Afscheid van een Zwitserse flandrien: Fabian Cancellara

In veel woonkamers werd het stil toen hij in 2010 wegreed op de Muur, met dat Zwitserse kruis op zijn rug. Mensen waren bang van zoveel paardenkracht. Maar die angst sloeg later om in bewondering, en uiteindelijk omhelsde Vlaanderen Fabian Cancellara (35) als een oude vriend.

'Een renner is ook een mens die soms pijn heeft en soms huilt'

Cancellara, het is een naam die als vanzelf versnelt. Een naam die ook op papier kracht uitstraalt. De kracht waarmee de Zwitser de kasseien uit de grond reed. De voorbije tien jaar was de Vlaamse en Noord-Franse bodem, met zijn putten, stenen en scherpe randen, het podium waarop Fabian Cancellara en Tom Boonen de roem deelden. Nu zwaaien ze af. Allebei. In 2017 zet Boonen er een punt achter. En ook nu is Cancellara hem voor. ‘De tijdrit in Rio de Janeiro was mijn laatste echte wedstrijd,’ zegt hij. ‘Ik heb mijn carrière afgesloten met Olympisch goud. Beter kan niet.’ Rio is intussen al twee maanden geleden, maar in de ogen van Cancellara zie je nog altijd de glans van de medaille.

We zitten op het terras van Hotel Weinebrugge, een klassiek hotel ten zuiden van Brugge, vlak bij de E40. Dit is het hol waar hij zich jarenlang verschool, ’s ochtends aanschoof aan het ontbijt en dan op de bus stapte, om een paar uur later met een Zwitserse vlag te zwaaien aan de finish in Harelbeke, Meerbeke, Oudenaarde of Roubaix. Nu zit hij niet meer als renner aan tafel, maar als legende. Hij praat bijzonder zelfverzekerd over zijn overwinningen, zijn lange carrière, zijn leven – en dat op luide toon. Maar af en toe onderbreekt hij zijn betoog met een: ‘This is who I really am.’ Alsof hij zichzelf moet overtuigen, alsof Fabian Cancellara de twijfel niet gewist krijgt.

HUMO Hoe voel jij je nu?

Fabian Cancellara «Goed, rustig, relaxed. Ik kom hier goedendag zeggen aan de renners, de mecaniciens, de kok, aan iedereen van Trek-Segafredo. Dat voelt vreemd aan. Ik zie hoe de ploegmaats gefocust zijn op de wedstrijden die nog volgen, terwijl ik alles van een afstand bekijk. Ik kruip binnenkort ook nog in de wagen bij Dirk Demol, de ploegleider die me altijd bijstond. Niet om me om te scholen tot ploegleider, neen, maar als gast. Uit dankbaarheid voor wat hij voor mij heeft gedaan.»

HUMO Is trots het gevoel dat overheerst na zestien jaar?

Cancellara «Ja, wellicht is trots het juiste woord. Maar tegelijk ben ik ook nederig. Ik voel me niet beter dan iemand anders. This is who I am, humble.»

HUMO Maar de trots is groter dan de nederigheid. In Zwitserland heb je een privémuseum gebouwd in je eigen huis.

Cancellara «Een mens mag trots zijn, toch? Ik noem het overigens meer een kelder dan een museum. Alle belangrijke artefacten uit mijn carrière zitten in die collectie. De fiets waarmee ik in 2006 voor het eerst Parijs-Roubaix won, die waarmee ik in 2008 Milaan-Sanremo won. Telkens wanneer ik die fietsen en truien zie hangen, herbeleef ik die overwinningen. Er staat ook een luchtontvochtiger, opdat de truitjes niet aangetast zouden worden. Ik kan zoveel vertellen over alle spullen uit die verzameling. Te veel om op te noemen. Misschien komt er na een Centrum Ronde van Vlaanderen ook een Museum Fabian Cancellara (lacht).»

HUMO Jij bent een liefhebber van YouTube. Kijk je soms naar de highlights van je eigen carrière?

Cancellara «Af en toe. Dat deed ik vroeger ook al. Op de dag van een grote wedstrijd, genre Ronde van Vlaanderen of Parijs-Roubaix, keek ik in de bus op weg naar de start soms naar die filmpjes. Zat ik in een mindere periode, dan kon zo’n fragment me altijd motiveren. YouTube was mijn hele carrière lang ook de ideale manier om de dag te beginnen. Dan zetten mijn kamergenoot Stuart O’Grady en ik ‘Beautiful Day’ van U2 op en kregen we zin om te koersen.»

HUMO Op je 16de was jij de elektricien die de nieuwe verlichting in het lokale voetbalstadion nabij Bern installeerde, bijna twintig jaar later zwaai je af als profrenner. Het kan verkeren.

Cancellara «Ik heb zeer recent nog de school bezocht waar ik werd opgeleid tot elektricien. Daar stonden 150 kinderen voor mij. Ik heb hun het verhaal van de verlichting in het stadion verteld. Daar, op dat moment, was voor mij de cirkel rond. Ik dacht meteen terug aan mijn eigen jeugdjaren.»

undefined

'Waarom willen mensen pillen nemen? Waarom willen renners zich doperen? Misschien omdat ze mentaal niet sterk genoeg in hun schoenen staan'

Leerschool

HUMO Welke les trek je uit zestien jaar profwielrennen?

Cancellara «Het wielrennen heeft mij als mens gevormd. Het was een school of life. De sport leerde me te focussen, leerde me om te volharden.»

HUMO Heeft de koers je leefwereld niet verengd tot fietsen en rijsttaartjes? Je zei ooit: ‘Op sociaal vlak heb ik nog veel te leren.’

Cancellara «Daar heb ik de laatste jaren aan gewerkt. Ik heb zodanig veel opgegeven om het te maken als wielrenner dat mijn leven zich vooral heeft afgespeeld in het buitenland – de helft van de tijd dan nog in een bus. Ik had niet veel tijd voor familie en vrienden.»

HUMO Mevrouw Cancellara is nooit een grote fan van de wielrennerij geweest. Heb je wat goed te maken thuis?

Cancellara «Het was niet makkelijk voor haar. Zij heeft ook een eigen leven en stond noodgedwongen in voor de opvoeding van de kinderen. Dag in, dag uit. Terwijl ik in het buitenland ging koersen. Dan is zestien jaar een lange tijd, en dat besef ik. Terwijl je vrienden een barbecuefeestje organiseren, zit je vrouw thuis met de kinderen en zit je zelf in een bus met ploegmaats ergens in een vreemd land op weg naar een zoveelste koers.»

HUMO Dus word je geen ploegleider, maar gewoon huisman.

Cancellara «Ploegleider sowieso niet, huisman ook niet. Maar het spreekt voor zich dat er nu veel meer tijd naar mijn vrouw en kinderen zal gaan. Er zijn drie pijlers in mijn leven: koers, familie en business. Nu de koers wegvalt, gaat alle tijd naar de andere twee. Wat ik professioneel ga doen, zal de toekomst wel uitwijzen. Ik zal de koers niet aan de kant schuiven, maar ik ga ook niet in de volgwagen zitten.»

HUMO Ben je emotioneel getekend na zestien jaar in het peloton? In 2003 zag je de fatale val van Andrej Kivilev in Parijs-Nice en in 2011 reed je samen met Wouter Weylandt, die toen in de Ronde van Italië om het leven kwam.

Cancellara «Als mens ben ik daardoor geraakt. Voor de buitenwereld lijkt wielrennen een spel van winnen en verliezen. Maar het is zoveel meer. Het blijft een spel van mensen. Ik heb mijn emoties openlijk getoond. That’s who I am. Het is belangrijk dat koersliefhebbers ook het werkelijke leven van renners zien. Dat een renner ook een mens is. Eén die soms huilt, die zich slecht voelt, die onder druk staat, die met pijn op de fiets kruipt. Ik heb geprobeerd die menselijke kant ook aan de Vlaamse koersfans te tonen.»

HUMO Waar plaats jij jezelf in de geschiedenis van het wielrennen?

Cancellara «Daar moeten anderen over oordelen.»

undefined

'Tom Boonen en ik respecteren elkaar, maar we zijn twee compleet verschillende kerels.'

HUMO Komaan, je hebt altijd stelling genomen, dus waarom nu niet? Vind jij je erfenis groter dan die van Tom Boonen?

Cancellara «Dat is moeilijk te zeggen. Ik ga ons niet vergelijken. Tom was en is een andere renner dan ik. Hij heeft ook andere koersen gewonnen dan ik. Het is wel zo dat in het wielrennen maar weinig andere renners hebben gewonnen wat ik heb gewonnen. In het eerste deel van mijn carrière waren dat vooral tijdritten, daarna kwamen de klassiekers. Dat is een mooie combinatie gebleken.»

undefined

HUMO Je had duidelijk een nieuwe uitdaging nodig na je vier wereldtitels in het tijdrijden. Tussen 2006 en 2011 won je 31 tijdritten van de 57 waarin je startte. Dat is bijna 55 procent.

Cancellara «Sterk gerekend (lacht). In het tijdrijden moest ik steeds minder moeite doen om te winnen. Ik won de proloog van de Vuelta in 2009 met een opwarming van amper vijftien minuten. Het tijdrijden heeft me aan etappezeges geholpen in grote rondes. Maar ik zocht nieuwe uitdagingen, nieuwe doelen, wedstrijden waarvoor ik veel meer moest opofferen dan voor tijdritten. En ik kwam uit bij de Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix.»

HUMO In het tijdrijden heb je drievoudig wereldkampioen Michael Rogers verslagen en werd je nadien zelf verslagen door Tony Martin. In het klassieke werk vochten jij en Tom Boonen om de opvolging van Johan Museeuw.

Cancellara «Afgezien van de winst van mannen als Nick Nuyens en Alessandro Ballan in de Ronde, heb ik samen met Tom jaren aan een stuk alles gewonnen. Dat besefte ik toen al. Op een gegeven ogenblik reden wij de Ronde van Vlaanderen, en op Stijn Devolder na waren Tom en ik de enige ex-winnaars in de koers.»

HUMO Hoe is of was je relatie met Tom?

Cancellara «We respecteren elkaar, maar we zijn twee compleet verschillende kerels en verschillende renners.»

HUMO Jij was als coureur meer Vlaming dan Tom Boonen ooit zal zijn.

Cancellara «Hoe bedoel je?»

HUMO Tom Boonen was de rockster, met verhalen van cocaïne, Lamborghini’s en wulpse vrouwen. Jij werd gezien als de flandrien, de noeste werker. Het leek de omgekeerde wereld.

Cancellara «Tom is geen typische Vlaming. Zijn verhaal is atypisch voor het beeld dat mensen in Vlaanderen van renners hebben. Maar ik ben wie ik ben. Ik kom uit een arbeidersgezin dat van Italië naar Zwitserland trok. Ik heb een oudere vrouw, werd vroeg vader en reed altijd in goed georganiseerde teams. Mijn wereld groeide gestaag, als een piramide. Die van Tom niet, die ging veel sneller, wilder ook. Maar ik ben niet anders dan iemand anders. Ik drink ook al eens een pint, ik ben ook al eens dronken. Alleen gebeurde dat bij mij slechts af en toe. Als profwielrenner mag je niet overdrijven.»

undefined

'Ik ben een voorbeeld voor de jongeren: ik had ups en downs, maar mijn carrière verdient een soort Oscar'

HUMO Dan heeft Tim Vanderjeugd, de pr-man die je je hele carrière bijstond, verdomd goed werk geleverd.

Cancellara «Maar ik ben altijd mezelf gebleven. Mijn populariteit in Vlaanderen is niet op marketing of pure pr gebaseerd. Ik heb keuzes gemaakt, ja, want je kunt niet op alle vragen ingaan. Dat moet echt lastig geweest zijn voor Tom, of is dat wellicht nog altijd: de druk, de verwachtingen, de media-aandacht. Zeker na 2005, het jaar waarin hij alles won wat er te winnen viel. Daarom zou ik nooit in Vlaanderen kunnen wonen. Ik zou de hele tijd op de foto moeten, dat zie ik niet zitten. Dan is het rustiger in Zwitserland. In Bern kan ik met mijn dochter naar de groenteboer zonder lastiggevallen te worden.

undefined

»Ik heb de wielerfans in België veel gegeven en heb er veel voor teruggekregen ook. Er is niks gestuurd of gespind aan. Ooit zei een vrouw me: ‘Fabian rijdt met zijn hart.’ Dat raakte me. Het klopt ook. ‘You’re one of us,’ zei die vrouw ook nog. De Vlamingen hebben mij in de armen gesloten. Geen enkele andere buitenlander heeft die status bereikt in België.»

HUMO Het helpt natuurlijk als je de Ronde van Vlaanderen in interviews even belangrijk acht als de Superbowl. Dat horen de mensen graag.

Cancellara «Maar het is toch ook zo? De Ronde van Vlaanderen is toch Kerstmis en Pasen tegelijk, en dan nog op één dag? Dat is geen pr, dat is de waarheid. Nu zijn er veel renners die qua communicatie gestuurd worden. Er zijn ook meer kanalen om te communiceren. Maar mensen willen jóú gewoon horen, en niemand anders. Geen gedoe over sponsors of zoiets, gewoon jij, en wie jij bent. Ik heb het nooit anders gedaan.»

HUMO Peter Sagan heeft wel een marketingbureau achter zich. Die kwam het peloton binnengestormd, trok alle aandacht naar zich toe, en jij kon zijn capriolen maar matig appreciëren.

Cancellara «Sagan is veel meer rock-’n-roll dan ik ben. Hij is gewoon anders. Ik ben rock-’n-roll op mijn manier. Mijn prioriteit was de fiets, mijn imago kwam vanzelf. Ik liet niks arrangeren door anderen. Ik kan ook zingen of dansen in filmpjes, maar ik wilde eerst races winnen. Maar ach, ik ben niet jaloers op Sagan.»

HUMO In de koers nam jij de leidersrol behoorlijk nadrukkelijk op. Was Fabian Cancellara de CEO van het peloton?

Cancellara «Ik was gewoon mezelf en daar kwam die verantwoordelijkheid uit voort. In 2010, toen de Tour door de Ardennen reed, heb ik de koers op een gegeven moment stilgelegd, ja. Dat was toen niet om mijn eigen gevallen kopman, Andy Schleck, te beschermen, maar wel om de rust te laten terugkeren in het peloton. Ik haat chaos. Die dag heb ik mijn gele trui overigens ingeleverd, dus was die actie niet zelfzuchtig. Hetzelfde in de Ronde van Oman van vorig jaar: daar ging ik samen met Tom Boonen in de clinch met Eddy Merckx, de koersdirecteur in Oman. Daar ging het om de veiligheid van de renners.»

undefined

'De Vlamingen hebben mij in de armen gesloten. Geen enkele andere buitenlander heeft die status bereikt in België'

HUMO Akkoord, maar je bent van nature toch graag de baas?

Cancellara «Tja, ik was ook de kopman van het team. In elke ploeg heeft iedereen een rol. De rol van de ploegmaats was om mij aan de overwinning te helpen. En ik was ook telkens dankbaar. Na mijn eerste zege in Parijs-Roubaix heb ik ze allemaal een horloge cadeau gedaan.»

HUMO Jij kreeg als enige ’s morgens een verse papaja bij het ontbijt. De rest kon op zijn kin kloppen.

Cancellara «Dat is waar. Maar wees gerust: Bauke Mollema deed niks liever dan die papaja pikken. He was always breaking my balls.»

HUMO In je lange carrière bleef je niet gevrijwaard van dopingbeschuldigingen. Werpen die een schaduw over die zestien jaar?

Cancellara «Neen. Ik zou niet weten waarom.»

HUMO Er zijn een aantal onbeantwoorde vragen nu je afzwaait.

Cancellara «Welke?»

HUMO Welke? Dan maar een erg lange vraag, die je eerder al werd gesteld. In 1998, het beruchte Festina-jaar, werd je wereldkampioen bij de junioren. In 2006 brak het Fuentes-schandaal los en won jij je eerste klassieker. In 2008 dook cera, een epovariant, op in het peloton en beleefde je een topseizoen. In het jaar dat Alberto Contador positief testte op clenbuterol, won jij je vierde wereldtitel tijdrijden. En ex-ploegmaats van jou bij het oude Mapei, Michael Rogers en Filippo Pozzato, kwamen ook in opspraak. Waarom zou jij dan geen doping gebruikt hebben?

Cancellara «Kijk, tijdens mijn carrière is het wielrennen in een paar dopingstormen terecht gekomen. Als je in die tijd een grote koers won, verdachten mensen je meteen van dopinggebruik. Als je wilt teruggaan: 1998? Ik was toen nog een junior. Dan denk je zelfs niet aan doping. In 2006, toen de zaak-Fuentes een invloed had op de Tour en sommigen werden uitgesloten van deelname, was ik niet eens geselecteerd voor de Ronde van Frankrijk. En de cera-beschuldigingen van 2008 komen van Le Soir en sloegen echt nergens op. Dat heeft me toen erg veel pijn gedaan. Maar het is eigen aan de mens zeker, of aan de sport, om mensen in een hokje te steken?»

HUMO Je hebt je vroeger logischerwijs uitgesproken tegen dopinggebruik. In de Ronde van Californië, in 2008, verzette je je tegen de deelname van Fuentes-verdachten Botero, Sevilla en Hamilton aan die Amerikaanse rittenwedstrijd. Hun reactie was hard en simpel: ‘Fuck you, Luigi.’

Cancellara «Ik voelde mij niet aangevallen door die mannen.»

HUMO ‘Luigi’ is een verwijzing naar Fuentes. Die gebruikte codenamen voor de bloedzakken van zijn klanten. Sommige (ex-)renners beweren dat jij ‘Clasicomano Luigi’ bent.

Cancellara «Ook nu voel ik mij nog altijd niet aangevallen. Ook niet toen Lance Armstrong ‘Luigi’ tweette na mijn winst in de tijdrit in Rio. Zijn reactie was niet koosjer, maar dat is de realiteit. In 2007, bijvoorbeeld, werd ik 53 keer gecontroleerd. Wat kan ik nog meer doen?»

HUMO Je hebt ook samengewerkt met Luigi Cecchini, die veel Fuentes-klanten begeleidde.

Cancellara «Twee jaar heb ik met hem gewerkt. Dat is geen geheim. Dat was een leerproces voor mij. Cecchini heeft me veel geleerd. Niet over doping, maar over trainingsleer en wattages. De manier waarop ik door hem werd begeleid, was de juiste manier. Die tijd met Cecchini was echt belangrijk voor mij. Hij hielp me om een hoger niveau te bereiken, niet om me te doperen. Er was geen reden om de andere kant op te zoeken.»

undefined

'Doping is niet langer het grote probleem, wel het gokken: je ziet overal weddenschappen opduiken.'

undefined

HUMO Kun jij met de hand op het hart zeggen dat je niks verkeerd hebt gedaan?

Cancellara «Ik deed alles goed in mijn carrière.»

HUMO Hebben die dopingzaken een invloed gehad op je carrière?

Cancellara «Eigenlijk wel, ja. Wielrennen kreeg lange tijd alle shit over zich heen. Maar kijk nu eens: de controles zijn veel strikter en er zijn steeds betere methodes om doping op te sporen. Nu het beter gaat met het wielrennen, worden ook andere sporten door die discussie getroffen. Kijk maar naar wat de Russen overkomt in de atletiek.

»Voor mij is die hele dopinghistorie een afgesloten hoofdstuk. Na zestien jaar kan ik zeggen dat ik een voorbeeld ben voor de jongeren. Ik heb mijn ups en downs gekend, ik kreeg slaag van mensen aan de zijlijn en werd onterecht beschuldigd, maar ik kan zeggen dat mijn carrière eigenlijk een soort Oscar verdient. Ondanks die onnozele verhalen, zoals dat van het motortje. Dat de critici eerst in eigen boezem kijken voor ze anderen beschuldigen.»

HUMO Hoe komt het dat er gedurende jouw carrière zoveel renners tegen de lamp liepen?

Cancellara «Ik weet het niet. Wat was de beweeg-reden van renners als Armstrong, Basso, Schumacher of Rebellin? Was het een zoektocht naar roem? Dat zou kunnen. Het is in het gewone leven niet anders. Waarom nemen mensen drugs? Waarom hebben mensen pillen nodig om te overleven? Waarom wíllen mensen pillen nemen? Waarom willen renners zich doperen? Misschien omdat ze mentaal niet sterk genoeg in hun schoenen staan. Ik was altijd sterk genoeg om de verleiding te weerstaan. Dat is hoe ik in elkaar zit. Maar nogmaals: voor mij is dat een afgesloten hoofdstuk.»

HUMO Is doping nog altijd het grootste probleem?

Cancellara «Neen. Gokken, dat is nu het grootste probleem. Je ziet de weddenschappen overal opduiken.»

HUMO Heb je dan geen zin om Brian Cookson op te volgen als UCI-voorzitter?

Cancellara «Ho, neen, echt niet. Niks voor mij.»

HUMO Minister van Sport in Zwitserland? Van CEO naar minister, het zou een logische stap zijn.

Cancellara «Dat nog veel minder.»

HUMO Dus toch huisman.

Cancellara «Ik kan daarmee beginnen, ja. Het werd tijd. Mijn vrouw zal blij zijn dat ik vanaf nu meer thuis ben.»

Op 10 november verschijnt het afscheidsboek ‘Fabian Cancellara’ bij uitgeverij Kannibaal.