Oliver Sim: ‘Het stigma heeft al die jaren zwaarder gewogen dan mijn hiv-status’

Toen Oliver Sim in 2009 wereldwijd doorbrak met The xx – hij was toen 20 – droeg hij al drie jaar een geheim met zich mee: hij was besmet geraakt met hiv. Op zijn ijzersterke solodebuut ‘Hideous Bastard’, even ingetogen als dansbaar, werpt Sim, 33 intussen, dat juk af. ‘Angst en schaamte zijn de rode draad door deze plaat.

Nooit zal ik mijn eerste interview met The xx vergeten, in 2009, ten tijde van hun titelloze debuut. Oliver Sim en Romy Madley Croft waren naïef, beleefd en onder de indruk van álles: Brussel, het – niet eens zo bijzondere – hotel waar het interview plaatsvond, het simpele feit dat iemand met hen wilde praten. Bij de Oliver Sim die vandaag voor me zit in The Dominican in Brussel is de bedeesdheid van toen weg, maar zijn vriendelijkheid is intact gebleven.

HUMO Het was aandoenlijk, hoe onder de indruk Romy en jij dertien jaar geleden waren van Brussel. ‘Zelfs het eten op restaurant, gisteren, vonden ze erg lekker,’ vertelde Jan De Mars van jullie label ons die dag. ‘Terwijl ik me net schaamde omdat het zo slécht was.’

OLIVER SIM (lacht) «Het was de opwindendste tijd uit ons leven, hè. Tot kort ervoor had ik gewerkt in een coffeeshop in Londen, nadat ze me niet hadden toegelaten op de kunstacademie. We waren wat concertjes aan het spelen in pubs – en plots beleefden we onze tienerdroom: buiten Engeland spelen!

»Die eerste keer in België, dat was voor ons pure glamour. De eerste keer dat ik in een hotel verbleef, was zelfs éng (lacht). Tot dan was ik amper érgens naartoe geweest.

»Als ik terugdenk aan die tijd, besef ik: de naïviteit en de opwinding van toen zal ik nooit meer herbeleven.»

HUMO De verwondering verliezen: is ook dat onvermijdelijk voor een artiest?

SIM «Het gekke is: dankzij mijn soloplaat heb ik wat van die jeugdige verwondering herontdekt. Veel dingen zijn weer nieuw voor me. Ik heb bijvoorbeeld nog niet zoveel interviews helemaal in mijn eentje gedaan. En ik ben nog nooit alleen op tour geweest.

»Er is een soort identiteitscrisis gepaard gegaan met het schrijven van de songs. Ik vroeg me af: wie ben ik als ik geen derde van The xx ben? De groep heeft zo’n sterke identiteit, is zo herkenbaar, maar welk deel van die drie-eenheid ben ik eigenlijk? Het was behoorlijk angstaanjagend.»

HUMO Die crisis heeft heel directe teksten opgeleverd. Ik kon het moeilijk drooghouden toen ik ‘Hideous’ voor het eerst hoorde, de in mei gereleaste single waarin je je zingend afvraagt: ‘Been living with HIV since age 17 / Am I hideous?’

SIM «Het is niet zo dat ik voor een wit blad heb postgevat en netjes het plan voor deze plaat heb genoteerd. Maar ik realiseerde me wel algauw dat angst en schaamte de rode draad zouden vormen. Dat is de weg geweest die ik de voorbije jaren heb afgelegd. Ik begon dingen te delen die ik jarenlang voor mezelf had gehouden, omdat ik me er zo oncomfortabel bij voelde. Omdat ze zo afschuwelijk leken. In de eerste plaats mijn status – dat ik hiv-positief ben. En ik deelde die dingen niet om me erin te kunnen wentelen, maar om me béter te kunnen voelen. Traag maar zeker is zo een hele plaat tot stand gekomen.»

DIE OCHTEND OP TV

HUMO Is ‘Hideous Bastard’ ook een lockdownplaat, een product van de pandemie?

SIM «Toen de eerste lockdown begon, in 2020, dacht ik: een kolfje naar mijn hand! Mezelf isoleren? Hier heb ik me mijn hele leven op voorbereid! Dat bleek een totale inschattingsfout. Sinds de pandemie weet ik: ik geniet van mijn eigen gezelschap, maar alleen als ik ervoor kies. Door de sociale media leek het alsof iedereen enorm productief was, bananenbrood stond te bakken, nieuwe talen zat te leren. En daar zat ik dan aan mijn bureau, met mijn pennen en mijn opnameapparatuur, voor me uit te staren – de inspiratie bleef weg. Zelf mijn haar knippen, ja, dát kon ik (lacht).

»Om uit die creatieve impasse te raken, ben ik contact beginnen te zoeken. Ik hou van mensen, dat besef ik nu meer dan ooit. Ze geven me energie. En dus mailde en belde ik rond met de expliciete vraag: ‘Wil je samenwerken?’ Ik heb ook bewust moeite gedaan om bevriend te worden met enkele van de homomannen die de weg hebben geplaveid. De eerste met wie ik contact opnam, was Jimmy Somerville.»

HUMO De tweede, kenmerkend hoge stem in ‘Hideous’ is de zijne. Voor de jonge lezertjes: Jimmy Somerville en zijn band Bronski Beat hadden in 1984 een hit met ‘Small Town Boy’, een aanklacht – in de tekst en de begeleidende video – tegen homofobie.

SIM «Mijn e-mail aan hem was het werk van een echte fanboy. ‘Dag meneer Somerville, mijn naam is Oliver en ik zit in een groep genaamd The xx. Ik ben een grote fan. Waarom hebt u dit zús en dat zó gedaan?’

»Ik schreef hem ook dat hij een baken voor me is. ‘Small Town Boy’, dat is niet alleen dat popliedje met die overbekende synthriff, voor veel queer mensen heeft het veel meer betekend. Je kunt erop dansen in de discotheek maar ook thuis naar luisteren, omdat het zo’n emotioneel nummer is.

»Jimmy antwoordde meteen. ‘Het enige wat ik altijd heb willen doen,’ schreef hij, ‘is anderen aansporen om niet in de kast te blijven.’ Op YouTube had ik intussen filmpjes met hem gezien uit de vroege jaren 90 waarin hij, in ochtendshows op de Britse televisie nota bene, praatte over hiv en aids en gays. Het publiek verslikte zich zowat in z’n ochtendthee! Toen ik die beelden zag, dacht ik: ik wil óók zo onbevreesd zijn.

»De Jimmy die ik leerde kennen, bleek helemaal niet onbevreesd. Hij worstelt met angsten, zoals iedereen. Zijn eerste reactie op ‘Hideous’ was: ‘Oliver, ik hoop dat je dit vooral doet voor jezélf. Dat je jezelf niet ziet als een martelaar. Als deze song andere mensen kan helpen, is dat de kers op de taart – maar het mag je doel niet zijn.’ Ik dacht dat hij activisme van me zou verwachten, maar hij was net heel bezorgd. ‘Ja,’ heb ik hem verzekerd, ‘ik wil dit doen voor mezelf.’»

HUMO Klopt het dat je moeder je belangrijkste raadgever was terwijl je aan ‘Hideous Bastard’ werkte?

SIM «Dat klopt. Toen ‘Hideous’ af was, met Jimmy’s vocals, kon ik die song niet snel genoeg uitbrengen. Dat was twee jaar geleden. Maar mijn moeder zei: ‘Laten we dit stap voor stap aanpakken.’ Op dat moment was nog niet iedereen in mijn omgeving op de hoogte van mijn status, zie je. ‘Praat eerst eens met mensen die het nog niet weten, en kijk hoe je je dan voelt.’ Ze had gelijk: als ik de plaat in 2020 had uitgebracht, had ik me veel kwetsbaarder gevoeld. Door alle gesprekken die ik sindsdien heb gevoerd, heb ik de controle langzaamaan leren loslaten – de controle over wie wist dat ik hiv-positief ben, een controle die ik zo lang nódig heb gehad.

»Ik weet nu ook van mezelf dat ik geen woordvoerder wil zijn. Ik ben geen ‘afgewerkt product’. Ik blijf worstelen, ook al zeul ik tonnen minder schaamte en angst met me mee dan vroeger.»

HUMO Heb je veel reacties gekregen sinds je ‘Hideous’ op de wereld hebt losgelaten?

SIM «Een massa. Ik ben dankbaar dat mensen zo open zijn en dingen met me willen delen, maar ik ben een muzikant, geen therapeut. Het enige wat ik kan doen, is mijn eigen ervaringen en gevoelens delen. Daarom, en ook wel uit zelfbescherming, volg ik mijn socialmediakanalen niet van nabij.»

TAFELEN MET ELTON

HUMO In 2015 is de Amerikaanse rapper Mykki Blanco je voorgegaan. Tijdens het Pride-seizoen, dat jaar, deelde ze deze boodschap op haar Facebook-pagina: ‘Ik ben hiv-positief sinds 2011, al mijn hele carrière dus. Fuck het stigma en jezelf verstoppen. Ik ben gezond, ik heb drie keer de wereld rondgetourd, maar ik leef in het donker. Het wordt tijd dat ik even punk ben als ik beweer te zijn.’

SIM «Ik had het niet beter kunnen verwoorden. Ik ben, net als Mykki Blanco, doorgebroken toen ik al seropositief was. En dankzij mijn medicatie kan ik de ziekte niet doorgeven en heb ik weinig of geen fysieke last. Het stigma heeft al die jaren zwaarder gewogen dan mijn status zelf.»

HUMO We komen van ver: toen Queen-zanger Freddie Mercury in 1991 stierf, had hij pas een dag eerder toegegeven dat hij aan aids leed. Jarenlang hadden zijn fans niet eens doorgehad dat hij homo was.

SIM «Toen ik mijn diagnose kreeg, vijftien jaar geleden, was Freddie Mercury de enige beroemdheid met hiv die ik kende. En hij was dood – dat was het schrikbeeld. Nu komen muzikanten als Mykki en John Grant uit voor hun status.»

HUMO In 2013 onthulde Grant, de gewezen zanger van The Czars, dat hij seropositief was in een song die hij vernoemde naar de in 2012 overleden Amerikaanse acteur Ernest Borgnine – omdat hij in de tekst schipperde tussen aanvaarding en de neiging om te ontsnappen naar een fantasiewereld, die van oude films.

SIM «Ook John was één van mijn penvrienden tijdens de pandemie. Hij heeft me erg geholpen met de plaat, niet als muzikant maar als vriend. Hij is bijzonder intelligent, heeft een erg donkere kant, maar is ook onwaarschijnlijk grappig – in zijn songs en in het echt.»

HUMO Van jouw in maart verschenen debuutsingle ‘Romance With a Memory’ mag de wanhoop dan afdruipen: ook in die song zit humor en hij is dansbaar.

SIM «Al mijn favoriete artiesten stoppen humor in hun songs. David Byrne is misschien wel het beste voorbeeld. Zijn muziek is vernieuwend en zit vol betekenislagen, maar hij neemt zichzelf ook niet te serieus. Solo of bij Talking Heads: zijn songs klinken altijd alsof ze een feest waren om te maken.»

HUMO Het was Elton John die jou met John Grant in contact heeft gebracht. In mei was je te gast in ‘Rocket Hour’, zijn radioshow op Apple Music. Elton noemde je plaat toen ‘een meesterwerk’.

SIM «Correctie: ‘een gáy meesterwerk’ (lacht). Hij is nog altijd enorm geïnteresseerd in nieuwe muziek. Voor mij is hij de belichaming van cool, van hoe ik zelf ouder wil worden.

»Elton heeft me verschillende keren uitgenodigd om samen te gaan lunchen. Op zijn typische, zachtaardige manier wist hij zo te achterhalen dat ik het écht allemaal voor mezelf wilde doen. Nooit drong hij zijn mening op, altijd vroeg hij naar de mijne: ‘Voel je je hier klaar voor?’»

DE WRAAK VAN CARRIE

HUMO Je bent niet het eerste lid van The xx dat solo gaat: Jamie xx deed het in 2015 al met ‘In Colour’ en bracht dit voorjaar een nieuwe solosingle uit, ‘Let’s Do It Again’. Hebben jullie de impact van dat avontuur gevoeld in de groep?

SIM «Zeker weten. Zonder dat soloavontuur, en de inzichten die dat Jamie heeft opgeleverd, zou de laatste plaat van The xx (‘I See You’ uit 2017, red.) helemaal anders geklonken hebben. En natuurlijk spoorde hij Romy en mij daarmee aan om het zelf solo te proberen.

»En voor je ’t vraagt: dat wil niet zeggen dat The xx niet meer bestaat.»

HUMO Romy bracht eind 2020 de solosingle ‘Lifetime’ uit; haar volwaardige solodebuut zou dit jaar nog moeten verschijnen.

SIM «Romy is my sister. Ik hou van haar en ik steun haar in alles wat ze doet. We kennen elkaar al sinds de kleuterklas, hebben al zoveel watertjes samen doorzwommen. Er heerst een gezonde rivaliteit tussen ons, zoals die tussen broers en zussen: als zij iets goeds uitbrengt, moet ik dat ook doen.»

HUMO Jamie xx heeft ‘Hideous Bastard’ geproducet. Omdat hij daar zo goed in is, of omdat je je veilig voelt bij hem?

SIM «Om beide redenen. Jamie is één van de beste producers ter wereld, ik prijs me gelukkig dat ik hem mijn vriend mag noemen. Hij begrijpt me.

»Dat gezegd zijnde: veel van ‘Hideous Bastard’ is niet echt zijn ding. Jamie is een heteroseksuele man en ‘Hideous Bastard’ is behoorlijk queer – hij is tot mijn universum moeten toetreden. In The xx hebben Romy, die ook queer is, en ik er altijd op gelet dat onze teksten zo universeel mogelijk waren. We gebruikten geen queer verwijzingen, zelfs geen genderspecifieke voornaamwoorden. Dit keer heb ik daar veel minder op gelet, en ik ben ook niet bang geweest om wél specifiek te zijn. Ik denk dat luisteraars, zelfs als ze niet queer zijn en niet opgegroeid zijn in Londen, genoeg verbeelding hebben om zich te verplaatsen in mijn wereld, of in gelijk welke wereld. Om zo openlijk queer te zijn, heb ik zelfverzekerdheid moeten kweken.

»Enkele van mijn grootste inspiratiebronnen waren horrorfilms en -soundtracks. Jamie houdt daar totáál niet van (lacht). En toch heeft hij zich in dat genre verdiept, speciaal voor mij.»

HUMO In de clip bij ‘Hideous’, geregisseerd door de Fransman Yann Gonzalez, neem je een monsterlijke gedaante aan. Ik moest denken aan films als ‘The Elephant Man’ en ‘Nosferatu’: over ‘monsters’ die het daglicht niet mogen zien en hunkeren naar intimiteit.

SIM (mijmerend) «Ik heb een zwak voor twee soorten personages in griezelfilms. Aan de ene kant monsterachtige schurken als Norman Bates in ‘Psycho’, Patrick Bateman in ‘American Psycho’ en Hannibal Lecter en Buffalo Bill in ‘The Silence of the Lambs’, omdat die overduidelijk hun homoseksualiteit onderdrukken. En niet eens subtiel! Als je Hannibal Lecter hoort praten, zo mooi en deftig, weet je: he’s an old queen, een dandyachtige oude homo. Buffalo Bill is een trans die uit de kast probeert te komen door pakken te maken van vrouwenhuid. Norman Bates kan alleen moorden als hij verkleed is als zijn moeder, en Patrick Bateman is dan weer het je-weet-nooit-precies-wat-zijn-geaardheid-is-type.

»De tweede categorie is die van de sterke vrouwen. Jamie Lee Curtis in ‘Halloween’, Sigourney Weaver in ‘Alien’, Sissy Spacek in ‘Carrie’ en Sarah Michelle Gellar in ‘Buffy the Vampire Slayer’ verenigden kwaliteiten in zich die voor mij – die stille, in zichzelf gekeerde jongen – niet toegelaten waren: ze waren niet alleen mooi en vrouwelijk, ze waren ook kwaad en sterk. Ik moet nu denken aan dat moment in ‘Carrie’ dat het hoofdpersonage wordt vernederd en op ongeziene wijze wraak neemt – dat is zo’n iconische scène!

»‘Carrie’ is ook de angstaanjagendste film van allemaal, door het personage van de moeder. ‘Ga niet naar het feestje,’ zegt ze tegen Carrie. ‘Iedereen zal je uitlachen!’ Dat is toch beangstigend? Ze verwoordt mijn grootste angst: niet tot de groep mogen behoren.»

HUMO Stel, we zijn een jaar verder. Wat zou je ‘Hideous Bastard’ graag hebben zien verwezenlijken in de buitenwereld?

SIM «Mijn droom is dan dat op Halloween 2023 één iemand, waar dan ook ter wereld, de straat opgaat verkleed als het monster dat ik speel in de clip bij ‘Hideous’.

»Echt, dat zou veel voor me betekenen.»

‘Hideous Bastard’ verschijnt op 9 september bij Young.

Schrijf je in op onze wekelijkse muzieknieuwsbrief: