Waarom we, ondanks alles, nog steeds massaal naar Michael Jackson luisteren

Twaalf jaar na zijn dood is Michael Jackson onverminderd populair. Waarom is hij na een documentaire met beschuldigingen van kindermisbruik niet gecanceld?

Het was niet voor het eerst dat Michael Jackson werd beschuldigd van kindermisbruik. Toch was ‘Leaving Neverland’ begin 2019 wereldnieuws. ‘Hij heeft me zeven jaar lang seksueel misbruikt’, zei slachtoffer Wade Robson in de vier uur durende documentaire over de King of Pop. Van zijn zevende tot zijn veertiende. Bij de andere hoofdpersoon van de documentaire, James Safechuck, gebeurde hetzelfde van zijn tiende tot zijn veertiende.

‘Verpletterende Michael Jackson-docu toont de verwoestende werking van seksueel misbruik’, kopte Trouw. De BBC vroeg: ‘Is Michael Jacksons nalatenschap geruïneerd?’ Het antwoord op die laatste vraag lijkt te zijn: nee, niet bepaald. Jacksons bereik op Spotify nam eventjes af. Nederlandse radiozenders draaiden hem wat minder. Maar als dat al aan de documentaire lag, was de impact gering en vooral tijdelijk.

Wie wil weten hoe een artiest het doet op Spotify, moet bij Chartmetric zijn, hét analysebureau gespecialiseerd in muziekstreamingdiensten. Uit Chartmetrics gegevens blijkt dat het aantal playlists met minstens één liedje van Jackson weinig veranderde nadat ‘Leaving Neverland’ uitkwam. Maar het aantal volgers van playlists met Jackson nam wel eventjes een duik in januari, en nog een keer later in 2019.

Gewone muziekfans ontvolgden Jackson een stuk minder

Dat kan betekenen dat fans playlists met Jackson ontvolgden, maar vermoedelijk is Jackson geschrapt door een klein aantal playlists met veel volgers. Hannes Datta en Max Pachali, onderzoekers en docenten aan Tilburg University, werken ook met Chartmetrics data. Datta zag dat grote platenmaatschappijen Jackson vroeg in 2019 uit veel lijsten verwijderden. Gewone muziekfans deden dat een stuk minder. Hun lijstjes hebben vaak vrijwel geen volgers, maar samen zijn die muziekfans wel goed voor heel veel lijstjes. En die zeggen wat over het luistergedrag van gewone mensen.

Het lijkt er dus op dat vooral de industrie even wat minder met Jackson deed. Hetzelfde beeld komt naar voren uit Nederlandse airplaycijfers. In maart 2019, toen NPO3 ‘Leaving Neverland’ uitzond, werd Jackson 487 keer op de Nederlandse radio gedraaid. Dat is minder dan de maart ervoor (570), maar in maart 2020 kwam hij alweer bijna 600 keer voorbij, meldt auteursrechtenorganisatie Buma/Stemra.

Een koning verban je niet zomaar en er is een reden dat Jackson de King of Pop wordt genoemd. De man heeft wereldwijd honderden miljoenen albums verkocht. Hij heeft een aantal van de meest iconische pophits ooit op zijn naam staan, zoals ‘Beat it’, ‘Billie Jean’ en ‘Thriller’.

Over de doden niets dan goeds

Maar leven we niet in een cancelcultuur, waar foute mensen genadeloos in de ban worden gedaan? Waarom is Jackson dan nauwelijks gecanceld?

‘Fans hebben vaak een ideaalbeeld’, zegt Simone Driessen. Zij deed als media- en communicatiedocent aan de Erasmus Universiteit onderzoek naar de relatie tussen (pop)sterren en hun fans en ook naar cancelcultuur.

DRIESEN «Je romantiseert niet alleen de artiest van wie je fan bent, maar ook de tijd waarin je fan bent geworden. Net zoals veel volwassenen met elkaar Sinterklaas vieren, terwijl ze allemaal weten dat hij nep is. De liefde voor Michael Jackson is voor een deel nostalgie.

»Maar ze is niet alléén nostalgie. Je hebt artiesten die mensen vooral uit hun jeugd kennen; zoals r&b-zanger R. Kelly, die ook van seksueel misbruik is beschuldigd. Maar naar Michael Jackson bleven mensen ook als volwassene luisteren. En hoe langer iemand fan is, hoe groter de kans dat die dat ook blijft.»

Nog iets wat de popkoning beschermt tegen de cancelcultuur: hij is dood. Als een levende artiest iets vreselijks doet, kunnen fans en platenlabels diens gedrag corrigeren door zich terug te trekken, zegt Driessen. Maar Jackson valt niet meer te corrigeren.

Vergelijk het met acteur en zanger Bilal Wahib. Die viel eerder dit jaar in ongenade, omdat hij een minderjarige jongen op Instagram vroeg zijn geslachtsdeel te laten zien. Binnen luttele uren staakte zijn label Top Notch de werkzaamheden voor Wahib.

Radiozenders hielden op zijn muziek te draaien. Maar onlangs zei zowel Top Notch als 3FM-dj Sander Hoogendoorn dat het tijd is om hem een tweede kans te geven. ‘De boodschap is nu wel binnengekomen bij hem’, zei Hoogendoorn in zijn ochtendshow.

Zo snel gaat het niet altijd. Acteur Kevin Spacey werd in 2017 beschuldigd van seksueel misbruik en kreeg onlangs zijn eerste filmrol in een paar jaar tijd. En hoewel de lengte wisselt, hebben beiden op de strafbank gezeten. Jackson kun je geen lesje meer leren.

In Jacksons tijd waren online hetzes zo heftig nog niet

Toen Michael Jackson bij leven van misbruik werd beschuldigd, was de cancelcultuur volgens Driessen minder explosief dan nu, omdat sociale media toen nog amper bestonden. ‘Je had nog niet zulke online hetzes als er nu zijn. Veel mensen kregen het verhaal wel binnen via tv en tijdschriften, maar sociale media hebben een versterkend effect.’

Toch heeft internet ook voordelen voor popsterren die in ongenade vallen. Bilal Wahib heeft op Spotify nog altijd bijna een miljoen maandelijkse luisteraars. Dat verzacht de klap van een radioboycot behoorlijk. Het laat ook zien dat veel fans hun idolen blijven steunen, in ieder geval als er niemand kijkt.

DRIESSEN «Mensen kunnen publiekelijk zeggen dat ze geen fan meer van iemand zijn, maar thuis nog steeds zijn muziek draaien.»

Stiekem fan zijn van foute mensen was nog nooit zo makkelijk.

(Trouw)