Interview
Madeleine Peyroux, van de straat naar het podium: ‘Soms helpt het om in de goot te zitten’
Op haar eerste plaat waagde Madeleine Peyroux (47) zich al aan nummers van vooroorlogse iconen, vandaag is ze één van de zeldzame performers die ongestraft de heilige songs van Bob Dylan, Leonard Cohen, Joni Mitchell, Tom Waits en Serge Gainsbourg coveren. Ze begon als straatmuzikante en serveuse, had een vader die professor was maar ook alcoholist en een eigenzinnige moeder die abrupt naar Parijs verhuisde. Madeleine werd dakloos, tot ze in 1996 dat bejubelde debuut maakte, ‘Dreamland’. ‘Ik zou alles gegeven hebben om Jacques Brel één keer live te kunnen horen.’
HUMO Ik heb de indruk dat jij een soort muziek maakt dat een kleine groep mensen erg bevalt. Je scoort geen hits, je raakt luisteraars.
MADELEINE PEYROUX «Tijdens een concert in Brooklyn zei ik: ‘En dan nu een lied met een aangebrande tekst – alleen voor volwassenen. Het is een bluesnummer.’ Waarop uit het donker een stem riep: ‘Ik zing ook blues!’ Het was een meisje van elf. Later bleek dat ze onophoudelijk naar mijn muziek luistert. Ik vroeg me af of dat wel goed is voor haar (lacht). Ik heb altijd het idee gehad dat mensen mijn muziek mooi vinden omdat ik over verlangen en gemis aan liefde zing op een manier die niet naar Hollywood ruikt. Een pastoor zei me na een concert ooit dat ik ‘spiritueel humanisme’ uitstraalde.
»In Glasgow werd ik aangeklampt door een man die me zijn hele levensverhaal vertelde. Ziekte, mishandeling, verlies, ontslag, drugsverslaving, dakloosheid… Maar hij citeerde moeiteloos uit mijn teksten. Op zo’n moment besef ik dat mijn muziek veel groter is dan ik. Muziek redt, dat heb ik zelf vaak ervaren, en nu is het blijkbaar mijn beurt om mensen te redden.»
HUMO Bij straatzangers is er geen buffer: geen podium, geen beveiliging, geen kleedkamer. Hoe was het, in je dagen als busker, om zo bereikbaar te zijn?
PEYROUX «Ik heb honderden keren bij wildvreemden op de vloer geslapen. Ik denk dat ik veel geluk heb gehad. Nooit herrie gehad met ruziemakers. Vreemd, want ik discussieer zelf graag, vaak en meestal te fel.»
HUMO Niet waar!
PEYROUX «Verwijs je nu naar die sketch van Monty Python? ‘Dit is geen woordenwisseling’ – ‘Jawel!’ – ‘Je hebt me alleen maar tegengesproken!’ – ‘Nee, dat heb ik níét!’ (lacht)
»Straatzangers claimden allemaal de exclusiviteit over songs waarmee je kon scoren: ‘Da’s de mijne!’ – terwijl het bijna altijd om covers ging. Er waren er die beduidend meer opbrachten dan andere, net zoals er plekken waren waar je veel geld ophaalde, en andere waar je bijna niets kreeg. O, en er was een dronken reus die we Raspoetin noemden en die altijd ons geld probeerde te stelen. Hij was te groot en te sterk om tegen te vechten.»
HUMO Wat was jouw bijnaam in het buskercircuit?
PEYROUX «Moaning Mary, nu je het vraagt (lacht) – Jammerende Mary. Ik had dat verdrongen, denk ik. Ik was een introverte, wat sombere dromer, ik zong gevoelige, soms droevige liedjes, en mijn conculega’s waren genadeloos. Lang geleden heb ik tarokkaarten laten leggen. Die vrouw zei me: ‘Madeleine pleure beaucoup.’ En ze herhaalde het nog verschillende keren: ‘Madeleine huilt veel’, om het mes in de wonde te draaien. Ze had geen ongelijk.
»Eigenlijk is op straat zingen een soort guerrillatheater. Je leert een publiek te bespelen. Je leert je door niets van de wijs te laten brengen, niet door roepers, potloodventers, door de lucht vliegende bierflesjes, boegeroep of rotte tomaten. Voor een muurbloempje als ik was het een harde maar ideale leerschool.»
HUMO In de videoclip bij de single ‘Ha Ha Holiday’ droeg je vorig jaar een T-shirt met het opschrift ‘Nasty Woman’. Wie heeft je dat cadeau gedaan? Iemand die jou goed kent?
PEYROUX «Nee, ik heb het zelf gekocht (lacht). Van een komiek, nadat Donald Trump in een debat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 Hillary Clinton ‘such a nasty woman’ had genoemd. Ruimer is het een stereotiepe reactie van middeleeuwse macho’s op mondige vrouwen die ‘hun plaats niet meer kennen’. Op de luchthaven werd ik eens tegengehouden door een beambte omdat ik de verkeerde kant opliep. Hij zag dat T-shirt en zei: ‘Ik ben er zeker van dat u een aardig mens bent, maar…’ Hij was er duidelijk niet gerust op.»
HUMO In die videoclip zie je ook een beeld van een vrouw die overduidelijk boven haar theewater is.
PEYROUX «Da’s mijn moeder. Mijn schoonbroer werkte voor de Verenigde Naties in een uithoek van Rusland en had kaviaar en wodka meegebracht. Mijn moeder beweerde dat die nepalcohol geen effect op haar had, maar die beelden bewijzen het tegendeel.»
HUMO Je hebt vaak covers gezongen. Is er een klassieker die jou het gevoel geeft dat de componist jouw gedachten vertolkt?
PEYROUX «Dat gebeurt vaak. Daarom groeien die songs uit tot klassiekers, hè – álle luisteraars denken: dat is exact wat ik voel! Ik heb het soms bij muziek van Irving Berlin, die ik wel had willen ontmoeten. Ik moet nu denken aan ‘Faithful Forever’, een standard van Ralph Rainger en Leo Robin uit 1939 die ik als kind heb leren kennen door de soundtrack van ‘Gulliver’s Travels’. Zelfs voor tekenfilms van Disney werd vaak uitstekende muziek gebruikt.»
HUMO Ik neem aan dat je weet dat Jacques Brel een lied maakte dat ‘Madeleine’ heet?
PEYROUX (Zingt) «‘Madeleine c’est mon espoir/C’est mon Amérique à moi…’ Brel was geweldig, ik zou alles gegeven hebben om hem één keer live te kunnen horen...
»Ik heb veel gezien maar wegens te laat geboren ook veel gemist: Louis Armstrong, Billie Holiday… In een rokerig zaaltje naar hen luisteren moet immens veel intenser zijn geweest dan een plaat streamen. Ray Charles heb ik nog net gezien in de Blue Note in New York in zijn laatste zwakkere dagen. Ik had maar een goedkoop zitje aan de bar kunnen bemachtigen, met een dronken zeikerd naast me. Maar hét moment dat ik het meest koester was toen ik Bob Dylan ‘Blowin’ in the Wind’ hoorde zingen in Atlanta, Georgia. Voor één keer deed hij dat góéd. Ik stond ver van het podium en een vriend gaf me een verrekijker, maar ik zag niets want ik moest de hele tijd huilen.»
HUMO Jij hebt met wijlen Walter Becker van Steely Dan samengewerkt. Dat kan niet iedereen zeggen. Wat herinner je je van hem?
PEYROUX «Dat hij zeer grappig was. Een spervuur van kurkdroge woordgrapjes en rake observaties. Vaak zwaar sarcastisch. Ik had hem een e-mail gestuurd met de aanzet tot een song erin. Ik had een begin, één strofe en het refrein. Enkele uren later stuurde hij een bericht terug met de complete song: alle teksten, arrangement, productienota’s… Alles. Nu wéét je op basis van de muziek en de reputatie van Steely Dan dat Becker geen knoeier zou zijn, maar zo snel?!
»Het sterkste vond ik dat hij die songtekst had afgewerkt vanuit het standpunt van een vrouw. Ik heb ’m wel twintig keer nagelezen om te zien of ik een flard kon vinden waarin hij als man sprak, maar nee, nergens. Het was magisch. Hij was magisch. Ik herinner me ook dat hij geen alcohol meer mocht drinken. En hoe hij vol zelfspot een ijsthee savoureerde met een air alsof het een exquise wijn was.»
HUMO Larry Klein heeft voor jou ‘Careless Love’ geproducet, de plaat uit 2004 waarvan nu een luxeversie in de winkel ligt. Hij is de ex-man en ex-producer van Joni Mitchell. Wat verbaasde je aan hun manier van werken?
PEYROUX «Wat me vooral verbijsterde was dat ze met ‘Turbulent Indigo’ in 1994 nog een hele mooie laatste plaat hadden gemaakt terwijl hun vechtscheiding in volle gang was. Dat zou ik nooit kunnen. Joni bleef ook roken als een Turk en is toch lang goed bij stem gebleven. Straf.»
HUMO Waar streef je naar? Wie is voor jou de hoge lat?
PEYROUX «Misschien Leonard Cohen nog het meest. Niet alleen benijd ik hem zijn gratie en zijn waardigheid, hij speelde ook een zeldzame combinatie klaar die ik bijna nergens anders hoor: hij was heel direct, soms zelfs brutaal, maar toch ook altijd elegant en teder.»
HUMO Gebeurt het dat je iets schrijft en pas maanden of jaren later zelf begrijpt wat je ermee bedoelde?
PEYROUX «Vaak zelfs. ‘Don’t Wait Too Long’, een song op ‘Careless Love’, bevat de zin ‘Sometimes you got to lose it all/Before you find your way’. Ik heb lang gevonden dat dat nergens op sloeg, ook al voelt het juist als ik het zing. En nu, ouder en wijzer, besef ik: soms klopt dat echt. In de goot, letterlijk of figuurlijk, heb je tijd om na te denken en zie je je foute leven van weleer met meer afstand.
»Over dingen in een ander licht zien gesproken: in Massachusetts deed een fan me ooit de ring van zijn grootmoeder cadeau en vroeg me prompt ten huwelijk. Op het moment zelf, nog zwevend na mijn optreden, vond ik dat grappig en ontroerend. Nu denk ik: wat een raar gebaar!»
HUMO Tot slot: wat is een beginnersfout die de componiste Madeleine Peyroux nu niet meer maakt?
PEYROUX «Opgeven.»
Volgende week zou Madeleine Peyroux naar ons land komen voor twee concerten, maar de optredens zijn vanwege corona een jaar uitgesteld.
