'13 Novembre: Flucuat Nec Mergitur' op Netflix
De driedelige Netflixdocumentaire ‘13 Novembre: Fluctuat nec Mergitur’ doet het verslag van de aanslagen die in 2015 Parijs en de wereld schokten. Overlevenden en hulpverleners vertellen hoe zij de fatale nacht beleefden.
undefined
Op 13 november 2015 vindt omstreeks twintig over negen een explosie plaats vlak buiten het Stade de France, waar op dat moment de vriendschappelijke voetbalinterland tussen Frankrijk en Duitsland wordt gespeeld. In het daaropvolgende half uur zijn er nabij het stadion nog twee ontploffingen terwijl schutters in het centrum van de stad op verschillende plaatsen een bloedbad aanrichten. In totaal komen 130 mensen om het leven, honderden anderen raken gewond.
Documentairemakers Jules en Gédéon Naudet doen in ‘13 Novembre’ het relaas van de tragische gebeurtenissen. De twee broers zijn vooral bekend van het gewaardeerde ‘9/11’, een docu over de aanslagen in New York op 11 september 2001, die ze per toeval vanop de eerste rij meemaakten toen ze er een reportage schoten over een aspirant-brandweerman. Voor hun reconstructie van de feiten op 13 november 2015 vertrekken ze in de eerste plaats vanuit de verslagen van betrokkenen. Enkele politici, onder wie toenmalig president François Hollande, passeren de revue, maar hun aandeel in de docu blijft bewust bescheiden. Belangrijker zijn de ervaringen van de overlevers en de getuigenissen van politieagenten, brandweermannen en andere hulpverleners.
Godzijdank maken de gebroeders Naudet geen gebruik van een georkestreerde reconstructie met acteurs om de avond tot leven te wekken. Ze beperken zich tot de verhalen van de getuigen, een occasionele verduidelijkende plattegrond en intense livebeelden gefilmd door slachtoffers, omwonenden en, jawel, door enkele journalisten die toevallig mee waren op patrouille met de brandweer.
De ongecompliceerde focus op de ervaringen van de getuigen laat ons de gebeurtenissen echt beleven en de kleine anekdotes en markante details die naar boven komen, maken van de onmenselijke daad een verzameling menselijke verhalen. Frappant zijn vooral de getuigenissen over de bevreemdende stilte na de gruwel, de onzelfzuchtige solidariteit tussen de slachtoffers en de soms schier komische onprofessionaliteit van de daders. De verhalen herinneren ons eraan dat de tientallen slachtoffers mensen zijn en dat achter die mensen nog eens familieleden en vrienden schuilgaan. Op een schaarse uitzondering na presenteren de makers de op zichzelf al erg aangrijpende beelden en getuigenissen zonder artificiële suspense of pathetiek. De met warmte en respect gebrachte verhalen van samenhorigheid en weerbaarheid onder de slachtoffers blazen de onderhand haast hol geworden frase dat menselijkheid en liefde altijd overwinnen krachtig nieuw leven in.
Het mag duidelijk zijn dat de makers doordacht zijn omgesprongen met de materie, maar de vers geschoten beelden -de luchtbeelden van Parijs, de slowmotions van de bars, de interviews met de getuigen- lijden wel een beetje onder een gebrek aan esthetische visie, een euvel waar al te veel Netflixdocumentaires mee kampen. De screensaverachtige beelden en de drukke achtergrond bij de interviews ondermijnen af en toe zelfs de sérieux van het vertelde. Ten behoeve van de focus op ontroerende menselijke verhalen wordt een informatieve en maatschappelijke kijk op de gebeurtenissen ook bijna geheel verwaarloosd. Wat de daders ertoe noopt zulke gruwelijke feiten te begaan en hoe we hier als maatschappij mee kunnen of moeten omgaan, is hier van geen enkel belang. Van documentairemakers mag je nochtans verwachten dat ze net met die lastige vragen aan de slag gaan.
‘13 Novembre’ moet bovenal een boodschap van hoop en weerstand uitdragen, zo illustreert ook de aan het Parijse wapenschild ontleende ondertitel ‘Fluctuat nec mergitur’ (het gaat tekeer op de golven, maar het zinkt niet). Het is jammer dat de makers daarvoor de intellectuele complexiteit van begin tot einde uit de weg gaan, maar de integere en warme menselijkheid die uit de docu spreekt, vormt wel een overtuigend protest tegen berusting en onverschilligheid.
