‘Muze zijn was prachtig: alle dagen kreeg ik te horen hoe mooi ik was

Ze vormden altijd het perfecte plaatje, in Vogue en andere glossy’s: Jane Birkin en haar drie dochters Kate, Charlotte en Lou. Tot haar oudste dochter Kate Barry, in de modewereld een bekende fotografe, in 2013 om het leven kwam na een val uit een raam in Parijs. Of was het een sprong? Het treurende moederdier in Jane Birkin zag jaren niks door de nevels van haar verdriet, maar vond dan toch de manier om over haar dochter te praten – via de songs op haar nieuwe plaat. ‘Je hebt mensen die liever zwijgen over de doden. Ik praat wél over hen, om de herinnering zo levendig mogelijk te houden.’

We bellen Jane Birkin (74) op een herfstige ochtend. Ze heeft zich verstopt in haar slaapkamer in Parijs, maar niet voor het virus.

JANE BIRKIN «Ik verberg me voor de poetsvrouw, die in de kamer hiernaast in de weer is met de stofzuiger.

»Ik leef al maanden voorbeeldig: ik ben altijd in Parijs gebleven en heb de regels gevolgd, net als mijn hond Dolly. Tijdens onze dagelijkse wandeling hoorde ik ouders tegen hun kinderen zeggen: ‘Dat hondje niet strelen, of die oude dame wordt ziek.’ (lacht) Ik wéét dat covid me kan doden, maar bang ben ik niet. Ik heb kanker gehad. Maar dat deed geen pijn, en ik ging ook graag naar het ziekenhuis, omwille van de verpleegsters. Misschien heb ik niet genoeg fantasie om me in te beelden dat ik ziek word?»

Serge Gainsbourg zaliger zal het niet graag horen, maar ‘Oh! Pardon tu dormais…’, de bijwijlen aandoenlijk mooie nieuwe plaat van Birkin, verenigt de twee meest erotische stemmen van de Franse muziek: die van haarzelf en die van de Franse componist-zanger Étienne Daho, tevens producer van de plaat.

HUMO ‘Oh! Pardon tu dormais…’ is ook de titel van een tv-film uit de vroege jaren 90 die je schreef en regisseerde. Daarin praat een koppel een hele nacht over leven, dood en herinneringen.

BIRKIN «Het werd ook een theaterstuk, waarnaar Étienne vaak kwam kijken. Hij vertelde me toen al dat hij muziek hoorde bij mijn toneelteksten. Toch heeft het jaren geduurd voor we samen deze plaat maakten. Intussen had ik in 2012 wél mijn jongste dochter Lou (Doillon, red.) aan hem toevertrouwd, om haar debuutplaat ‘Places’ op te nemen. Ik wist dat ze veilig was bij hem.»

HUMO ‘Ma fille s’est foutue en l’air / Et par terre on l’a retrouvée.’ Het zijn de openingsregels van het pijnlijk mooie ‘Cigarettes’ op ‘Oh! Pardon tu dormais…’ Een song over de dood van je dochter Kate.

BIRKIN «Nadat Kate was gestorven, ben ik een paar jaar niks waard geweest. Uiteindelijk trok ik toch weer op tournee, met de songs van Serge en een orkest. Tijdens die tournee liep ik overdag door de straten en plots zag ik in de etalage van een apotheek wat we in Frankrijk een nécessaire noemen: zo’n reisetuitje met een kammetje, pincet en nagelschaartje. Opeens moest ik heel hard aan Kate denken, want zij had zulke mooie voeten, en ze verzorgde die ook. Ik moest terug naar mijn hotel, waar ik de tekst van ‘Cigarettes’ neerschreef in mijn dagboek. Ik zag Kates mooie gezicht en de bloemen in het mortuarium, maar ook de cadeautjes die ik ooit meebracht voor haar: honing uit Istanbul, een geluksbrenger uit Japan…»

HUMO In de song ‘Les jeux interdits’ keer je terug naar de kindertijd van je kroost, toen Kate en haar halfzus Charlotte Gainsbourg ‘kerkhofje’ speelden in jullie tuin in Normandië en daar dode konijnen, kippen en mollen begroeven.

BIRKIN «Ik had in Kates dagboek een passage ontdekt waarin ze schreef dat ze ‘even blij wilde zijn als Odysseus die naar huis terugkeert’. Ik bedacht hoe we allemaal aan het eind van ons leven, ook al zijn we dan al lang volwassen, maar één ding verlangen: nog één keer in ons ouderlijk huis kunnen zijn.

»Ik ren altijd zo snel mogelijk weg van het kerkhof als ik Kates graf ga bezoeken. Ik denk anders te veel na over wat er onder de grond met de lichamen gebeurt.»

HUMO Had je dat gevoel al aan het graf van Serge? Of is het omdat Kate je kind is?

BIRKIN «Ik vond kerkhoven altijd romantische plekken – het joodse kerkhof in Wenen, Highgate in Londen – tot ik mijn eigen vader moest begraven. Eens je alsmaar meer mensen begint te kennen op het kerkhof, is er niks romantisch meer aan. Ik heb daarom nooit de behoefte gevoeld om Serges graf te bezoeken. Ik heb Kate op Montparnasse begraven, niet ver van Serge, en als ik haar graf ga bezoeken, leg ik nu ook bloemen op het zijne – anders lijkt het zo gemeen.»

HUMO Je broer Andrew Birkin, regisseur van onder andere ‘The Cement Garden’, verloor ook een kind. Zijn zoon Anno stierf negentien jaar geleden in een auto-ongeluk in Italië. Hij was pas 20.

BIRKIN «Ik had het toen al gezien, de ontreddering binnen een familie. Ik herinner me de krachteloosheid van mijn schoonzus: ze vroeg me om haar schoenen aan te doen, want ze kon het zelf niet meer. Ze vroeg me ook om Andrew te vergezellen naar Milaan, om haar zoon op te halen: ‘Doe wat ik niet kan.’ En ik heb nooit iemand zo horen schreeuwen als mijn broer in het mortuarium van Milaan.

»Het was een nachtmerrie. En toch zijn mijn broer en zijn vrouw er na verloop van tijd in geslaagd om een organisatie op te richten, Anno’s Africa, die dans-, muziek- en kunstlessen mogelijk maakt voor kinderen in Afrika. Hun Anno had alle kansen gekregen – zijn ouders lazen Shakespeare, hij speelde gitaar en zat in een groepje. Ze wilden dat plezier, die bereikbaarheid van plezier, aan andere kinderen geven. Ik veronderstel dat mensen hun geliefden in leven trachten te houden door het goede te doen. En vaak weten ze gewoon niet wat te doen.»

HUMO Iedereen doet het op zijn manier, rouwen.

BIRKIN «Het is zo’n moeilijk, gecompliceerd proces. Ik ken een jongen die zijn hele jeugd niet heeft geweten dat hij ooit een broer had. Zijn ouders hadden nooit over hun gestorven kind gepraat, ze hadden hem zelfs weggeknipt uit foto’s. Ik veronderstel dat die mensen dachten dat het beter was om nooit meer over hun gestorven kind te praten. Je kunt daar niet over oordelen: iedereen doet wat hij of zij aankan.

»Ik heb wellicht niet genoeg aan mijn twee andere dochters gedacht nadat Kate was gestorven. Vaak denken we te veel aan wie we hebben verloren, en te weinig aan wie er nog is.»

HUMO Charlotte, je dochter met Serge Gainsbourg, is na Kates dood met haar gezin naar New York verhuisd.

BIRKIN «Haar telefoontjes houden me nu recht. Net als mijn videochats met Lou, die wel nog in Parijs woont, maar die ik nu niet mag zien. De eenzaamheid van het lockdownbestaan voor een alleenstaande vrouw als ik is zwaar. Maar ik heb veel gelezen, zoals de getuigenissen van Jean-Baptiste Cléry, de bediende van Louis XVI en Marie-Antoinette en hun kinderen tijdens hun opsluiting in de Tour du Temple. In die dagboeken lees je dat de koninklijke familie er niet alleen werd opgesloten, maar ook geen privéleven had: van ’s ochtends tot ’s avonds werden ze te kijk gezet voor het publiek. Ze moesten gekke hoedjes opzetten, werden uitgelachen… Wij zitten nu dan wel opgesloten, maar we worden tenminste met rust gelaten.»

HUMO Vorig jaar was het vijftig jaar geleden dat ‘Je t’aime… moi non plus’ uitkwam, volgend jaar wordt het album ‘Histoire de Melody Nelson’ een halve eeuw oud. Denk je dat zo’n song en zo’n plaat nu nog zouden kunnen?

BIRKIN «Mensen zijn vandaag zeer politiek correct, maar vergeet niet dat ‘Je t’aime… moi non plus’ een serieus schandaal heeft veroorzaakt in 1969: in de ban geslagen door de paus én door de BBC. De autoriteiten namen er enorm aanstoot aan. Maar voor een hele generatie geldt het nummer nog steeds als een symbool van vrijheid. Ik denk dat ‘Melody Nelson’ nu niet meer zou kunnen, dat was een plaat over een meisje van 14.»

HUMO Van welke rol heb je het meest genoten in je leven? De muze – zoals op ‘Melody Nelson’ – of zélf platen maken, zoals ‘Oh! Pardon tu dormais…’?

BIRKIN «Het was prachtig om de muze te zijn. Alle dagen te horen krijgen dat je mooi bent, zeker als je uit een strenge kostschool kwam zoals ik: heerlijk. Ik werd ook graag gefotografeerd – naakt of met kleren aan, het maakte me niet uit, ik werd er alleen maar gelukkig van.

»En toen wilde ik vrijheid en liep ik weg uit dat bestaan. En ik kréég mijn vrijheid, maakte mijn films en mijn platen. Het doet me altijd meer als ik complimenten krijg over iets wat ik heb gemaakt dan over een mooie foto, maar het was allemaal rather exhilarating. Ik heb een heel, heel opwindend leven geleid.»

‘Oh! Pardon tu dormais…’ van Jane Birkin is uit bij Universal.