‘Tijdens het schrijven denk ik nog weleens: John, hoe zou jij deze song beter maken?’

Sir Paul McCartney – geassorteerde bijnamen en pseudoniemen: Paul Ramon, Fireman, Bernard Webb, Macca of, zoals John Lennon hem noemde, my little flower princess – heeft sinds vrijdag een nieuwe soloplaat. ‘McCartney III’ (★★★★☆) komt precies een halve eeuw na zijn allereerste (‘McCartney’) en schenkt ons elf songs om het koude seizoen door te komen. Hij schreef de plaat terwijl hij met zijn familie in lockdown zat, een periode die hij meermaals ‘zijn persoonlijke rockdown’ heeft genoemd, een woordspeling waarmee hij nog steeds in zijn nopjes lijkt.

Paul McCartney (78) schut zich voor de pandemie in een bubbel met daarin zijn derde vrouw Nancy, zijn dochter Mary, haar man Simon en hun zonen. Samen bivakkeerden ze in de familieboerderij in het oosten van Sussex. Overdag reed hij gedurende een paar maanden bijna elke dag naar zijn nabijgelegen studio, om er te schrijven en op te nemen. ‘We waren heel voorzichtig,’ benadrukt hij meteen. ‘Maskers, social distancing, aangescherpt bewustzijn van het onzichtbare gevaar!’

Zijn dochter Mary (51) is de fotograaf die enkele snapshots voor het ‘McCartney III’-inlegboekje maakte, maar ze was vijftig jaar geleden ook de baby op de hoes van ‘McCartney’, knusjes omzwachteld door papa’s warme winterjas. Die plaat uit 1970 was nog een soort één-tweetje met Mary’s moeder: Linda McCartney. Een eerste aanzet tot een nog onuitgegeven artistieke samenwerking. The Beatles waren niet meer, en Linda was een anker in Pauls zwalpende, plots Fab Four-vrije leven.

– ‘Een sterke schouder en een zeer gewaardeerde second opinion,’ zo omschreef u in 1970 de rol van van Linda tijdens het maken van ‘McCartney’. Vijftig jaar later – en 22 jaar na haar overlijden – zegt u net hetzelfde over uw dochter Mary.

PAUL MCCARTNEY «Wat een bizar toeval, hè? Zonder de pandemie had ik natuurlijk nooit zoveel tijd met haar en haar gezin doorgebracht. Overdag trok ik me terug in mijn studio, en tijdens het avondeten liet ik hen horen waaraan ik die dag had gewerkt. Nu eens een opgewekte, nog ongepolijste gitaarsong, dan een delicate ballad.»

– Welk nummer werd het meest enthousiast onthaald?

MCCARTNEY «‘Deep Deep Feeling’, vreemd genoeg: een redelijk intense mantra van acht minuten. Vooral Sid (McCartney’s jongste kleinzoon, red.), die nu 9 is, zong die altijd heel enthousiast mee met opa.»

– Wat hebt u het voorbije jaar nog zoal gedaan?

MCCARTNEY «Behalve werken en veel tijd doorbrengen met de mensen in mijn bubbel? Televisie en series kijken (lachje). Eindelijk heb ik alle seizoenen van ‘Peaky Blinders’ gezien! Mijn vrouw, Nancy, is veel eerder mee met die dingen en kan meespreken over de nieuwste reeksen, maar ik meestal niet. Op dat vlak loop ik achter.

»(Samenzweerderig) Wist jij dat Cillian Murphy (Tommy Shelby in ‘Peaky Blinders’, red.) eigenlijk een Iér is? (Alsof hij het nog steeds choquerend vindt) Dat kwam ik pas na uren en uren ‘Peaky Blinders’ te weten.»

– Het voorbije jaar heeft u zichtbaar deugd gedaan. U ziet er ontspannen en vrolijk uit. Het gedomesticeerde leven ging u eigenlijk altijd al goed af.

MCCARTNEY «Oh?»

– In 1971, het jaar waarin Lennon de wereld liet kennismaken met het plechtige, ambitieuze ‘Imagine’, kwam u met ‘Eat at Home’: een nummer over de geneugten van in je kot blijven.

MCCARTNEY (lacht) «En een jaar eerder al waren thuis, familie en liefde de belangrijkste thema’s op ‘McCartney’. Dat zijn ze nog steeds: op ‘McCartney III’ en in mijn leven.»

AAN DE GOOTSTEEN

We spraken elkaar één keer eerder, Sir Paul en ik. De vorige keer was dat in zijn kantoor in Soho, in 2018. Nu hadden we eigenlijk opnieuw in levenden lijve afgesproken; de tweede golf stak daar een stokje voor. Maar zelfs aan de telefoon is het opvallend makkelijk om de draad op te nemen waar we hem twee jaar geleden lieten liggen. McCartney gedraagt zich als een oude, zeer onwaarschijnlijke vriend.

– Mag ik u een warme minnaar van het dagelijkse leven noemen? Veel van uw songs zijn de popversie van het kitchen sink drama waarin u bent opgegroeid: realistische toneelstukken – zo banaal dat ze zich leken af te spelen rond de gootsteen in de keuken – die in de late jaren 50 en 60 enorm populair waren in Groot-Brittannië.

MCCARTNEY (haalt de schouders op) «Voor een songschrijver is het alledaagse leven een goudader.»

– Het sublieme ‘She’s Leaving Home’ is geënt op een tabloidverhaal van 27 in een dozijn.

MCCARTNEY «Ik zie het dan als mijn taak om het alledaagse niet banaal te laten klinken, maar het net feestelijk te vieren. Ik vind het heerlijk om bij iets heel gewoons te beginnen en daar dan mijn verbeelding op los te laten. Zo ging het destijds ook met ‘Penny Lane’: zodra ik aan die omgeving dacht, kwam de rest er zo uitgerold.»

– Tijdens de pandemie vonden veel muzikanten het lastig om iets van betekenis op papier te zetten, terwijl u een volledige plaat schreef en opnam. U vond net inspiratie in inertie.

MCCARTNEY (wuift de suggestie weg) «Inspiratie kan van overal komen, niet enkel uit interactie met anderen. Het meeste komt uit mijn overactieve brein, dat altijd op ‘aan’ staat, maar de songs hoeven niet over echte gebeurtenissen te gaan. Het is niet alsof ik destijds écht iemand gekend heb die Eleanor Rigby heette...

»Wél klopte mijn hart vroeger al voor eenzame, oudere dametjes. In Liverpool was er ééntje voor wie ik af en toe boodschappen deed, en met wie ik soms heel lange gesprekken voerde. Jaren later is daar ‘Eleanor Rigby’ uit voortgekomen.»

– Dat brengt ons naadloos bij ‘Women and Wives’, het liefste liedje op ‘McCartney III’. Het zou geïnspireerd zijn op een boek dat u las over bluesicoon Lead Belly.

MCCARTNEY (begint te zingen met een galmende, bluesy stem) «Well, I been... Zie je hoe het werkt? Hoe de kleinste dingen mij kunnen inspireren?»

– Euh, oké. Het is een zeer optimistische track van iemand die altijd al bekendstond om zijn twee opgestoken duimen en kamerbrede glimlach.

MCCARTNEY «Ik bén een optimist. Mijn basisinstelling is: de meeste dingen zijn van nature goed, het is de mens die het af en toe moeilijker maakt dan nodig is. Zelfs tijdens de lockdown kon men mij vaak horen zeggen: ‘There’s a silver lining to every cloud.’ Ik zei het niet gráág – ik weet dat veel mensen het erg moeilijk hadden, en hebben – maar voor ons klopte het wel: plots zag ik mijn familie veel vaker dan normaal én had ik de tijd om songs op te nemen.»

– Waar haalt u de brandstof voor dat optimisme vandaan?

MCCARTNEY «Heel vaak schiet me te binnen dat, een miljoen kilometer van hier, aan de andere kant van de wereld... (Lacht) Een miljoen kilometer, wat zeg ik nu? Altijd zijn er wel érgens mensen die elkaar ten huwelijk vragen, of andere mooie, onvergetelijke momenten meemaken. Dat is toch een mooie, hartverwarmende gedachte? Ik hou van de mensheid en ik hou van mensen: natuurlijk sijpelt dat door in de songs die ik schrijf.»

– ‘Tonic of a nation’, werd u al genoemd: een medicijn voor de natie. Al bijna zestig jaar schrijft u songs die heel veel mensen raken.

MCCARTNEY (lacht gegeneerd)

– Dat bracht ook verwachtingen én de aandacht van de hele wereld met zich mee. Nu praten artiesten makkelijker over hun geestelijke gezondheid, vroeger was dat anders. Als u erop terugkijkt: zaten de Beatles ooit met zichzelf in de knoop?

MCCARTNEY «Ja. Dat kan niet anders. Maar als we in die tijd iets over emoties te zeggen hadden, deden we dat via onze songs. Zeker John. ‘Help! I need somebody’, schreef hij, en ik dacht: het is maar een liedje. Pas veel later zag ik in hoe stom ik was geweest. Hoe had ik die boodschap in godsnaam over het hoofd gezien?! Explicieter had hij ze niet kunnen maken.

»George, John, Ringo, ik: we hebben allemáál fases gehad waarin we niet goed in ons vel zaten en het tussen onze oren misliep. Nú is Ringo Mister Sober of the Year, maar ooit had hij een zeer, zeer groot drankprobleem. Mijn diepste dalen lagen in de periode net na de split. Maar je hebt gelijk: we wisten amper hoe we daarover met elkaar konden praten.

»Vier mannen in een kamer: als iemand iets delicaats op tafel had gegooid, hadden de anderen daar onmiddellijk zoveel flauwe grappen over gemaakt dat niemand het nog zou aandurven erop voort te gaan. Al die onderdrukte gevoelens... Het is een wonder dat we allemaal nog zo sociaal aangepast waren (grijnst).»

– Op ‘McCartney III’ is de meest onbeschaamd McCartneyeske zin ‘It’s still all right to be nice’. Vroeger had men die op een T-shirt gedrukt, nu zijn zulke slogans minder hip. Twee jaar geleden zei u nog dat ‘geweld en arrogantie weer alomtegenwoordig zijn’.

MCCARTNEY «De slinger is alweer de andere kant uitgeslagen, merk ik. De verkiezing van Joe Biden is daar toch het duidelijkste bewijs van? Die slingerbeweging is nu eenmaal kenmerkend voor de manier waarop de wereld draait. Na elke winter komt weer een zomer, en omgekeerd.»

– Toch is niet alles op ‘McCartney III’ lichtvoetig. Af en toe lijken de lasten van de lockdown zelfs u te veel te worden.

MCCARTNEY «Waar dan?»

– In ‘Deep Deep Feeling’, dat uw kleinzoon zo graag meezingt, komt wel heel vaak het woordje pain voor. En in ‘Find My Way’ klinkt het: ‘You’re overwhelmed by your anxieties.’

MCCARTNEY «Ja, maar zelfs een optimist kent heel veel mensen die géén optimist zijn. Dat zinnetje over angsten is zeer herkenbaar: veel mensen worden erdoor overvallen. In die song zing ik meteen daarna ook: ‘Let me help you / Let me be your guide’. Dat is mijn antwoord daarop. Niemand hoeft mij te volgen, maar ik probeer wel om songs te schrijven die het verschil kunnen maken voor mensen.»

VIRTUELE LENNON

Op 8 december 1980, veertig jaar geleden, werd John Lennon vermoord. Hij zou dit jaar in oktober 80 geworden zijn. Hoewel The Beatles niet in de allerbeste verstandhouding uiteengingen, hadden de vrienden het láng voor Lennons dood weer bijgelegd. Ze zagen elkaar regelmatig in New York, waar Lennon woonde. Het laatste gesprek dat de twee hadden, was volgens McCartney ‘great’.

– Hadden jullie zonder die moord ooit nog samengewerkt, denkt u?

MCCARTNEY (haalt de schouders op) «Toen het doek was gevallen over The Beatles, namen we ons voor er nooit nog op terug te komen. De cirkel was rond – dat wisten we toen al – en dat was een zeer bevredigend gevoel. We wilden onze nalatenschap niet verpesten door iets te doen dat niet zo goed was als voordien. Dat was een héél bewuste beslissing: ik denk niet dat we daarop zouden zijn teruggekomen. (Laconiek) Maar zeg nooit nooit...

»Het gebeurt wel nog dat ik bij het schrijven van een song denk: ‘Wat vind jij, John? Hoe zou je dit beter maken? Wat moet de volgende zin worden?’ Ik heb nog altijd een virtuele John die ik naar goeddunken kan inzetten (grijnst).»

– Net vóór dit gesprek kreeg u beelden te zien van ‘The Beatles: Get Back’, de documentaire waaraan ‘Lord of the Rings’-regisseur Peter Jackson werkt en die volgend jaar uitkomt. Die vertelt het verhaal van het laatste jaar van The Beatles, en bevat ook nooit uitgebrachte video-opnamen van de ‘Let It Be’-sessies.

MCCARTNEY «Het ziet er geweldig uit en gaat over vier mannen die, terwijl ze de wereld en de popmuziek aan het veranderen zijn, vooral onnozel doen en elkaar aan het lachen proberen brengen. It’s brimming with humour. Tijdens één scène zingen John en ik ‘Two of Us’ als waren we buiksprekers.

»Ik vind die beelden vooral fijn omdat er zoveel plezier van afstraalt. Er wordt vaak geschreven en gezegd dat de laatste periode van The Beatles zwaarmoedig, donker en negatief was – en vaak word ik dan met de vinger gewezen. Ik begon dat zelf te geloven, maar ik wist dat dat beeld niet klopte – ik was erbij! Deze beelden bewijzen dat mijn eerste herinneringen kloppen. The proof is the footage!»

– Het slotakkoord van The Beatles, ‘Let It Be’, werd ingezet in 1970. Toen u indertijd de vraag kreeg wat uw plannen waren, antwoordde u: ‘Ik heb maar één plan: opgroeien.’ U was toen 27. Wat antwoordt u vandaag?

MCCARTNEY «Opgroeien! (lacht) Ik begin weliswaar vrij goed te worden in doen alsof ik volwassen ben, maar ik wil ook het kind in mij blijven voeden. De fase tussen die twee bevalt me wel.»

– ‘McCartney III’: dat klinkt als het slotdeel van een trilogie. U bent bijna 80...

MCCARTNEY «Wat probeer je te zeggen? Dat ik er beter mee ophoud? Wat als ik later nog een víérde ‘McCartney’ wil uitbrengen? (lacht) Ik ben nog niet meteen van plan om de deur toe te trekken en het licht uit te doen.»

– Tijdens ons vorige gesprek vertelde u me over een avond dat u het hallucinogene DMT had genomen, en daarbij de Almachtige had ontmoet.

MCCARTNEY «Aaah, daar is Hij weer!»

– Op...

MCCARTNEY «Of Zij!»

– Pardon?

MCCARTNEY «Ik wil geen mogelijkheid bij voorbaat uitsluiten (glimlacht).»

– Ever the people pleaser... Op ‘Find My Way’ zingt u: ‘I’ve walked towards the light.’ Heeft u het over God?

MCCARTNEY «Nee, nee. Ik hou gewoon van die zinsnede, ‘naar het licht wandelen’. In een antiekwinkeltje kocht ik ooit een houten plakkaat met dat zinnetje erin gekerfd. Ik hou ook van de diepere betekenis erachter: ik wandel liever naar het licht dan naar de duisternis. (Verontschuldigend) Ik weet ook niet waarom, hoor.»

– Omdat dat doorgaans de veiligste optie is: je weet wat je eraan hebt.

MCCARTNEY «I suppose so. Tenzij je een zaklamp bijhebt (grijnst).»

© The Sunday Times