Op ‘Graz’ klinkt Nils Frahms zachte revolutie niet altijd even licht en luchtig

Er zit een eigenzinnig kantje aan de Duitse pianoman Nils Frahm. Toen hij een duim brak, maakte hij een plaat met ‘negen songs voor negen vingers’. Toen iemand een bijna vier meter hoge piano had gebouwd, met langere snaren die de klank voller maakten, nam hij er ‘Solo’ mee op en gaf hij de opbrengst aan de uitvinder, die er een nog hogere piano mee bouwde. Toen hem om een compilatie met geliefkoosde laatavondtunes werd gevraagd voor de reeks ‘Late Night Tales’, koos hij voor Johann Sebastian Bach, Boards of Canada, elektronische muziekdoosjes, 78 toerenplaten, een snorrende kat, een voorlezende Cillian Murphy en mensen die de was doen in een rivier in Kameroen.

Ik heb onlangs een paar keer naar de recente concertfilm ‘Tripping with Nils Frahm’ (****) gekeken. Het publiek was welkom in het Berlijnse Funkhaus, in de fifties het hoofdgebouw van de Duitse openbare omroep, nu de plek waar Nils Frahm in Zaal 3 zijn studio heeft gebouwd. Frahm, altijd met werkmanspet op, loopt van vleugel naar staande piano en van moderne synth naar mellotron. Hij is net een chef die zijn nieuwe én zijn vintage gerei op zijn gigantische kookeiland wil laten zien. Hij bespeelt zwarte toetsen met vlakke handen, gaat soms vingervlug over het klavier, hamert er even later – al dan niet op twee piano’s tegelijk – alles uit. Op het eind drumt hij met toiletborstels (!) op de snaren in de klankkast. Mensen worden zo door dat eenmans-Cinematic Orchestra opgezogen, dat ze de boel op hun beurt joelend opstoken.

Dit is geen neoklassiek meer: Nils Frahm is een populaire, virtuoze entertainer geworden. Iemand met een oor voor popmelodieën die even hard in het moment wil opgaan als een jazzartiest, en die al uitgaand heeft geleerd hoe je een tune zo moet opbouwen dat die de hele club tot euforie brengt. Prachtig!

Vorige week bracht Frahm ter gelegenheid van Piano Day – de 88ste dag van het jaar, omdat een piano 88 toetsen heeft – zijn nooit eerder verschenen debuutplaat ‘Graz’ uit. Jaar: 2009. ‘Graz’ is vernoemd naar de plek waar ze is opgenomen: de Mumuth Universität für Musik und Darstellende Kunst in het Oostenrijkse Graz. ‘Kurzum’ en ‘And Om’ klinken zwaar, stoffig en meer dan honderd jaar oud. De oerversie van concertfavoriet ‘Hammers’ duurt nog geen twee minuten en valt tegen. In ‘Because This Must Be’ (dat we al kenden in een vioolversie) en ‘Went Missing’ (dat ook op de straffe liveplaat ‘Spades’ van 2013 is beland), klinkt Frahms zachte revolutie gelukkig wél licht en luchtig. De rest doet aan zijn plaat ‘The Bells’ denken: ook uit de beginperiode, ook vooral een opstapje naar beter werk van later.

Wat ook kan: ik raad u twee liveplaten aan, omdat het ondertussen al een jaar en een dikke maand geleden is dat ik met een biertje in de hand in een concertzaal op muzikanten heb staan wachten.