Afscheid van Assisen: het proces-Pandy, een terugblik door aanklager en jury

‘Proficiat, u hebt het getroffen, uw eerste assisenproces en al meteen de zaak-Pandy,’ sprak openbaar aanklager Alain Winants tot de vier mannen en acht vrouwen die waren uitgeloot om in de jury te zitten. Het spectaculaire proces van zesvoudig moordenaar Andras Pandy en zijn dochter Agnes, die de lijken van hun slachtoffers oplosten in een bijtend ontstoppingsmiddel, trok de aandacht van journalisten over de hele wereld. Tussen de twaalf gezworenen zat Angelique, een schrijnwerkersdochter met 29 jaar ervaring in de beenhouwerij van haar man. ‘Die zaag en dat kapmes waarmee Pandy zijn familieleden in stukken hakte, dat was mijn dagelijks gerief.’

'Ik was bang van Andras Pandy, ook al wist ik dat hij me niks kon maken'

Veertien jaar later bewaart Angelique (deze naam is fictief) nog steeds alle krantenknipsels over het proces-Pandy, netjes gesorteerd in plastic mapjes. Ook de artikels die in de jaren ná het proces verschenen, is ze blijven verzamelen: de dag (14 juni 2010) dat Agnes Pandy voorwaardelijk vrijkwam en onderdak vond in een klooster. ‘Ik was zo content voor haar.’ De dag (23 december 2013) dat Pandy, met zijn 85 jaar de oudste gevangene van België, overleed in de ziekenboeg van de gevangenis. ‘Eerlijk? Ik was echt blij.’ De passionele moord, drie jaar na het proces, op de jonge, veelbelovende strafpleiter Hein Diependaele, die Andras Pandy verdedigde. ‘Daar ben ik dagen niet goed van geweest. Zo’n beleefde, sympathieke man.’

Ze wappert met een bruine enveloppe. ‘En hierin zat het geld dat ik ermee heb verdiend: 457,65 euro in totaal. Ik vond dat niet slecht, 34 euro per dag, belastingvrij. Het was het eerste geld dat ik zelf heb verdiend, want ik heb altijd in de winkel van mijn man geholpen.’

Worsten draaien, americain maken, koteletjes kappen en praatjes maken met de klanten in de beenhouwerij. Dat was de wereld die Angelique kende toen ze, op 59-jarige leeftijd, werd opgeroepen om als jurylid te zetelen op het proces over één van de meest spectaculaire misdaadaffaires van de eeuw.

undefined

Jurylid Angelique «Ik vond het helemaal niet erg. Sommige juryleden verzonnen smoezen om – hoe heet dat weer – ‘gewraakt’ te worden, maar ik wilde het graag doen. Ik had iets met die zaak. Op weg naar onze winkel passeerden wij destijds elke dag voorbij één van Pandy’s huizen in Molenbeek. Op een dag in de herfst van 1997 zagen we daar speurders met graafmachines die het huis binnenste buiten keerden, en journalisten die er omheen zwermden. We vroegen ons af: ‘Wat is hier in hemelsnaam gaande?’ En dan lees je ’s anderendaags in de krant dat ze op zoek waren naar lijken. Van dan af ben ik dat beginnen te volgen. En zoveel jaar later word je opgeroepen om in de jury te zetelen!»

Het proces-Pandy was een mijlpaal in haar leven, vertelt ze, maar ze kan er niet over praten met haar man – ‘Die wil er niks over horen.’

Angelique «De eerste dag van het proces heeft de voorzitter van het hof van assisen ons plechtig toegesproken over de belangrijke taak die ons wachtte. Hij zei dat we nooit meer op dezelfde manier naar het leven zouden kijken. En ik moet zeggen: dat is waar. Nu ik kleinkinderen heb, heb ik al dikwijls aan de verstikkende manier gedacht waarop Agnes door haar vader werd opgevoed. Wat misbruik allemaal met een mens kan doen. Hoe ver ze een mens door manipulatie kunnen drijven. Daar stond ik vroeger allemaal niet bij stil. In die zin is er voor mij een leven vóór het proces-Pandy, en één erna.»

Groetjes uit Frankfurt

Zes perfecte moorden, geen lijken, geen materiële bewijzen, alleen de bekentenissen van dochter Agnes. Daar moest openbaar aanklager Alain Winants het mee doen. De man die we vooral kennen als de voormalige baas van de Staatsveiligheid, is vandaag advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie, maar in een vorig leven nam de magistraat op zo’n dertig assisenprocessen de functie van het Openbaar Ministerie waar, onder meer tegen de aanstokers van de volkerenmoord in Rwanda.

Alain Winants «Ik heb assisen altijd erg boeiend en leerrijk gevonden. Het proces over de genocide in Rwanda was zeer spannend, letterlijk, want de spanningen tussen Hutu’s en Tutsi’s waren tot in de assisenzaal voelbaar. Het proces-Pandy was dan weer uitzonderlijk op een andere manier: een moordend duo van vader en dochter die hun hele familie afslachten – die combinatie is, denk ik, zelfs op wereldvlak uniek. Hoe ze erin slaagden om in de loop der jaren het ene familielid na het andere te laten verdwijnen… Dat vond ik het meest beangstigende: dat het mogelijk is om zes mensen te laten verdwijnen zonder dat er een haan naar kraait. Dat zegt veel over onze maatschappij.»

undefined

undefined

undefined

undefined

'Pandy zei dat zijn familieleden waren weggelopen. 'Jaja,' heb ik geantwoord, 'weggelopen in de riolen van Brussel.' Alain Winants

HUMO De feiten waren zo luguber dat je ze bijna niet kon geloven.

Winants «Toen ik het verhaal van Agnes voor het eerst hoorde, had ik zelf moeite om het te geloven. Pandy was tijdens zijn ondervragingen niet uit zijn lood te slaan en had over elk van zijn familieleden een verhaal klaar. Ze waren vrijwillig vertrokken naar alle uithoeken van de wereld. Hij toonde postkaarten en brieven die ze zogezegd naar hem hadden gestuurd – maar die hij zelf in het buitenland was gaan posten. Zijn vrouw Edit Fintor heeft hij, luttele momenten voor hij haar vermoordde, gedwongen een brief te schrijven waarin ze aankondigde dat ze met haar dochtertje Andrea naar Frankfurt zou vertrekken. Die vrouw moet geweten hebben dat zij en haar dochter gingen sterven. Als dominee had hij in bepaalde kringen een vorm van aanzien en geloofwaardigheid. Die man was zo zelfverzekerd dat je bijna geloofde dat de vermiste familieleden elk moment konden binnenwandelen. Maar naarmate het onderzoek vorderde, bleek er steeds meer van het verhaal van Agnes te kloppen.»

‘Dit is een heksenproces!’ riep Andras Pandy al meteen toen hij de eerste ochtend binnengebracht werd in de assisenzaal. Met zijn vale regenjas, wilde haardos en dikke brillenglazen leek hij een oude, verwarde man. Een halfdove dominee die de beklaagdenbank verwarde met een kansel en minutenlange tirades hield over de Griekse oudheid en de engelen, bijbelteksten debiteerde en zichzelf voorstelde als ‘Gods plaatsvervanger op aarde’.

‘Ik moet toegeven dat ik bang was van die man,’ vertelt jeugdadvocate Maria Van Weyenberge, die de jongste overlevende kinderen van Pandy, Andreas en Reka, bijstond op het proces.

Maria Van Weyenberge «Toen ze hem binnenbrachten, kreeg ik het koud, ook al wist ik dat hij me niks kon maken. Maar ik had in het dossier gelezen tot welke gruwelijkheden hij in staat was, en ik had er nachtmerries over gehad. Die man was door en door slecht. Niet gek: daar was hij te gewiekst voor. Ik denk dat hij héél goed wist waar hij mee bezig was. En hij had geen gram schuldgevoel. Zijn vermoorde familieleden waren ‘rotte vruchten’ die moesten boeten, want ze hadden hem verraden.

»Wat me het meest is bijgebleven, is de beklemmende sfeer in het gezin-Pandy. Het was een sekte waarin de stamvader alles dirigeerde, een wereld van incest die begrensd werd door de vier muren van het huis. Sociaal contact met de buitenwereld was er nauwelijks. De kinderen mochten geen vriendjes hebben. Als Agnes ging werken, voerde Pandy haar naar het werk en kwam hij haar halen. Het is nog gebeurd dat de sociaal assistente voor de deur stond en dat Pandy’s vrouw Edit hulpeloos vanachter het raam gebaarde dat ze haar niet kon binnenlaten omdat ze opgesloten zat. De kinderen kregen alleen hun vader te horen, waardoor ze een totaal verwrongen wereldbeeld hadden. Wie aan Pandy’s woorden twijfelde, moest verdwijnen.

»Maar de buitenwereld kreeg een modelgezin te zien. Er kwamen zelfs collega-leerkrachten van Pandy eten, en dan draaide iedereen mee in dat perfecte plaatje, ook Edit. Aan de buitenkant was de Pandy-bubbel mooi en glanzend, terwijl er binnen verschrikkelijke dingen gebeurden.

»Ik durf te zeggen: als ik in dat gezin was opgegroeid en de opvoeding van Agnes had gekregen, dan had ik waarschijnlijk in haar schoenen gestaan op dat proces. Dan was de kans groot dat ik mijn moeder had vermoord, én mijn zussen en broers. Het was een kwestie van overleven: als je niet meedeed, was je zélf de volgende.»

Agnes Pandy, de ondoorgrondelijke domineesdochter met de hazenlip en de koele, monotone stem, verdeelde de rechtszaal, het publiek en de jury. Zakelijk en schijnbaar emotieloos vertelde ze hoe ze haar moeders borstkas opensneed en de ingewanden verwijderde met een keukenmesje.

‘Agnes léék alleen maar emotieloos,’ zegt haar advocaat, de Brusselse strafpleiter Walter Muls.

Walter Muls «Het was een manier om zichzelf te beschermen, een overlevingsstrategie. Want natuurlijk had ze wél gevoelens en voelde ze zich verschrikkelijk.

»Wij gingen voor de vrijspraak. Haar vader had haar leven kapotgemaakt. Ze had vijf jaar in voorhechtenis gezeten. Dat was wel genoeg geweest, vond ik – zijzelf trouwens ook. Agnes was destijds een willoze robot in de handen van haar vader, voor wie ze een grote adoratie had. Hij was haar charismatische goeroe. Zij was het pistool, hij de schutter. Op den duur had hij haar psychologisch zo ver gekregen dat hij niet eens fysiek aanwezig hoefde te zijn. Haar moeder en haar broer heeft ze eigenhandig vermoord, met een schot in het achterhoofd. Volgens mij was dat in een staat van onweerstaanbare dwang, en we hebben dat fameuze artikel 71 dan ook gepleit.

»Op een bepaald moment heeft Agnes zich losgetrokken van haar vader en is ze alleen gaan wonen. Daarmee tekende ze haar doodvonnis: zij was de volgende op de dodenlijst. Ze is zelf naar de politie gestapt om het seksueel misbruik van Pandy aan te klagen, omdat ze haar jongere halfzusje Reka uit zijn klauwen wilde redden. Zonder Agnes was er nooit een dossier-Pandy geweest. Als zij de moorden niet had bekend, waren ze nooit ontdekt.»

undefined

'Dat je zes mensen kunt laten verdwijnen zonder dat er een haan naar kraait, zegt veel over onze maatschappij'

Toverketel met gelatine

‘In de kelder wordt rond een tafel houtzaagsel en zand gestrooid om het bloed op te vangen. Het lijk van Andrea wordt als eerste op tafel getild en uitgekleed. De bebloede kleding wordt in een vuilniszak gestopt. Pandy gaat over tot de onthoofding van het lichaam van Andrea en wanneer Agnes weg wil gaan omdat zij dit niet kan aanzien, roept Pandy haar om Andrea vast te houden voor het afhakken van de ledematen. (…) Pandy legt het hoofd, de voorarmen met de handen en de voeten in de vuilnisbakken met Cleanest. De romp van het lichaam wordt opengesneden zodat de ingewanden worden blootgelegd. Agnes helpt bij het lossnijden van de vliezen en Pandy neemt de ingewanden eruit – hij draagt hierbij rubberen keukenhandschoenen. Agnes verklaart dat ook de borsten van Edit en Andrea worden afgesneden en in de vuilnisbak met Cleanest worden gedeponeerd. Pandy roert in de vuilnisbakken, waarbij er luchtbelletjes aan de oppervlakte verschijnen en een rooksliert opstijgt.’ (Uit de akte van beschuldiging)

Lijken die worden opgelost in zwavelzuur en vervolgens weggespoeld in de riolen? Dat is zo’n broodjeaapverhaal over de maffia, zou je denken. In het huis waar de zes moorden waren gepleegd, waar lijken trappen op en af werden versleept en in stukken gezaagd, werd bovendien geen enkel tastbaar bewijs gevonden. Geen bloedspatje, geen haartje, geen schilfertje. Na elke moord stond Agnes in voor de schoonmaak: het bijeenborstelen van zand en zaagsel, het schrobben van de vloeren en muren met bleekwater, het schoonmaken van de werktuigen.

undefined

undefined

'Het gezin Pandy (foto: Agnes, Andras en Tundi) was een wereld van incest en lijfstraffen die begrensd werd door de vier muren van het huis.'

Winants «Er zijn minuscule bloedspatjes teruggevonden op sommige muren, maar die waren te klein om te kunnen analyseren. We moesten een andere manier vinden om aan te tonen dat het merkwaardige en bijna niet te geloven verhaal van Agnes toch klopte. En dus heeft onderzoeksrechter Bulthé aan wetsdokter Wim Van de Voorde van de Universiteit Leuven gevraagd om na te gaan of je een menselijk lichaam kon oplossen in Cleanest. Het experiment móést op een mens gebeuren, hoewel daar wat tegen geprotesteerd is. Maar een hond gebruiken had geen zin, want dan zou de – terechte – kritiek van de advocaten zijn dat de slachtoffers van Pandy geen honden, maar mensen waren. Uiteindelijk hebben ze delen van het lichaam van een vrouw gebruikt die haar lichaam aan de wetenschap had geschonken.»

Angelique «Ik was echt gechoqueerd. Te zien hoe een mens in één dag tijd in smurrie verandert! Ik zei tegen mijn man: ‘Gij kunt u daar niks bij voorstellen, maar ik heb gezien wat dat is, smurrie worden. Dat is gelijk gelatine, maar dan vloeibaar.»

HUMO Andere juryleden klaagden over de gruwelijke beelden. U niet?

Angelique «Ik ben nogal een harde. Ik heb dertig jaar tussen de dode beesten gezeten.

»Het klinkt misschien ongepast, maar ik was ook geïnteresseerd in de technische kant van de zaak. Soms had ik zin om Pandy op de man af te vragen hoe hij bepaalde beenderen had doorgezaagd, en met welk materiaal, maar ik heb het maar zo gelaten. Wat zouden de mensen van mij denken? Hij had er goed over nagedacht, moet ik zeggen. En hij had professioneel materiaal: een beenhouwerszaag, een hakbijl, kapmessen, slijpstaven en polijststenen… Dat lag daar bij de bewijsstukken, maar ook bij ons in de winkel: voor mij was dat mijn dagelijks gerief.»

Van Weyenberge «Toen ze dat experiment met de Cleanest lieten zien, heb ik de jury in het oog gehouden. Verscheidene juryleden konden niet tegen de beelden, er begon er zelfs eentje uitzinnig te wenen.»

Angelique «Dat was een vrouw die het hele proces lang bij het minste begon te snikken. Als jurylid kijk je naar die dingen vanuit je eigen ervaringen. Zij was een alleenstaande moeder met vier kinderen en veel schulden, ze kon dat niet aan.

»Van alle juryleden was zij trouwens het strengst voor Agnes: ze was de enige die dertig jaar vroeg.»

Van Weyenberge (knikt) «Dat verwondert me niet. Als je begint te wenen bij de aanblik van zo’n experiment, zie je wel het lugubere van de zaak, maar heb je de emotionele machinaties die erachter zitten, niet door. Die vrouw voelde blijkbaar niet aan hoe Agnes in de ijzeren greep van haar vader zat.»

HUMO Hoe zat die relatie tussen vader en dochter eigenlijk in elkaar?

Winants «Dat was dubbel. Enerzijds, zeiden de psychiaters, werd Agnes volledig door haar vader gedomineerd. Anderzijds leefden ze in symbiose en vormden ze een soort koppel. Agnes gedroeg zich bijna als de vervangster van de echtgenote van Pandy. Dat had natuurlijk te maken met de figuur van Pandy, die een meester-manipulator was. Eén psychiater omschreef Andras Pandy als een orkestleider die geen solo duldde in zijn orkest. Hij was God de Vader, hij besliste over leven en dood.

»Op het proces had Agnes Pandy duidelijk afstand genomen van haar vader, ook fysiek: ze zat aan de andere kant van de beschuldigdenbox, zo ver mogelijk bij hem vandaan. Ze weigerde hem ook nog Pandy te noemen; ze had het altijd over ‘meneer P’.»

Angelique «Pandy terroriseerde iedereen. Zelfs de jury. Wij moesten toch begrijpen dat zijn familieleden nog leefden!»

HUMO Was de terreur van Pandy tot in de rechtszaal voelbaar?

Angelique (knikt) «Zeker weten. Ik was echt opgelucht dat hij dood was. Allee, ik voelde me verlost. Wij hebben hem maar drie weken bezig gezien, en dat had al zo’n impact. Wat moest dat niet zijn voor zijn familie?

»Agnes had een minderwaardigheidscomplex. Ik denk dat ze deed wat haar vader haar opdroeg om toch een beetje liefde en erkenning te krijgen. Je kunt kinderen alles wijsmaken. Ik ondervind dat nu ook bij mijn kleinkinderen. Als je hen isoleert en altijd maar in een bepaalde richting duwt, kun je hen uiteindelijk ook alles laten doen.»

Van Weyenberge «Wat me opviel tijdens het proces, was dat de voorzitter altijd ‘meneer Pandy’ zei, maar Agnes altijd met de voornaam aansprak. ‘Agnes, nog iets toe te voegen?’ Op die manier werd Pandy’s rol van heer en meester, en die van Agnes als zijn onderdaan nog eens bevestigd. Hém hebben ze nooit aangesproken met ‘Andras’.

»Ik had veel begrip voor Agnes, maar ik zat daar niet voor haar, maar voor de jongste overlevende kinderen van Pandy, Reka en Andreas. Voor hen was het emotioneel ook moeilijk. Hun grote zus had voor hen gezorgd en had Reka gered, maar ze had ook hun moeder vermoord.

»Beide kinderen waren bang voor hun eigen identiteit, merkte ik – ‘Ben ik ook zo? Als er ook maar iets van vader in mij zit…’

»Het meisje heeft geluk gehad: Reka is op vrij jonge leeftijd uit het gezin weggehaald – dankzij de verklaringen van Agnes – waardoor Pandy veel minder grip op haar had. Op het proces heeft ze hem dan ook in de ogen gekeken en gezegd: ‘Sta daar niet zo te liegen.’

»De jongen, Andreas, woonde nog bij zijn vader toen die gearresteerd werd. Hij wist van niks. Zijn vader was zijn god. Hij werd door Pandy – die niet toevallig dezelfde voornaam had – opgeleid om zijn opvolger te worden. Die jongen is daaraan kapotgegaan. Andreas was een briljante student die al op zijn 17de aan de universiteit zat. Maar nadien is hij ingestort.

»Ik weet dat Andreas zijn vader achteraf in de gevangenis is blijven opzoeken. Hij was zijn loopjongen. Het was een tikkende tijdbom, die jongen, en ik hoop dat het nu beter gaat met hem.»

undefined

undefined

'Het jurylid: 'Er is een leven vóór het proces-Pandy, en één erna'

Diefstal van zaad

HUMO Pandy’s advocaat Hein Diependaele beweerde dat zijn cliënt zeker vrijgesproken zou zijn door een beroepsrechter, omdat er geen lijken en bewijzen waren.

Winants «Hm. Dat durf ik te betwijfelen. Er waren een hele reeks indirecte bewijzen die de verklaringen van Agnes Pandy geloofwaardig maakten. De dagboeken van Pandy, de wapens die hij in de muren verstopte, de enorme hoeveelheid Cleanest die hij in huis had – maar liefst 21 flessen. ‘We zijn een groot gezin, wij kopen alles in het groot,’ zei hij daarover.

»Er was het seksueel misbruik van zijn dochters. Aan de hand van DNA is vastgesteld dat Marc, het zoontje van zijn dochter Timea, verwekt is door Pandy. Die hing daar een totaal irreëel verhaal over op: Timea had zich na het douchen afgedroogd met een handdoek waarin hij net geëjaculeerd had, en was daardoor zwanger geraakt. Hij wilde trouwens een klacht indienen tegen Timea, wegens ‘diefstal van zaad’.

»De acteurs die hij had ingehuurd om de vermisten tot leven te wekken, zijn ook op het proces komen getuigen. Pandy vroeg hun bijvoorbeeld om aan de overkant van de stoep te blijven staan terwijl hij bij een kennis aanbelde. Even later zagen ze hem dan met de gastvrouw op het balkon verschijnen en moesten ze naar hem wuiven. ‘Dat zijn mijn zonen Daniël en Zoltan die daar staan,’ zei Pandy dan, terwijl hij hen als een lieve vader toelachte.

»Hij had het liegen en bedriegen bijna tot een kunstvorm verheven. En hij genoot van al die aandacht. Hij heeft een show opgevoerd, zijn laatste ultieme voorstelling, waarin hij drie weken lang de ster was. Bon, iedereen verdedigt zich zoals hij dat zelf wil, en in sommige gevallen moet het Openbaar Ministerie daar nog maar weinig aan toevoegen (lachje). Pandy zei op een bepaald moment dat zijn familieleden waren weggelopen. ‘Jaja,’ heb ik geantwoord, ‘weggelopen in de riolen van Brussel.’»

Angelique «Het was soms moeilijk om je lach in te houden hoor, zeker als Pandy over de engelen begon met wie hij telefoneerde, en over de doden die kwamen spoken. Hij beweerde dat zijn familieleden voor een grote internationale maatschappij werkten en ergens ver weg woonden, in een luxueus kasteel aan zee. En dat taaltje! Het klonk een beetje zoals Kwak en Boemel uit Jommeke. ‘Meneir te Foorsitter, u moet naar te psychiaatr!’ We hebben ook een beetje gelachen met het West-Vlaams van de voorzitter. De dialogen tussen die twee, dat was soms echte kolder.»

undefined

'Als ik in dat gezin was opgegroeid, had ik mijn moeder misschien vermoord, én mijn zussen en broers'

HUMO Hebt u de jury in het oog gehouden, meneer Winants?

Winants «Natuurlijk. Elke magistraat kijkt naar de jury om de reacties te zien. Op een bepaald moment zei Pandy: ‘Mijn familieleden leven nog en ik zal u zelfs meer zeggen: ze gaan nú binnenkomen!’ Ik keek naar de jury om de hoofden te tellen die in de richting van de deur draaiden, en dat waren er toch wel een aantal.»

Angelique «Ik draai mij om en kijk naar de deur: ‘Allee, wat zegt die nu?’ Natuurlijk bleef die deur potdicht, maar je wordt zodanig meegesleept in dat verhaal.»

HUMO Je zou bijna vergeten dat het over een seriemoordenaar ging en dat er zes mensen waren vermoord, kinderen soms nog.

Angelique «Eigenlijk had ik het hele proces het gevoel dat ze over nummers aan het praten waren, niet over mensen. Er was niemand die iets over de slachtoffers vertelde – dat kon ook niet, iedereen was dood. En dan was er die ingewikkelde familiestructuur. Je moest de hele tijd in de stamboom gaan zoeken: wie was wie ook alweer? Dat maakte het minder emotioneel.

undefined

undefined

'Eerlijk? Als ik in de jury had gezeten, ik had Agnes vrijgesproken.' Jeugd­advocate Maria Van Weyenberge over Agnes

»Op het einde van het proces hebben ze plots foto’s van de slachtoffers laten zien: de twee echtgenotes van Pandy, Andrea die nog maar 14 was, haar broer Daniël van 17. Zoltan was een veelbelovende wielrenner, die hebben ze na een kermiskoers in de kelder doodgeschoten. Bij het zien van al die foto’s kreeg ik het heel lastig. Want ineens dringt het tot je door: dat zijn mensen die écht bestaan hebben, en die op een gruwelijke manier zijn vermoord. Gewist uit de geschiedenis. Tunde, het laatste meisje dat vermoord is, had een heel mooi gezichtje. Daar kreeg je toch een raar gevoel bij. Dan denk je ook aan je eigen kinderen. Heel het proces had rond Pandy en zijn capriolen gedraaid. En ineens kregen de slachtoffers een gezicht. Dat veranderde alles.»

Muls «Ze hebben die foto’s getoond net voor de jury zich terugtrok om te beraadslagen. De impact was enorm. Het werd muisstil in de zaal. Voor de verdediging van Andras Pandy én voor mijn eigen cliënte was dat veel harder dan wat er gezegd was door het Openbaar Ministerie.

»Het was de nekslag voor de verdediging. Die foto’s op dat moment tonen was eigenlijk een vorm van beïnvloeding van de jury. Eigenlijk zou je daartegen moeten protesteren, maar dan kun je het helemaal vergeten. Je weet dat de ogen van de jury op zo’n moment op de beklaagden en hun advocaten zijn gericht. Louter psychologisch kun je maar één ding doen: zwijgen en slikken.»

Angelique «Naast mij zat een vrouw uit Kortrijk die al heel haar leven Frans sprak en niks van het proces begrepen had. Toen die foto’s werden getoond, vroeg ze: ‘Oei, zijn die allemaal dood?’ Toen dacht ik: ‘Mens, wat hebt gij hier veertien dagen zitten doen?’»

Kramp in de benen

In de mapjes van Angelique zitten nog foto’s van achter de schermen: juryleden rond de grote tafel tijdens de beraadslaging in het snikhete juryzaaltje, waar de spanningen hoog opliepen tijdens de discussies over Agnes. De opluchting op hun gezichten na de uitspraak, toen er warme schuimwijn en cola zonder prik in plastieken bekertjes werd geschonken.

Angelique «Over Agnes is zwaar gediscussieerd. Twee juryleden wilden haar vrijspreken. Ik heb getwijfeld, maar vrijspreken vond ik toch te veel van het goede. Ik zat in een tweestrijd. Het is een moordenares, maar ze deed het in opdracht van haar vader. Ik denk dat ze op den duur niet meer zuiver kon denken. Op het proces zat ze dikwijls te huilen, en dan had ik daar echt compassie mee… Wat moet je met zo iemand doen?»

Van Weyenberge «Eerlijk? Als ik in de jury had gezeten, ik had Agnes vrijgesproken. Maar ik had dan ook het hele dossier gelezen.»

Muls «Tot het laatste moment heb ik gehoopt op een vrijspraak voor mijn cliënte. Agnes had een goeie indruk gemaakt tijdens het proces, en ze had ook geen toneel gespeeld. Ze was zichzelf. Tijdens de beraadslaging kwam er plots een vraag van de jury – die zitten in een afgesloten zaaltje met een politieagent voor de deur, en als ze vragen hebben, schuiven ze een briefje onder de deur. De vraag ging over artikel 71, de onweerstaanbare dwang waarvoor ik gepleit had. Daardoor werd mijn hoop nog groter, natuurlijk.»

Winants «Het wachten op de uitspraak is altijd spannend. Je twijfelt, je bent nerveus. Heb ik het allemaal wel goed uitgelegd? Hebben ze het allemaal begrepen? Je mag er nooit van uitgaan dat een zaak al beslist is voor de jury haar uitspraak heeft gedaan. Het kan altijd kantelen. Dan zie je pizza’s arriveren.»

Muls «Het was ondertussen al avond, onderzoeksrechter Bulthé was uit nieuwsgierigheid ook al opgedaagd, en de politiemensen die Pandy hadden verhoord. Achteraan in de zaal stond één van de politiemannen Pandy na te doen, tot grote hilariteit van zijn collega’s.»

Angelique «Over de straf hebben we láng gediscussieerd. Over vader Pandy was iedereen het eens: levenslang. Maar voor Agnes waren er twee stemrondes nodig. De openbare aanklager had 25 jaar gevraagd. Maar vrijwel iedereen vond dat er verzachtende omstandigheden waren. De twee vrouwen die Agnes wilden vrijspreken, wilden de straf natuurlijk zo laag mogelijk houden en vroegen drie jaar.

»Ik heb vijf jaar gevraagd. Dat haalde het gemiddelde wat naar beneden, want één jurylid eiste de maximumstraf: dertig jaar – dat was de vrouw die om alles begon te wenen. Ze nemen het gemiddelde van wat de twaalf juryleden zeggen, dus ik dacht: ik moet niet te hoog gaan.

»Ik vond dat Agnes nog een kans moest krijgen. Ze verdiende het misschien niet om onmiddellijk vrij te komen, maar ik vond niet dat een jong meisje dat van jongs af door haar vader is misbruikt en geterroriseerd, een even zware straf verdiende. Wat voor signaal geef je dan aan de maatschappij?»

undefined

undefined

'Pandy had het liegen en bedriegen bijna tot een kunstvorm verheven'

HUMO Begreep u Agnes?

Angelique «Toch wel. Ik heb in mijn leven ook één en ander meegemaakt. (Stil) Ik moet er geen tekeningetje bijmaken, zeker?»

HUMO Agnes Pandy kreeg uiteindelijk 21 jaar. Vond u dat genoeg, meneer Winants?

Winants «Agnes was schuldig, dat was voor mij het belangrijkste. Je kon niet volhouden dat ze al die jaren als een willoze robot had geleefd, zoals haar advocaat het voorstelde. Ze was al 27 toen ze samen met haar vader de eerste moord pleegde. Maar dat ze een minder zware straf kreeg dan vader Pandy vond ik terecht.»

Muls «Ik was erg ontgoocheld, over de schuld én over de veel te zware straf. Ik wist dat ze niet snel zou vrijkomen, vanwege de media-aandacht. Ze heeft uiteindelijk meer dan de helft van haar straf uitgezeten.

»Achteraf is er nog een jurylid bij mij gekomen om te zeggen dat ze vond dat Agnes te zwaar gestraft was.»

Angelique (lachje) «Dat was ik.

»Na het proces heb ik me nog lang afgevraagd: hebben we dat nu wel goed gedaan? Hebben we ons niet vergist? Ik heb ook nog lang nachtmerries gehad. Een assisenproces is niet goed voor de geest, en ook niet voor het lichaam. Want ik kan u zeggen: die jurybanken, je krijgt daar kramp van in de benen. Ik kon ook geen enkele misdaadserie op televisie meer zien zonder voortdurend aan Pandy te denken. Ik vond ze ook allemaal belachelijk oppervlakkig.»

Van Weyenberge «Het proces-Pandy heeft nog maanden in mijn lijf gehangen. Het werkte door tot in mijn privéleven. Ten tijde van het proces waren mijn kinderen 3 en 6 jaar oud. Ik heb hen opgevoed met de raad om met zoveel mogelijk mensen in contact te komen. Hou je ogen open, luister naar zoveel mogelijk stemmen, zodat je wereld niet te eng wordt. Dat heb ik van de zaak Pandy opgestoken.»

De vloek van Pandy

‘Pandy is veroordeeld, nu heeft het parket meer tijd om naar de Bende van Nijvel te zoeken,’ zegt Andras Pandy, op het moment dat hij voorgoed wordt weggevoerd naar de gevangenis.

Winants «Toen Pandy veroordeeld werd, heeft hij het hele assisenhof vervloekt. Niet lang daarna is de voorzitter, Karel Demyttenaere, ernstig ziek geworden en overleden. Pandy’s advocaat Hein Diependaele is in zijn bed vermoord door zijn echtgenote, die nadien zelfmoord pleegde. Nu, ik geloof niet in vervloekingen.»

undefined

undefined

'Hein Diependaele, de advocaat van Andras Pandy, werd drie jaar na het proces vermoord. De vloek van Pandy?'

Muls «Bij mij heeft het alleszins niet gewerkt, ik ben in 2003 verkozen tot parlementslid voor de partij Spirit.»

Alain Winants werd baas van de Staatsveiligheid. De echtgenote van één van de bijzitters van het assisenhof kreeg kanker. Het ontstoppingsmiddel Cleanest veranderde van samenstelling.

Agnes Pandy kwam voorwaardelijk vrij in 2010. Twee jaar geleden deed ze een tijdlang vrijwilligerswerk in de bibliotheek van Knokke, tot vtm-journalist Farouk Özgünez haar daar ontdekte en de Knokse gemeenteraad haar snel weer wegstuurde. Talloze malen probeerde Agnes haar familienaam te wijzigen, talloze malen werd dat verzoek afgewezen door de justitieminister. Toen haar vader in 2013 overleed in de ziekenboeg van de gevangenis, reageerde ze opgelucht. Sindsdien probeert ze een nieuw leven op te bouwen, ‘in het verborgene’.