2007 - De boeken van het jaar
Het Boek van het Jaar: 'Datumloze dagen' van Jeroen Brouwers is tegelijk hard, pakkend en warm, het werk van een hofleverancier.
1. Jeroen Brouwers, 'Datumloze dagen'
U weet niet meer hoe we Jeroen Brouwers' jongste roman in deze kolommen welkom hebben geheten? Voor de laatste keer, dat ging zo: ''Datumloze dagen' is tegelijk hard, pakkend en warm, het werk van een hofleverancier: eind november overhandigt Albert II Jeroen Brouwers zeer terecht de Prijs der Nederlandse Letteren.' Sadder and wiser kunnen we inmiddels een erratum publiceren. Schrap het tweede deel van bovenstaande zin: geheel in lijn met zijn karakter weigerde Brouwers die prijs te gaan ophalen wegens te klein. En onderstreep dan maar gelijk het eerste deel van die zin, want dat blijft geheel overeind: met deze roman over een vader-zoonrelatie klom Brouwers, alle kortademigheid ten spijt, op z'n 67ste naar een top in zijn oeuvre. Het Boek van het Jaar!
2. Dave Eggers, 'Wat is de Wat'
Valentino Achak Deng was amper zes toen zijn Soedanese geboortedorp werd overvallen, geplunderd en uitgemoord, en hij met bijna 20.000 lotgenoten een onmenselijke, 1.500 kilometer lange voettocht naar de veiligheid ondernam. Zijn miserabele levensverhaal rijgt bijna 500 dichtbedrukte bladzijden lang de drama's aan elkaar, maar met groot literair vakmanschap laat Dave Eggers de humor, de levenskracht en het vitalisme van Deng uitstekend uit de verf komen. 'Wat is de Wat' is een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit.
3. Naomi Klein, 'De shockdoctrine'
Naomi Klein, het bevallige gezicht van de andersglobalistische beweging, valt u niet gauw lastig met een boek: u let dus maar beter op als ze het toch doet. Zeven jaar na 'No Logo' zet ze het denkende deel der aarde aan het peinzen over het rampenkapitalisme: 'De shockdoctrine' is een schrander geschreven, uitputtend gedocumenteerd en baldadig radicaal boekwerk dat onmisbaar is voor wie met de kapitalistische gang van zaken in deze wereld in de maag zit.
4. Philip Roth, 'Exit geest'
In 'Alleman', Humo's Boek van 2006, liet Philip Roth in het licht van de aftakeling elke druppel levenslust verdampen. In 'Exit geest' gunt hij zijn alter ego Nathan Zuckerman toch nog een laatste glimp: in een ontspoord New York, vervaarlijk belust op sensatie en onthullingen, overvalt hem een hevige begeerte naar de bevallige Jamie. Confronterend is de jaloezie van de impotente, incontinente schrijver op de overmoed van de jeugd; recht naar de strot grijpen de ingebeelde conversaties die Zuckerman na zijn ontmoetingen met Jamie neerpent. Of hoe de literatuur poogt het verval te verschalken.
5. Haruki Murakami, 'Norwegian Wood'
'Norwegian Wood' is één tintelende flashback naar de woelige sixties, die dezelfde nostalgische sfeer ademt als de gelijknamige Beatles-song. De student Toru voelt zich verscheurd tussen twee liefdes: Naoko, een hypergevoelige jeugdvriendin die ten onder gaat aan het leven en Midori, een vrijgevochten en vuilgebekte levensgenietster. Met deze vreemde, vitale melange van seks en dood, neergezet in zijn unieke beeldende stijl en vol verwijzingen naar de westerse popcultuur en literatuur, veroverde Murakami in 1987 de harten van een massa jonge Jappen. Eindelijk is zijn doorbraakroman er nu ook in het Nederlands.
6. Ian McEwan, 'Aan Chesil Beach'
Ian McEwan verrast graag zichzelf en en passant dan ook maar zijn lezers: na de lekker wijdlopige en met de politieke actualiteit verknoopte roman 'Zaterdag' kwam hij op de proppen met een kort opgebonden liefdesverhaal, gesitueerd in de jaren zestig. 1962 om precies te zijn, het jaar vóórdat volgens dichter (en kenner) Philip Larkin het seksuele verkeer begon. In deze kloeke novelle stelt het seksuele verkeer in de huwelijksnacht van Edward Mayhew en Florence Ponting niks voor, maar dat loopt een fraai boek niet in de weg, integendeel. De onovertroffen sfeerschepper, de kiene plotbouwer, de voortreffelijke stilist: alle McEwans geven thuis. Chesil Beach is voorgoed meer dan een fraai strand in Dorset.
7. Paul Mennes, 'Kamermuziek'
Omdat Sam Penn, een wandelend vat neurosen van net geen dertig, door zijn ouders het huis is uitgezet, vormt hij samen met het gothic meisje Emilie en de computerfreak Otter een - in de woorden van die laatste - 'compacte netwerkomgeving'. Terwijl hij stofzuigt, televisiekijkt en aan een scenario voor een comic werkt, probeert Sam vat te krijgen op zijn paranoia, maar die wordt in het gesloten systeem waarin hij zich beweegt juist steeds verder aangewakkerd. 'Kamermuziek' is een hilarisch, want voortdurend uit de hand lopend feest van angst en pijn.
8. A.F.Th. van der Heijden, 'Het schervengericht'
A.F.Th. van der Heijden gaat aan de slag met één van de grootste mythes van het naoorlogse Amerika. 'Het schervengericht' kristalliseert zich rond twee dramatische momenten uit het leven van cineast Roman Polanski: de moord op zijn hoogzwangere vrouw Sharon Tate door de bende van Charles Manson in de zomer van 1969, en zijn veroordeling wegens zedenfeiten met een meisje van dertien, acht jaar later. Dit monsterboek, bekroond met de AKO Literatuurprijs, is een beklijvende dans rond goed en kwaad, schuld en boete, liefde en haat.
9. Tom Lanoye, 'Schermutseling'
'Ik beschouw,' schreef Gerrit Komrij ooit, 'de polemiek als het hoogste literaire genre. Een land met goede pamflettisten is een land met een schaduwkabinet.' Ontmoet minister-straatvechter Tom Lanoye, die in zijn essaybundel 'Schermutseling' de nieuwe politieke correctheid tegen het licht van de koele rede houdt. Dat doet hij als vanouds: bloemrijk, geestig, trefzeker, beargumenteerd, de wereld afdweilend en in 't Stad eindigend. 's Woelwaters laatste is een beschaafd pessimistisch pleidooi voor kennis en nuance, een virtuoze oproep tot repliek en debat.
10. Leonard Nolens, 'Bres'
Meer dan tien jaar schreef Leonard Nolens aan vijf zingende, bezwerende cycli waarmee hij een gat wilde branden in zijn eigen poëtica. In het titanenwerk 'Bres', dat die cycli voor het eerst samenbundelt, bezigt hij voor het eerst doortastend en gul de 'wij'-vorm. Die perspectiefwisseling haalt zijn thematiek wagenwijd open, want de grootste liefdesdichter van onze tijd waagt zich aan een persoonlijke geschiedenis van de twintigste eeuw. Een hachelijke onderneming, maar Nolens slaagt met verve: 'Bres' is een tijdloos opus magnum.
11. Annelies Verbeke, 'Groener gras'
Onder het motto 'winnen en verliezen' beent Annelies Verbeke haar eeuwige werkdomein der menselijke relaties verder uit. Dat doet ze in een haarfijne stijl met oog voor ontroering en detail. Haar wereld wordt bevolkt door een meisje op ruimtereis, huppelende volwassenen, internetgeliefden, een vrouw met een stier als zielsverwant, een Don Johnson-lookalike, een dwergenkoppel in het bezit van een tuinkabouter, een culinair recensent zonder smaakzin en een man die zijn twijfels met een badmuts bedwingt. Maar onder dat alles sluimert en woekert de eenzaamheid, want vergis u niet: dit is geen lieflijke sprookjesbundel, maar een pijnlijk actuele voltreffer.
12. Jonathan Coe, 'De regen voor hij valt'
Net voor haar dood geeft Rosamond op enkele cassettebandjes tekst en uitleg bij twintig foto's: tot beeld gestolde mijlpalen in haar leven. Haar nicht en executeur-testamentair Gill moet de tapes bij Rosamonds blinde nichtje afleveren, maar die lijkt van de aardbodem verdwenen
