde «Tijd voor een bekentenis: ik heb heel bewust nog altijd niet naar ‘American Utopia’ gekeken, de film die Spike Lee heeft gemaakt van jouw ‘American Utopia’-tournee. Niet omdat het me niet interesseert, maar omdat ik dat concert in het écht had willen zien.
»Als ik het goed heb, verwerk je in ‘American Utopia’ songs van verschillende platen uit verschillende hoofdstukken van je carrière. Vind je het altijd gemakkelijk om daar een organisch geheel uit te kneden?»
Byrne «Ik vind het... niet erg. Ik heb door scha en schande geleerd dat een publiek elke avond opnieuw verwacht dat je een paar van je hits speelt.»
Lorde «Heb je dat ooit níét gedaan, dan?»
Byrne «Eén keer, tijdens een tournee in 1989. Ik werkte toen net samen met een grote latinband. Een paar oudere songs kon ik verwerken in die nieuwe context, maar met een heleboel andere lukte het niet. Ongeveer 80 procent van de set was nieuw voor het publiek – en dat werkte duidelijk niet.
»Eigenlijk is dat een interessant fenomeen, want in films gaat het bijvoorbeeld helemaal anders. Van een regisseur verwacht niemand dat hij in zijn nieuwe film een paar scènes stopt die in zijn vorige films goed hebben gewerkt. Of: ‘Dat ene personage vonden we geweldig: kan dat er voortaan elke keer in?’»
Lorde «Wat een grappige manier om ernaar te kijken.»
Byrne «En tegelijk onderstreept dat het unieke van muziek. Een nummer kan mensen dus wél opnieuw en opnieuw en opnieuw raken. Daar staat geen vervaldatum op.»
Lorde «Als tiener was had ik veel kunststudenten onder mijn vrienden. Ze raadden me altijd muziek aan die ik graag goed wilde vinden, en ik deed er mijn best voor, maar ze was te raar, te complex voor me. Jouw nummers hebben het beste van twee werelden: het mysterie waar ik van hou én de duidelijkheid die ik nodig heb als luisteraar.
»Waar sta jij eigenlijk op die tweesprong?»
Byrne «Ik zal van nature altijd wel eerder dubbelzinnige, abstracte teksten blijven schrijven. Van catchy popmelodieën ben ik nooit vies geweest, maar in de vroege jaren van mijn carrière was ik er gewoon nog niet zo goed in.»
Lorde «Ik denk net van wél.»
Byrne «Als ik naar mijn vroege nummers luister, hoor ik vooral iemand die wanhopig en te geforceerd een zekere boodschap wilde overbrengen. Ik heb bovendien moeten leren dat er niets mis is met nummers die mooi klinken.»
Lorde «Was er dan een tijd dat je muziek níét mooi mocht zijn?»
Byrne «Ja. Er waren jaren dat ik dacht dat songs vooral edgy moesten klinken: experimenteel, diepzinnig, radicaal. Ik was bang dat het oppervlakkig zou worden als ik iets moois maakte, een beetje zoals een melige wenskaart. Maar toen hoorde ik hoe andere songwriters dingen wisten te zeggen die diep en belangrijk waren, in een nummer waarnaar het ook nog eens aangenaam luisteren was. Het was dus toch mogelijk!»
Lorde «Voor mij is schoonheid echt een van de steunpilaren van je hele oeuvre.»
Byrne «O, dank je wel!»
Gemberthee en puzzels
Byrne «In ‘The Man With the Axe’ zing je dat je honderden jurken hebt. Is dat één van die verwijzingen waarover je ‘t daarnet had?»
Lorde «Misschien (lacht). Ik heb twee zussen en een broer, en als kind droeg ik heel veel kleren van mijn oudere zus. Een alternatief was er niet: ik kreeg bijna geen zakgeld. Tot ik 16 was en plots een eigen kredietkaart kreeg. Toen was het hek van de dam.
»Het volgende zinnetje in datzelfde nummer is trouwens ‘I have a throat that fills with panic every festival day’, omdat ik last heb van enorme podiumvrees.»
Byrne «Wat doe je om die tegen te gaan?»
Lorde «Ik heb er nog geen remedie voor gevonden, vrees ik.»
Byrne «Toen ik jonger was, voelde ik me sociaal snel ongemakkelijk. Van de weeromstuit ging ik op een podium net bijzonder extravagant en raar doen – om dan achteraf weer diep in mijn eigen schulp te kruipen.»
Lorde «En nu?»
Byrne «Het is nog altijd een beetje zo, maar niet meer zo erg als vroeger.»
Lorde «Denk je tijdens een optreden nooit meer: ‘Misschien gaat die deur daar wel open en kan ik via die weg de straat op en ver weg van hier raken’? Mij overvalt die gedachte soms. ‘Misschien kan ik met de auto vier uur lang een blokje omrijden, waardoor ik ‘per ongeluk’ het hele optreden mis.’»
Byrne «Dat heb ik al lang niet meer gedacht.»
Lorde «Ik kan moeilijk inschatten of de pandemie mijn podiumvrees erger heeft gemaakt, of dat het nu net beter gaat – ik vermoed van wel, maar tegelijk heb ik al lang geen kans meer gehad om het uit te testen. Hoe dan ook is mijn nieuwste plaat een stuk kalmer dan wat vooraf is gegaan: dat helpt vermoedelijk ook. Inhoudelijk helpen die songs me ook om me iets kalmer te voelen.
»Ontdek jij na al die jaren nog nieuwe manieren om ontspannen op het podium te kunnen stappen?»
Byrne «Vaste rituelen, bedoel je? Niet echt. Ik hou mezelf voor een optreden vooral bezig, zodat ik niet te veel kan nadenken. Meestal zet ik dan gemberthee. Ik schil de gember, snij ’m in schijfjes, drop die in de thermoskan, laat intussen ook het water koken... Dat houdt me toch 15, 20 minuten bezig.»
Lorde «Zo fijn! Ik maak op tournee tegenwoordig veel puzzels. Meestal leg ik dan ook nog een stukje nét voor ik op moet. Al helpt dat misschien niet echt, bij nader inzien, want tijdens de eerste song sta ik vaak nog aan die puzzel te denken.»
Byrne «Sinds de pandemie ben ik meer beginnen te tekenen – dat zou ook een beetje therapeutisch geweest kunnen zijn. En ik heb véél gekookt.»
Lorde «Dat wilde ik je ook nog vragen: kun je dat goed, koken?»
Byrne «Ik kan er in elk geval van genieten. En ik koken een ondergewaardeerde kunstvorm.»
Lorde «Daar ben ik het helemaal mee eens.
»Ik kook vaak, maar nooit echt met recepten – ik doe gewoon waar ik zin in heb. Ik heb onlangs een paar goede condimenten gemaakt.»
Byrne «Chutney en zo, bedoel je?»
Lorde «Chutney, confituur, hartige varianten daarop...»
Byrne «Dat lijkt me een feest voor je vrienden.»
Pompelmoes!
Lorde «Nog een vraag die wellicht voor de hand ligt: wat is de voornaamste levenswijsheid die je, na al die jaren in de muziek, met iedereen zou willen delen?»
Byrne «Dat is een moeilijke vraag.»
Lorde «Misschien is er zelfs geen antwoord.»
Byrne «Soms denk ik: ik heb hier en daar wel iets opgepikt, ik moet die levenslessen doorgeven. Maar bijna altijd denk ik meteen daarna: wie ben ik om andere mensen te zeggen wat ze moeten doen! En dus hou ik meestal gewoon mijn mond. Sowieso is het altijd beter als mensen iets zelf ontdekken dan dat ze het van iemand moeten horen.»
Lorde «Iets anders. Ik zie jou als iemand die heel veel weet over cultuur in de breedste zin van het woord. Is dat zo? En geniet je daarvan of voelt het als een verplichting?
Byrne «Dat weet ik niet. Ik zit zelf bijvoorbeeld al niet op sociale media. Ik heb wel een klein kantoortje, en soms zeg ik: ‘Zet die foto’s maar online’ – en dat is dat. Maar ik check nooit of ze er ook echt op komen.»
Lorde «Ha! Ik ook niet.»
Byrne «Toen de sociale media net opkwamen, dacht ik al: ‘Ik heb al genoeg te doen, dit hoeft er niet meer bij.’ Ik zit er niet mee in dat dingen mis die daar gebeuren. Ik ben meer begaan met een gezonde balans tussen leven en werk.
»En jij? Waar haal jij je informatie? Door met vrienden te praten?»
Lorde «Ik leer veel over de wereld door mijn digitale abonnementen op kranten en tijdschriften. Toch meer dan ik op Twitter zou opsteken. Maar er zijn dus ook heel veel dingen die ik níét lees en weet, en daar heb ik aan moeten wennen. Als tiener had ik de vinger non-stop aan de pols, ik wist elk nieuwtje over elk muziekgenre, elke niche, élke nieuwe release. Nu niet meer. Iets loslaten, het is altijd niet eenvoudig.»
Byrne «Ik ontbijt elke dag met een pompelmoes, een koffie en twee onlinekranten. Gedurende dat ene uurtje ben ik een nieuwsjunkie.»
Lorde «Pompelmoes! Geweldig. Heb jij ook zo’n lepeltje met een scherpe rand?»
Byrne «Nu wordt het wel érg persoonlijk. Eigenlijk schil ik het stuk fruit gewoon met mijn handen, waarna ik het in twee stukken trek.»
Lorde «Je zult me niet geloven, David. Maar ik heb nog nooit een pompelmoes gepeld.»
Byrne «Moeilijk is het anders niet.»
Lorde «U las het eerst hier, beste lezer.»
© Rolling Stone
