‘Al die dieettips op sociale media kunnen een ongezonde obsessie met gezond eten uitlokken’

Een dieet tegen acne of darmproblemen kan zomaar veranderen in een ongezonde obsessie met gezond eten, ontdekte doctorandus Martina Valente.

De kennis over orthorexia nervosa, een ongezonde obsessie met gezond eten, schiet tekort om het eetprobleem als stoornis op te nemen in de DSM, het handboek voor psychische stoornissen. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Martina Valente. Zij werkt als gezondheidsonderzoeker bij het onderzoekscentrum Athena van de VU in Amsterdam, dat onderzoekt hoe de wetenschap kan bijdragen aan welzijn en gezondheid.

– Wat weten we nog niet over orthorexia nervosa?

MARTINA VALENTE «Er is zelfs nog geen heldere wetenschappelijke definitie van dit eetprobleem. Om te onderzoeken of iemand de ziekte heeft, zijn er maar liefst zeven verschillende vragenlijsten in omloop. En die zijn allemaal gebaseerd op andere criteria. Er wordt veel over het onderwerp gepubliceerd in de populaire pers, maar wetenschappelijke studies van goede kwaliteit zijn er er nog nauwelijks omdat het onderzoeksveld pas in de beginfase van ontwikkeling is.»

– Wat zou ervoor pleiten om orthorexia nervosa op den duur op te nemen in de DSM?

VALENTE «Voor patiënten betekent het erkenning voor hun lijden. Ook stimuleert een DSM-classificatie het onderzoek naar een betere behandeling van de ziekte. Maar er zijn ook nadelen. Zodra je het een stoornis noemt, leg je het probleem bij het individu, terwijl dit juist een aandoening is die samenhangt met culturele factoren. Denk aan de tendens om mensen steeds meer verantwoordelijk te maken voor hun eigen gezondheid. Dat kan tot mooie dingen leiden, maar ook tot een obsessie met gezond eten. In het Westen staat gezond zijn gelijk aan slank en succesvol zijn. Iets wat een grote druk op mensen legt, bleek uit de interviews die ik voor mijn studie had met patiënten en experts binnen de geestelijke gezondheidszorg. Gezond zijn is in het Westen echt een ‘superwaarde’ geworden.»

– Spelen persoonlijke kenmerken een minder belangrijke rol bij het ontstaan van orthorexia nervosa?

VALENTE «Nee, het is een samenspel. Mensen die al op jonge leeftijd perfectionistisch zijn, hebben een verhoogd risico. Mensen met angstklachten ook. Vaak wordt orthorexia nervosa uitgelokt door een ingrijpende gebeurtenis zoals een scheiding of een ingrijpend verlies. Wat we in ons onderzoek ook vaak tegenkwamen was dat het heel positief begon, met een dieet tegen acne of darmproblemen en dat vervolgens uit de hand loopt.»

– Wat is de relatie met angst?

VALENTE «Als je denkt dat je kunt voorkomen dat je kanker krijgt door een bepaald dieet te volgen, geeft dat psychologische veiligheid. De sensatie dat je dingen onder controle hebt. We kwamen in onze gesprekken nogal eens de illusie tegen dat je alleen door het juiste dieet je gezondheid in de hand hebt. Dat geeft een gevoel van macht – ook al is het leven onvoorspelbaar.»

– Wanneer is in uw optiek de obsessie met gezond eten zo groot dat het een stoornis is?

VALENTE «Als er sprake is van geestelijk lijden en als de patiënt er in sociaal opzicht hinder van ondervindt. Bijvoorbeeld omdat men niet meer naar een etentje met vrienden kan, voortdurend in verwarring is over wat het beste dieet is en men bijvoorbeeld geïsoleerd raakt. Dat moet dan wel zes maanden duren.»

– U spreekt over ‘de normalisatie van verstoorde eetpatronen’. Wat bedoelt u daarmee?

VALENTE «Het is gemakkelijker om een extreem dieet te volgen dan om de officiële richtlijnen voor gezonde voeding te raadplegen. Extreme diëten hoeven natuurlijk niet tot orthorexia nervosa te leiden, maar de beschikbaarheid van dit soort dieettips op sociale media is zo groot dat het een obsessie met (vermeend) gezond eten kan uitlokken. Denk aan reinigingskuren, alleen eten in bepaalde kleuren, niets anders dan rauwkost of elke dag selderijsap.»

(AD)