1 jaar geleden stierf de 2-jarige Mawda door een politiekogel. Humo sprak met de advocate van de familie
De 2-jarige kleuter Mawda Shawri stierf op 17 mei 2018 door een politiekogel na een achtervolging op de E42 in Henegouwen. Bijna een jaar later is nog altijd niet duidelijk wat er die nacht precies is gebeurd. Selma Benkhelifa, de advocate van de ouders, vreest dat agenten en magistraten proberen het incident toe te dekken.
(Verschenen in Humo 4097 op 11 maart 2019)
undefined
'Het gaat hier om een misdrijf van de Belgische staat, want haar politiek moest vroeg of laat tot zo’n tragedie leiden. Je zou verwachten dat er een storm van verontwaardiging opsteekt, maar in plaats daarvan hoor je hoogstens wat gemompel'
HUMO De ouders van Mawda hebben een tijdelijke verblijfsvergunning gekregen. Is dat geen mooi gebaar van de federale regering?
Selma Benkhelifa «Helemaal niet. Ze kon niet anders. De regularisatie valt samen met een uitspraak van de arbeidsrechtbank, die zei dat het ondenkbaar was dat de ouders het proces niet zouden kunnen bijwonen, als dat ooit zal plaatsvinden. Het is een geval van overmacht, waardoor ze het grondgebied niet kunnen verlaten. Dus hebben ze recht op sociale hulp en papieren, zodat ze hier legaal kunnen verblijven. Als de regering haar standpunt niet had herbekeken, zouden we stappen gezet hebben om de Belgische staat te laten veroordelen.»
HUMO Premier Charles Michel zou alles toch snel in orde brengen, zoals hij kort na het incident had beloofd?
Benkhelifa «De premier heeft de ouders toen ontvangen en hun gezegd dat hun regularisatie geen enkel probleem zou zijn: ‘Maakt u zich geen zorgen, ik zal me daar persoonlijk over ontfermen.’ Ik heb het hem zelf horen zeggen. Diezelfde dag verscheen er een mooie foto op Twitter. En daarna? Niets meer. De aankondiging van de premier stond een Antwerpse burgemeester niet aan. Mijn cliënten hebben maandenlang zonder papieren geleefd, zonder enige bron van inkomsten, zonder enige mogelijkheid om een opleiding te volgen of werk te vinden, zonder de vrijheid om te gaan en te staan waar ze willen.
»Dat ze een dak boven hun hoofd hadden en konden overleven, is enkel en alleen te danken aan een paar vrijwilligers en aan de burgemeester van Sint-Lambrechts-Woluwe. Hij heeft zijn politiekorps opgedragen die mensen met rust te laten op zijn grondgebied. Vader Ali en zijn zoon Mohamad zijn op een dag toch opgepakt bij een routinecontrole, maar we zijn snel tussenbeide kunnen komen. Beeld u eens in wat zoiets doet met het broertje van Mawda. Die controle heeft het trauma opnieuw naar boven gebracht.»
HUMO Hoe gaat het nu met het gezin Shawri?
Benkhelifa «Ze blijven vastberaden: ‘Selma, we gaan toch door, hè? Er zal toch gerechtigheid geschieden?’ Ali denkt dat alles in orde zal komen en dat het alleen maar beter zal worden. Ik heb hem gezegd dat die regularisatie wel het minste was dat ze voor hen konden doen, en dat ze nog geen genoegdoening hebben gekregen voor de dood van hun dochtertje.»
undefined
'Ik wil niet leven in een land waarin het ene mensenleven minder waard is dan het andere' Selma Benkhelifa (Foto: de advocate bij het gezin Shawri)
HUMO Hebt u het gevoel dat justitie efficiënt te werk gaat in dit dossier?
Benkhelifa «Neen. Ze is vervallen in een kwalijke gewoonte: wat ze een delicaat dossier noemen, delen ze op in verschillende zaken. Dan bestaat het gevaar dat er informatie verloren gaat, want de feiten worden apart geanalyseerd. Het laat betrokkenen ook toe om de schuld van zich af te schuiven. De onderzoeksrechter houdt zich alleen bezig met het schietincident en heeft geen oog voor de context van Operatie Medusa, de jacht op de migranten, en evenmin voor de mogelijke pogingen om de zaak in de doofpot te stoppen. Het hoofdstuk van de mensensmokkel is in handen van een andere magistraat.
»Het Comité P heeft een rapport opgesteld waarin alleen wordt gesproken over de communicatieproblemen vóór het schot werd gelost, maar de agenten zijn niet rechtstreeks ondervraagd. De parlementsleden hebben dat rapport geslikt en gezegd dat justitie haar werk moet kunnen doen. Kortom, iedereen doet zijn job en het dossier is in behandeling. Maar pijnlijke vragen blijven onbeantwoord en op andere wordt niet eens een antwoord gezocht. Sommigen zouden dringend eens de boeken van de Duitse filosofe Hannah Arendt moeten lezen, over het mechanisme dat toelaat dat je alle verantwoordelijkheid ontloopt. Je kunt een monsterlijke onderneming opzetten met mensen die eigenlijk best sympathiek zijn en alleen maar hun werk doen, maar die de ogen sluiten voor wat hen van hun stuk brengt. Ze stellen geen vragen over waar ze mee bezig zijn of over het systeem waarin ze meedraaien, noch over het onmenselijke karakter ervan.»
HUMO Welke zijn die pijnlijke vragen waar geen antwoord op komt?
Benkhelifa «Je kunt het dossier niet begrijpen als je niet uitlegt wat de Operatie Medusa inhield: de politiek voelde zich geroepen om de problematiek van de transmigranten krachtdadig aan te pakken. De parketten en de politieoversten gaven de agenten op het terrein orders, en die voelden zich gepusht: ze moesten te allen prijze migranten oppakken.
»Op een avond in mei 2018 heeft een klein meisje de jacht op migranten met haar leven moeten bekopen. Maar hoeveel andere slachtoffers heeft die harde politiek nog geëist? Hoeveel doden en gewonden zijn er nog gevallen? Niet alleen op de weg, maar ook in de havens en de stations? Het gaat telkens om mensen zonder papieren, naamlozen over wie niemand ooit nog zal spreken. Schaduwen die verdwijnen in een afgrond van onverschilligheid. We moeten ons dat meer dan ooit afvragen, nu we weten dat het in eerste instantie de bedoeling was om dit dossier in de doofpot te stoppen. Die vaststelling is verontrustend: hoe onafhankelijk is justitie nog? Maar wat nog meer verontrust, is de ongevoeligheid van de samenleving voor dergelijke feiten. Een kind van 2 jaar is doodgeschoten en er zijn aanwijzingen dat men die doodslag wilde verdoezelen: je zou verwachten dat er een storm van verontwaardiging opsteekt, maar in plaats daarvan hoor je hoogstens wat gemompel.»
Uit de duim gezogen
HUMO Veel mensen doen de hele zaak af met één zin: ‘De bestuurder van de bestelwagen had maar moeten stoppen.’
Benkhelifa «Alleen in België worden mensen gedood omdat ze weigeren te stoppen op bevel van de wegpolitie. Dronken automobilisten zijn véél gevaarlijker voor de veiligheid van de andere weggebruikers dan de bestuurder van een bestelwagen vol migranten die met 90 kilometer per uur weigert te stoppen op de autosnelweg. Als de politie een dronken automobilist tot stilstand moet brengen, denkt ze er niet over om op de banden te schieten, met het risico dat het voertuig in het decor vliegt of dat één van de inzittenden door een verdwaalde kogel wordt geraakt. Maar in de zaak-Mawda vinden sommigen het normaal dat er meteen wapens worden getrokken. Staan zij erbij stil dat de transmigranten rechtelozen zijn die in alle straffeloosheid gedood kunnen worden? Ik wil niet leven in een land waarin het ene mensenleven minder waard is dan het andere.
»De affaire-Mawda heeft een schrikwekkende mentaliteit aan het licht gebracht. Eén van de agenten liet niet toe dat mama Amir haar dochtertje vergezelde toen ze in de ambulance werd gelegd op het parkeerterrein in Maisières. De agente vond het belangrijker dat de moeder administratief werd aangehouden. Welk ontmenselijkt beeld van migranten moet je hebben om een huilende moeder zoiets aan te doen? Je zou die agenten moeten uitleggen dat het strafbare feit de mensensmokkel is, en dat de mensen die onderweg zijn naar een ander land, het slachtoffer van die smokkel zijn.
»De agenten hadden het in hun verklaringen over een kindje dat de inzittenden als menselijk schild gebruikt zouden hebben. Ze dachten ook dat de migranten bereid waren om hun kinderen op de snelweg te gooien om een einde te maken aan de achtervolging. Maar welke ouder zou zoiets doen?»
HUMO In het allereerste proces-verbaal staat dat de passagiers de ruiten van de bestelwagen gebroken zouden hebben door er met het hoofd van een kindje tegen te slaan. Vervolgens zouden ze aanstalten hebben gemaakt om het op de weg te gooien. Het kindje zou overleden zijn aan een hersentrauma.
Benkhelifa «Dat proces-verbaal is niets minder dan een vervalsing. De agent die dat heeft opgesteld, heeft ofwel gelogen, ofwel heeft hij leugenachtige informatie gekregen. Wie zou zulke absurditeiten ook maar kunnen geloven? Iemand zal zich burgerlijke partij moeten stellen wegens valsheid in geschrifte en de opsteller van dat pv vragen wat er écht is gebeurd op het parkeerterrein van Maisières. Heeft hij de opdracht gekregen om dat te schrijven? Voelde hij zich verplicht om die onzin uit zijn duim te zuigen? In het dossier staat dat dezelfde agent eerst de hypothese heeft overwogen waarbij er is geschoten vanuit de politieauto én vanuit de bestelwagen. Dat sloeg helemaal nergens op, want de migranten hebben nooit een wapen bij zich gehad.»
HUMO Het is ook moeilijk te achterhalen hoe het onderzoek op het parkeerterrein is gevoerd.
Benkhelifa «Ja, maar dat kan ook niet anders als meerdere mensen tegelijk liegen. Ik zou graag een grondig onderzoek zien dat bevestigt of weerlegt dat de eerste vraag die nacht niet de volgende is geweest: ‘Hoe dekken we dit toe?’ Hoe zijn ze van de hypothese van een dodelijke kogel tot die van een hersentrauma gekomen? Er wordt nu een verhaal opgedist van een ambulancier die telefonisch aan de wetsdokter zou hebben laten weten dat het meisje niet door een kogel was gestorven. Maar waar is het getuigenis van die ambulancier in het dossier? Ik dring er al maanden op aan dat ze die persoon zouden identificeren. Heeft zij dat echt gezegd? Is zij echt niet in staat om een kogelwonde vast te stellen?»
HUMO Die was duidelijk met het blote oog te zien, heeft de procureur-generaal van Bergen ons bevestigd. Ontbreken er nog getuigenissen in het onderzoek?
Benkhelifa «Zeker. Sommige agenten wilden zo snel mogelijk het Comité P op de hoogte brengen, maar zij zijn niet ondervraagd. Ik denk ook aan de dispatcher van de telefooncentrale, die de schutter heeft aangeraden niet te veel in detail te gaan omdat het gesprek werd opgenomen. Hij is trouwens een kroongetuige, omdat hij ons kan vertellen wat er via de boordradio is gezegd over de passagiers van de bestelwagen vóór er is geschoten. Aangezien er niets is opgenomen door een zogenaamd technisch probleem, lijkt het me essentieel dat die man wordt ondervraagd. Ofwel heeft hij gemeld dat zich migranten in het voertuig bevonden, wat de collega van de schutter overigens bevestigt, ofwel heeft hij niets gezegd. In dat geval moet hij uitleggen waarom hij die belangrijke informatie niet heeft meegedeeld. Dat is één van de vragen waarvoor justitie, Comité P noch het parlement aanstalten maken om naar een begin van een antwoord te zoeken.»
Snelkookpan
HUMO Als we de politie moeten geloven, legde niemand het verband tussen het schot en het stervende kind. Gelooft u hun versie?
Benkhelifa «Nee. De kogel heeft een ernstige wonde veroorzaakt, die is beschreven in het rapport van de wetsdokter. Maar toen de vader uit de bestelwagen stapte, zou iedereen dat schot vergeten zijn en niemand dat gat in haar gezicht gezien hebben. De aannemelijkste versie van de feiten is dat veel mensen op het parkeerterrein wisten dat er een klein meisje door een kogel was geraakt, onder wie ook de dertig migranten. Maar die werden op een afstand gehouden en later weggestuurd – het lijkt wel alsof justitie opgelucht was dat ze van die getuigen af was. Als er agenten zijn die iets op hun geweten hebben, dan is het hoog tijd dat ze dat laten weten. Daar bestaan wettelijke procedures voor.»
HUMO We hebben vernomen dat een aantal agenten niet kan leven met wat daar is gebeurd.
Benkhelifa «Dat verbaast me niet. Vaak zijn ze zelf vader of moeder. Maar even vaak zitten ze gevangen in een hiërarchisch systeem, waarin afwijkende stemmen niet worden geapprecieerd. Een systeem ook dat aanstuurt op de fabricage van een ‘collectieve versie’.»
HUMO Moet ook de publieke opinie zich niet luider laten horen en gerechtigheid en de waarheid in dit dossier eisen?
Benkhelifa «Er bestaat een Comité Mawda Justice Vérité, maar er is meer nodig. Onlangs legde een socioloog in een debat aan de Université Saint-Louis uit dat de zaak-Mawda een breuk met het verleden zou moeten zijn, een keerpunt. Iedereen zou erover moeten spreken, op het werk, op school en thuis, om die negatieve kijk op migratie te veranderen. Die wordt voortdurend gevoed door extremistische partijen die haat zaaien, en dat leidt tot een collectieve ontkenning. Maar wie zal dat maatschappelijke debat op gang trekken? Waar zijn de verontwaardigde politici? Zij denken aan de volgende verkiezingen in plaats van aan de volgende generatie. In welk land willen we morgen leven? In een land waarin je migranten kunt doden, terwijl iedereen er onverschillig bij blijft? Er komen steeds meer pijnlijke details boven water over dit schandaal, maar overal blijft het oorverdovend stil. Er zijn geen heftige debatten in het parlement, de media zijn niet nieuwsgierig. Iedereen probeert het deksel op de snelkookpan te houden, maar vroeg of laat zal die ontploffen. Dat is toch wat ik hoop.»
'Als er geen recht geschiedt in de zaak-Mawda, zouden sommige agenten het als een vrijgeleide kunnen zien om geweld te gebruiken tegen migranten'
HUMO Bijna een jaar na de feiten is de agent die heeft geschoten, nog altijd niet aangeklaagd.
Benkhelifa «Dat zou nochtans niet meer dan normaal zijn. Iedereen weet nu al dat die agent niet één dag in de gevangenis zal zitten. Hij is nooit eerder veroordeeld en heeft geen strafblad. Maar het gaat mij er niet om dat een individu een strenge straf moet krijgen, wel dat zijn collega’s die geneigd zijn om zijn voorbeeld te volgen, een duidelijke boodschap krijgen: straffeloosheid bestaat niet. Als je op iemand schiet, eindig je voor de rechter. Er is nu al een structureel probleem van latent racisme bij de politie. Als er geen recht geschiedt in de zaak-Mawda, zouden sommige agenten het als een vrijgeleide kunnen zien om geweld te gebruiken tegen migranten. Dan gaan ze de weg op van sommige van hun Amerikaanse collega’s, die steeds gewelddadiger tekeergaan tegen Afro-Amerikaanse burgers.
»Ik geloof niet dat die agent iemand heeft willen doden. Zijn daad was absurd, maar het zou nog erger zijn om die uit de context te isoleren: de politiek van de regering moest op een dag wel tot een tragedie leiden. In die zin is de zaak-Mawda een staatsmisdrijf. De staat draagt de morele verantwoordelijkheid voor wat er is gebeurd.»
HUMO Zullen de schuldigen wel ooit ter verantwoording worden geroepen?
Benkhelifa «Ik wil daar heel duidelijk over zijn: ik heb geen enkel vertrouwen in de Belgische justitie. Er is ontzettend veel druk op de rechter die zich over dit dossier moet buigen. Het onderzoek gaat over mensen met wie ze moet samenwerken in haar gerechtelijk arrondissement. In een dossier als dit heb je een buitengewone persoonlijkheid nodig die weigert het hoofd te buigen, een beetje zoals de rechters tegen de maffia in Italië. Het lijkt me dus voor de hand te liggen dat er geen antwoord zal komen op mijn vragen. Maar ik zal blijven pleiten tot een parlementaire onderzoekscommissie antwoorden vindt. En als de waarheid niet in België aan het licht komt, gaan we naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.»
