Alle cijfers bewijzen: ‘Jonge mensen zijn de motor van de epidemie’

Tot ontzetting van velen is de ‘laatste cafénacht’ tot één uur in Leuven donderdagnacht ontaard in een drukke braspartij. ‘Alle jongeren culpabiliseren is misplaatst, maar dit soort uitspattingen ook. Jonge mensen zijn de motor van de epidemie’, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt)

De laatste café-avond tot één uur ’s nachts was voor een grote groep Leuvens studenten donderdagnacht een aanleiding om nog een stevig feestje te bouwen. Maar er ontstond chaos op de Oude Markt. Afstand houden was er niet bij, mondmaskers waren nauwelijks te bespeuren. De politie stuurde iedereen naar huis.

De studentikoze cafénacht schiet in het verkeerde keelgat bij virologen, zorgverleners en de vele anderen die de coronacijfers erg zorgwekkend zien pieken, met ondertussen opnieuw een opmars in de woon-zorgcentra. Waren de feestende studenten vergeten dat vooral jonge mensen het virus verspreiden?

Want zonet nog stond minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (s.pa) niet toevallig met Franse grafieken te zwaaien die mooi aantonen wat wereldwijd gebeurt: het virus circuleert eerst vooral bij de jongste pubers, dan bij iets minder jongeren, tot het ouderen velt. Ook de Belgische grafieken tonen dat domino-effect dat start vanuit de jongere generaties.

Dat het virus vooral bij jongeren rondwaarde, was bij het begin van deze tweede golf iets wat experts aanvankelijk wel geruststelde. Het aantal vastgestelde besmettingen steeg, maar vooral bij mensen onder de vijftig. En daar leek het virus min of meer te blijven. Logisch, want dat is de actieve bevolking met de grootste sociale en professionele netwerken en activiteit, en ouderen leken zich steeds beter af te schermen omdat zij (veel) meer kans lopen ziek te worden door het virus of eraan te sterven.

Fitte lichamen

Maar ondertussen circuleert er zoveel virus dat het opnieuw alle lagen van de bevolking heeft bereikt. Als dan ook beelden van feestende studenten circuleren, komen ‘de jongeren’ algauw in het vizier als ‘schuldigen’ voor de opnieuw piekende corona-ellende. Terecht?

‘Eigenlijk wel. We moeten daar niet flauw over doen’, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven / UHasselt). ‘Al zou ik het woord ‘schuldig’ niet gebruiken. Die studenten tonen een pijnlijk gebrek aan besef wat corona kan doen, maar zeker niet alle jongeren gedragen zich zo. Wel is het zo dat iedereen tussen ongeveer 16 en 30 jaar ongewild een grote rol speelt in de verspreiding. Hun fitte lichamen en snelle metabolisme produceren vlotter meer virus dan die van oudere mensen. Daardoor zijn ze een soort superverspreiders.’

Onderzoek door professor Herman Goossens (UAntwerpen) wijst er bijvoorbeeld op dat jongere mensen een hogere virale lading hebben. Bovendien hebben jongere generaties de meeste sociale netwerken en professionele activiteiten.

Die systematiek van jongeren als motor moet er ook in de eerste golf geweest zijn, maar ze was niet te zien. In de grafieken met het aantal vastgestelde besmettingen leek er bij jonge mensen weinig aan de hand.

Nu zie je wel veel meer besmettingen onder jongeren. Maar dat komt vooral omdat nu veel meer jongeren getest worden. In de eerste golf zijn vooral zieken en mensen met symptomen getest. Vooral de besmette jongeren bleven zo verborgen omdat zij veel minder vaak symptomen ontwikkelen of ziek worden.

Sciensano benadrukt wel dat ook de huidige besmettingscijfers niet alles zeggen. ‘Het is niet omdat er in een bepaalde leeftijdsgroep de meeste besmettingen zijn, dat zij ook het meest besmetten’, aldus de perswoordvoerder.

Scholen sluiten?

Ook professor huisartsengeneeskunde Jan De Maeseneer (UGent) maakt dat punt. ‘De gegevens die we al hebben uit bronopsporing tonen tot nu toe dat besmettingen voornamelijk gebeuren binnen gezinnen en onder vrienden, en dat jongeren daar niet specifiek een grotere rol in spelen. Wellicht houden velen zich toch echt aan de regels.’

Molenberghs reageert dat het in theorie klopt dat je moet kijken naar zowel besmettingsgraad als naar gedrag. ‘En als een hele familie besmet raakt, bijvoorbeeld op vakantie, is het inderdaad vaak niet te zeggen wie wie aanstak’, aldus de expert. ‘Maar hoe je het ook draait of keert, als er een pak meer virus rondwaart in het jongere deel van de bevolking, dan is de kans groter dat het virus zich meer via hen verspreidt. Zeker als je te lang wacht met maatregelen nemen, zoals nu is gebeurd.’

Wat nu? Scholen en universiteiten weer sluiten? Dat is volgens de experts nu niet nodig, want de meeste besmettingen gebeuren in gezinnen en onder vrienden. ‘De situatie aan de Vlaamse universiteiten blijkt voorlopig ook mee te vallen, al moet het erg nauwlettend opgevolgd worden’, aldus Molenberghs.

Jonge mensen beter doen beseffen welke belangrijke rol ze spelen, is volgens hem cruciaal. ‘In Vlaamse provincies en in de stad Antwerpen zien we daar stilaan een trendbreuk’, zegt hij. ‘Het lijkt erop dat de jongere generaties daar extra beginnen op te letten. Misschien omdat ze oudere familieleden zien die ziek worden of sterven? Die gasten op de Oude Markt zijn ook een uitzondering. Als ik in jeugdhuizen jongeren uitleg dat zij een belangrijke rol spelen in de verspreiding, zonder hen te beschuldigen, dan merk ik dat ze dat ter harte nemen. Het is niet hun schuld, maar zij zijn de motor, dus hun oplettendheid stuurt de epidemie. Zij hebben het voor een groot deel in handen. Als je dat zo uitlegt, zijn jongeren volgens mij wel degelijk bereid die verantwoordelijkheid op te nemen.’

(DM)