Afgerond: het Fortis-onderzoek naar Karel De Gucht

Het gerechtelijk onderzoek naar eventueel misbruik van voorkennis door minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (Open VLD), zijn echtgenote en politierechter Mireille Schreurs en haar broer Jacques Schreurs is afgerond. De Gentse raadsheer Henri Heimans heeft de verkoop onderzocht van een pakket Fortisaandelen, kort voor de federale regering in oktober vorig jaar besliste de bank te ontmantelen.

Het onderzoek kwam er na een gedetailleerde klacht bij de CBFA, de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen, die uitlekte in Humo. De vraag is nu: wat heeft het opgeleverd?

In de klacht was sprake van de verkoop, op vrijdagmiddag 3 oktober 2008, van verschillende pakketten Fortisaandelen in het bankkantoor van het Oost-Vlaamse Berlare, waar De Gucht woont en ook burgemeester is. De regering was die dag in het geheim aan het onderhandelen over de verkoop van delen van Fortis. Die vrijdag na beurstijd deelden premier Yves Leterme en minister van Financiën Didier Reynders mee dat de Belgische regering de Nederlandse tak van de bank-verzekeraar voor 16,8 miljard euro verkocht aan de Nederlandse regering. De handel in het aandeel werd daarop geschorst. De slotkoers bedroeg toen 5,4 euro. Bij de hervatting van de handel, op 14 oktober, kelderde de koers tot nauwelijks enkele eurocenten. Wie dus nog net voor de schorsing zijn aandelen had verkocht, had op z'n minst de schade kunnen beperken. Toenmalig premier Leterme heeft later verklaard dat hij tijdens die delicate onderhandelingen zijn collega's had aangemaand om 'voorzichtig' te zijn met de informatie.

Waar zit het lek?

Vrij snel nadat het gerechtelijk onderzoek in Gent was gestart, heeft de CBFA - waar de klacht oorspronkelijk was binnengekomen - haar eigen administratief onderzoek naar de transacties met voorkennis stopgezet. Duidelijke redenen waren daar niet voor.

Evenmin duidelijk is of het gerechtelijk onderzoek harde bewijzen heeft opgeleverd. Specialisten in de materie wijzen er steevast op dat handel met voorkennis één van de moeilijkst te bewijzen financiële misdrijven is.

Een ervaren speurder «Het enige wat je als verdachte moet doen, is staalhard blijven ontkennen, want meestal zijn er geen geschreven bewijzen. Trouwens, De Gucht is toch al eens eerder verdacht van handel met voorkennis, bij Bricsnet? (het Gentse softwarebedrijf Bricsnet was ooit op de Nasdaq genoteerd en ging failliet in 2004, red.). Toen zijn er toch ook geen bewijzen gevonden? Wel, wat is dan het probleem? (lacht)»

Een onderzoek naar eventuele voorkennis is inderdaad geen sinecure. Misschien dat de speurders daarom bijzonder veel energie hebben gestopt in het achterhalen wie de anonieme klacht tegen De Gucht en zijn familie heeft ingediend, en wie de bronnen van Humo waren. Interne onderzoekers van Fortis zelf hadden overigens al eerder naar het lek gezocht: zonder resultaat.

Het Fortiskantoor in Berlare - waar, zoals de klager beweerde, inderdaad enkele verdachte transacties zijn gebeurd - heeft een paar keer uitgebreid bezoek gekregen van speurders. Bij één van die bezoekjes streken in het kleine kantoor ongeveer evenveel speurders neer als er personeelsleden werken. Wie toevallig niet aanwezig was, werd onmiddellijk naar het kantoor gesommeerd. Het speurwerk concentreerde zich op de controle van de gsm-nummers en de vaste privénummers van elk personeelslid. Blijkbaar wilde men via de telefoonmaatschappij(en) nagaan wie wanneer met wie heeft gebeld in de dagen en weken voor de klacht in Humo uitlekte.

Afgerond: het Fortis-onderzoek naar Karel De Gucht (2)

Anonieme e-mail

De personeelsleden moesten de speurders ook een stukje handgeschreven tekst bezorgen. Bedoeling: nagaan of hun handschrift leek op het handschrift op de envelop waarin de klacht bij de CBFA was bezorgd. Ze kregen ook de vraag of ze konden uitleggen of demonstreren hoe je op het internet een anoniem e-mailadres aanmaakt. Over deze hele zaak zijn anonieme mails verstuurd, onder andere naar parlementsleden en een aantal media. Ongetwijfeld allemaal boeiend speurwerk, alleen: wat heeft het met de grond van de zaak te maken?

Bij een volgende bezoek, dit keer met een kleinere ploeg speurders, werd een soort reconstructie georganiseerd van de vrijdag waarop onder anderen Mireille Schreurs en haar broer Jacques hun verkooporders hadden doorgegeven. Dát ze die dag Fortisaandelen hebben verkocht, wordt door geen van beiden betwist. Minister De Gucht heeft in november 2008 in de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken in detail toegelicht dat zijn schoonbroer, samen met mevrouw De Gucht, een pakket van 2.000 aandelen (eigendom van hun moeder) had verkocht. Schoonbroer Jacques had daarnaast, volgens de minister, ook eigen aandelen verkocht met een waarde van 250.000 euro. Zelf heeft de minister niets verkocht van zijn eigen pakket Fortisaandelen en aandelenopties. Die gegevens worden min of meer bevestigd door het onderzoek, al zou de oorspronkelijke waarde van de aandelen van Jacques Schreurs naar verluidt wel hoger liggen.

No limits

Karel De Gucht en Mireille Schreurs zijn zelf ook door de onderzoeksrechter ondervraagd. Minstens op één belangrijk punt wijkt de versie van mevrouw Schreurs af van wat de speurders uit de ondervraging van het personeel hadden gehaald. Volgens het personeel had mevrouw Schreurs hen opgedragen om de aandelen 'zonder limiet' te verkopen. Verkopen zonder limiet betekent dat de verkoper vóór de eerstvolgende notering op de beurs zijn aandelen kwijt wil. In feite is het een verkoop tegen elke prijs. Maar mevrouw Schreurs had tijdens het onderzoek verklaard dat ze de bank opdracht had gegeven om te verkopen mét een limietkoers.

De ervaren speurder «Zonder limiet kopen en verkopen is soms een indicatie van handel met voorkennis. Als je mét limiet verkoopt of koopt, lijkt het een meer doordachte beslissing die niets met paniek of voorkennis te maken heeft.»

Aangezien het om telefonische verkooporders ging, lijkt het dus een kwestie van het woord van mevrouw Schreurs tegen dat van de bankbediende die de opdracht uitvoerde. Of zou de bank dat geregistreerd hebben? Naar verluidt hebben de speurders ook allerlei lening- en kredietovereenkomsten van de familie De Gucht opgevraagd. Of ook buitenlandse (dollar)rekeningen van de familie onderzocht werden, is niet duidelijk.

Wordt vervolgd?

Minister De Gucht heeft al herhaaldelijk en publiek aangedrongen op de snelle afwikkeling van deze zaak. In de omgeving van EU-commissievoorzitter José Manuel Barroso wijst men er informeel op dat, als De Gucht niet snel 'judicially undamaged' uit het onderzoek komt, dat 'a more than serious impediment' ('een méér dan ernstige belemmering') kan zijn voor zijn kansen om Louis Michel eventueel op te volgen als EU-commissaris.

Het dossier van onderzoeksrechter Heimans (die overigens ook het onderzoek naar Lernout & Hauspie voerde) is inmiddels overgemaakt aan het parket-generaal in Gent, maar daarmee is de kous niet af. Omdat Karel De Gucht een minister in functie is, is de procedure een stuk gecompliceerder. Op dit moment mogen alle betrokkenen het dossier inkijken en eventueel bijkomend onderzoek vragen. Zodra dat achter de rug is, bepaalt het parket-generaal of het de zaak voor de rechter wil brengen of niet. Dat standpunt zet het in een verslag dat naar de Kamer gaat. Achter gesloten deuren bespreekt de Kamer dat verslag, en kunnen opnieuw zowel de magistraten als de partijen gehoord worden. Als het parket-generaal De Gucht voor de rechtbank wil, kan de Kamer dat weigeren: dan stopt de zaak gewoon. In het andere geval wordt het dossier naar de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI) gestuurd. Die beslist dan, onafhankelijk van wat het parket-generaal voorstelde, of de zaak alsnog voor de rechter komt dan wel zonder gevolg wordt geklasseerd. Die hele procedure kan vrij snel gaan, maar ook nog verschillende weken aanslepen.