Alléén in Humo: de duizelingwekkend geniale Dave Eggers
Dave Eggers is de maatschappelijk meest relevante Amerikaanse schrijver van deze tijd. Vorige week werd hij terecht gehonoreerd met de leerstoel Amnesty International aan de Universiteit Gent, nu spreekt hij exclusief met Humo.
Dave Eggers (45) bewijst onophoudelijk en op velerlei fronten wat literatuur vermag. Vernuftig weet hij steeds weer de kracht van verhalen uit te spelen: in zijn romans, vanzelfsprekend, maar ook in zijn non-fictie en in de twee tijdschriften en talloze boeken die bij zijn uitgeverij McSweeney’s verschijnen. In Gent vestigde Eggers de aandacht op de door hem uitgegeven ‘Voice of Witness’-reeks, waarin een stem gegeven wordt aan de mensen achter de statistieken: elk boek uit de reeks bundelt thematisch levensverhalen, bijvoorbeeld van Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever, mensen zonder papieren in Amerika, overlevers van het militaire regime in Birma. In juni verschijnt ‘The Voice of Witness Reader: Ten Years of Amplifying Unheard Voices’, een bloemlezing met twee verhalen uit elk boek uit de ‘Voice of Witness’-reeks.
undefined
'Ik wil onderzoeken hoe het is om vandaag te leven. Dát is waar ik elke morgen voor uit bed kom'
HUMO Ben je bij het herlezen op verrassingen gestoten?
Dave Eggers «Ik was vrij snel klaar met mijn selectie. Bepaalde verhalen zijn immers altijd blijven hangen, simpelweg omdat ze ongelofelijk zijn. De flagrante schending van mensenrechten is verbijsterend, telkens weer.
»In het begin hadden we een internationale reeks in gedachten. We zouden vertellers opzoeken in Zimbabwe, Birma en het voormalige Joegoslavië. Allemaal vanuit dat typisch Amerikaanse en vaak ook West-Europese idee dat het elders het allerergste is: we doen niets liever dan over de grenzen heen kijken en oordelen. Maar de eerste drie boeken waren op en top Amerikaans: ‘Surviving Justice’, met onschuldigen in de gevangenis; ‘Voices from the Storm’, met inwoners van New Orleans na de orkaan Katrina; en ‘Underground America’, met mensen zonder papieren. Intussen zitten we aan veertien boeken, waarvan de helft Amerikaans is. Misschien is dat voor mij wel de grootste verrassing.»
HUMO Jullie zijn niet gewoon om praktische redenen in Amerika begonnen?
Eggers «In het buitenland opereren we onder de radar, in Amerika is dat nauwelijks mogelijk. Het lastigst om te maken was niet het boek over Soedan of Birma, maar dat over de Amerikaanse vrouwengevangenissen. Daar kregen we het moeilijkst toegang tot vertellers. Zo mogen bezoekers bepaalde kleren en kleuren niet dragen en mogen uitsluitend advocaten gevangenen interviewen. Gesprekken opnemen mag enkel met een welbepaald type recorder, dat niet meer verkocht wordt. Men heeft de reglementen erg slim in geen jaren aangepast, om bezoek te ontmoedigen en opnames onmogelijk te maken. Maar dat was buiten ons doorzettingsvermogen gerekend: we zijn op eBay op minidisc-recorders blijven jagen tot we aan de slag konden (lachje). En we zijn geëindigd met één van de meest choquerende boeken uit de reeks. Het Amerikaanse gevangeniswezen moet erg dringend herzien en verbeterd worden, zeker voor vrouwen is het ronduit vreselijk. Zo moet een vrouw altijd geketend zijn wanneer ze een dokter wil spreken. Die abstracte regel is jaren geleden vastgelegd door lui die misschien niet eens de gevolgen van hun reglementen konden inschatten. En dus staat in het boek het relaas van een gevangene, nota bene veroordeeld voor een bescheiden misdaad, die een kind baart terwijl haar been aan het kraambed vastgeketend is.
»Dat boek is trouwens geïnspireerd door Piper Kerman, die ‘Orange Is the New Black’ geschreven heeft. ’t Is een oude vriendin, ik ken haar intussen twintig jaar. Toen ze jaren geleden dertien maanden lang in de cel belandde, voor een drugsdeal waarvoor ze vijf jaar na de feiten aan de galg gepraat werd, heb ik haar in de gevangenis bezocht en haar aangeraden haar ervaringen op te schrijven. Haar ‘Orange Is the New Black’ werd niet toevallig de basis voor de tv-serie die intussen hoge ogen gooit, ’t is echt een bijzonder boek. Piper heeft zo veel kwesties aan het licht gebracht dat ik zeker wist dat de vrouwengevangenissen een sterk ‘Voice of Witness’-boek zouden opleveren.»
HUMO Is het jullie in de eerste plaats te doen om de vertellers of om de lezers?
Eggers «We zijn aan de reeks begonnen met in de eerste plaats de lezers in gedachten. We vonden dat zo veel mogelijk mensen weet moesten hebben van die ongelofelijke schendingen van mensenrechten. Daarbij gaat ‘Voice of Witness’ in tegen de politiek, die alles het liefst wil vereenvoudigen: zwart of wit, schurk of zondebok, goed of slecht. Deze boeken maken het moeilijk iets al te eenvoudig voor te stellen. Alles wat je dacht te weten, komt op losse schroeven te staan.
»Pas gaandeweg gingen we beseffen hoe belangrijk het eerste boek, ‘Surviving Justice’, voor de vertellers zélf was. Nooit eerder had iemand écht geluisterd naar die mensen, van wie sommigen meer dan twintig jaar onterecht in de gevangenis hadden gezeten. Bij hun opsluiting werden ze in vette krantentitels ‘moordenaar’ genoemd, hun vrijlating was hooguit een kort berichtje waard. Hun leven werd geruïneerd, zonder enige compensatie: de meesten kregen geen enkele hulp bij het opbouwen van een nieuw leven. Op een gegeven moment hadden we alle vertellers van dat boek samengebracht. We lieten hen met elkaar praten en zaten gewoon te luisteren. Toen beseften we de therapeutische kracht van het vertellen van je levensverhaal. Sindsdien hebben we vaak gezien hoe het in druk verschijnen van een levensverhaal het startschot is om een leven te herstarten – omdat wat iemand overkomen is voor de allereerste keer juist te boek gesteld is, zoals het echt gebeurd is. Alsof ze zichzelf en hun zelfvertrouwen daardoor terugvinden.»
undefined
'Elk slecht beleid begint bij ontmenselijking, bij het herleiden van mensen tot cijfers en statistieken'
HUMO De kracht van empathie.
Eggers «We hebben ook ’Voice of Witness’-pakketten voor scholen ontwikkeld, als leermiddel om empathie in de klas te brengen. Tegenwoordig worden tieners voortdurend narcistisch genoemd, maar mijn contact met jongelui heeft me geleerd dat ze wél openstaan voor de wereld, overtuigd kunnen worden van de noodzaak van veranderingen en wel degelijk in staat zijn tot empathie. Als je leerlingen op jonge leeftijd stimuleert om door de ogen van een ander naar de wereld te kijken, kun je ze tot empathische burgers opvoeden.
»Zoals Dave Isay van het oral history-project StoryCorps zegt: naar iemand luisteren is een daad van liefde. Zodra je iemands volledige verhaal hoort, vind je het niet langer aanvaardbaar om hem zomaar voor twintig jaar in de gevangenis te gooien, illegaal te noemen of het land uit te sturen. Zodra je zicht hebt op een volledig leven, zie je een mens van vlees en bloed voor je. Elk slecht beleid begint bij ontmenselijking, bij het herleiden van mensen tot cijfers en statistieken. Dus is het zaak die ontmenselijking ongedaan te maken, door uit te leggen hoe een beleid mensen van vlees en bloed treft.»
Van vluchteling tot minister
Het oerboek van de ‘Voice of Witness’-reeks is ‘Wat is de Wat’ (2006), de biografie van de Soedanese vluchteling Valentino Achak Deng. Dave Eggers had zich naar de literaire top gelanceerd met een autobiografisch droomdebuut: ‘Een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit’ (2000), waarin hij vertelt hoe hij als prille twintiger in vijf weken tijd zijn beide ouders aan kanker verloor en de opvoeding van zijn dertien jaar jongere broertje op zich nam. Een hartverscheurend verhaal, zeker, dat door de zelfbewuste en ironische toon verteerbaar, want geestig, bleef. Het boek bracht Eggers roem en geld, waar hij enigszins verlegen mee zat: zijn tweede boek, ‘U zult versteld staan van onze beweeglijkheid’ (2002), doet het relaas van twee filantropen op gulle wereldreis en legt de gespannen verhouding tussen maatschappelijke betrokkenheid en ironie bloot. Toen kreeg Eggers het voorstel het levensverhaal van Valentino Deng op papier te zetten, perfect getimed: ‘Ik was mijn eigen stem beu.’ Deng behoorde tot de zogeheten lost boys, de kinderen die bij het uitbreken van de tweede burgeroorlog in Soedan een 1.500 kilometer lange voettocht naar de veiligheid ondernamen. Zijn miserabele levensverhaal werd een adembenemend boek, hartverscheurend en geniaal.
Eggers «Cruciaal voor ‘Voice of Witness’ was het bezoek van Valentino en mezelf aan Zuid-Soedan in 2003. Hij was er zeventien jaar niet meer geweest, de hereniging met zijn familie was dan ook overweldigend. Toen we vernamen wat de mensen in zijn geboortedorp Marial Bai allemaal meegemaakt hadden, bleken zij een chaotischer en gevaarlijker leven achter de rug te hebben dan Valentino in de vluchtelingenkampen. Hij werd daar wat neerslachtig van, voelde zich slecht bij het relatieve comfort dat hij had mogen genieten. We voelden ons bijzonder betrokken bij de talloze vrouwen die ontvoerd en als oorlogsbuit verkocht waren en uiteindelijk ruim tien jaar als slaaf gewerkt hadden. We interviewden drie van hen en vatten het plan op hun verhaal op papier te zetten zodra het boek over Valentino klaar was. Daardoor kreeg ik op de terugvlucht naar Amerika het idee voor een reeks boeken met dergelijke levensverhalen, mondeling overgeleverd en met literaire precisie genoteerd.»
HUMO Een quote uit ‘Wat is de Wat’: ‘De verhalen wellen in me op de hele tijd dat ik wakker ben en adem, en ik wil dat iedereen ze hoort. Geschreven woorden zijn zeldzaam in kleine dorpjes als het mijne, en het is mijn recht en plicht mijn verhalen de wereld in te sturen.’
Eggers (knikt) «Zo is het. Een ander verhaal uit Zuid-Soedan blijft me maar achtervolgen: dat van Achol Mayuol, net zo ongelofelijk als dat van Valentino. Ze werd als kind ontvoerd, kreeg vijf kinderen van haar kidnapper, maar slaagde er na vijftien jaar in met haar kroost te ontsnappen. ’t Is altijd en overal hetzelfde: het is allemaal vijf keer erger voor vrouwen dan voor mannen.
»Het wordt geleidelijk aan beter, ook Valentino doet zijn best. Hij is in zijn geboortedorp een middelbare school begonnen en een derde van zijn leerlingen zijn meisjes. Dat wil zeggen dat een groot percentage van de meisjes die in Zuid-Soedan secundair onderwijs volgen, bij hem school lopen – 99 procent van de vrouwen in het land zijn analfabeet. De weg is dus nog lang, maar onderwijs is wellicht de allerbelangrijkste sleutel tot verandering. We zullen zien.»
HUMO Ongelofelijk genoeg is Valentino Deng vandaag minister van Onderwijs.
Eggers «Valentino is een visionair als het over onderwijs gaat: hij ziet problemen vijf jaar eerder dan een ander. Bovendien is hij een toegewijd pleitbezorger van onderwijs voor vrouwen. Daarom gaf Salva Kiir, de president, hem controle over de regio. ’t Is redelijk ongelofelijk om ’m bezig te zien als je bedenkt waar hij vandaan komt. Ik heb altijd geweten dat Valentino een uitzonderlijk mens was, maar zelfs ik stond vol bewondering te kijken toen ik ’m ter plekke in actie zag. ’t Is geenszins evident om daar een project van die omvang te runnen. Er zijn verhalen van een Scandinavische non-profitorganisatie die 1 miljoen dollar geïnvesteerd had en niet verder gekomen was dan wat fundamenten. Nee, dan Valentino: zestien maanden na de start van de werken kon zijn school openen. Zestien gebouwen, 450 leerlingen. De school is ook altijd open gebleven, zelfs tijdens de burgeroorlog. Indrukwekkend.»
HUMO Het loopt niet altijd zo vrolijk af: het hoofdpersonage uit ‘Zeitoun’ (2009), een Syrische moslim getroffen door de orkaan Katrina, zit vandaag in de gevangenis.
Eggers «Ik kan niet over hem praten. Ik wil enkel kwijt dat ik nog geregeld contact heb met zijn oudere broer, die in Spanje woont. Hij houdt me op de hoogte. Zo weet ik dat de hele familie intussen uit Syrië gevlucht is en nu verspreid over Egypte, Libanon en Jordanië woont. Een triest verhaal, op velerlei vlakken.
»Het hoofddoel van ‘Voice of Witness’ is getuigenissen op papier te krijgen en met de goedkeuring van de vertellers te publiceren. We dumpen hen ook niet zodra we hun levensverhaal ontfutseld hebben, we houden contact zolang zij dat willen. Voor ‘The Voice of Witness Reader’ hebben we bij elk verhaal ook voor een update gezorgd: we hebben de mensen opnieuw opgezocht om te kijken hoe ze het vandaag stellen. Opvallend is dat de vertellers er bij een herdruk geregeld voor kiezen hun echte naam bij hun verhaal af te drukken. In ‘Underground America’ hadden velen voor een schuilnaam gekozen, bang om opgepakt en het land uitgezet te worden. Nu doen ze ’t onder hun echte naam – niet alleen omdat de immigratiewetten onder Obama lichtjes aangepast zijn, maar ook omdat ze zich gesterkt voelen door het vertellen van hun verhaal: ‘Dit is mijn verhaal, ik wil mijn naam erbij.’»
HUMO Over Obama gesproken: hij heeft ‘Wat is de wat’ gelezen, heb ik begrepen.
Eggers «Dat is in elk geval wat ons verteld is. Ik heb ’m één keer ontmoet, tijdens de campagne in 2008, maar te kort om een gesprek te beginnen. Even nadien vroeg iemand wat hij aan het lezen was en hij antwoordde dat hij ‘Wat is de Wat’ net uit had. Het moet wel waar zijn, want Valentino heeft Obama intussen uitgebreid gesproken. Toen de president vorig jaar een congres met Afrikaanse leiders bijwoonde, heeft hij Valentino uitgenodigd om Zuid-Soedan te vertegenwoordigen. Ik was minstens zo trots als hij (lacht).»
Iedereen verdacht
Na het tweeluik ‘Wat is de wat’ en ‘Zeitoun’ koos Eggers voor zuivere fictie. Toch gaf hij ook in zijn drie volgende romans een stem aan het humane drama van het contemporaine Amerika: ‘Een hologram voor de koning’ (2012) maakt de impact van een economie in vrije val tastbaar, ‘De Cirkel’ (2013) de ontmenselijkende kracht van een (bedrijfs)cultuur zonder privacy, en ‘Uw vaderen, waar zijn zij? En de profeten, leven zij voor eeuwig?’ (2014) de vernielzucht van een maatschappelijk bestel dat het sociale weefsel aanvreet. Vooral ‘De Cirkel’ heeft het nodige stof doen opwaaien. De roman over een technologiebedrijf aan de Amerikaanse westkust kaart het gevaar aan van de grote concentratie van macht en rijkdom bij een handvol internetbedrijven, en stelt vragen bij de balans tussen ons verlangen naar kennis en ons recht op privacy.
undefined
'In Amerika is iedereen een spion geworden: iedereen bespiedt zijn gezin, familie en vrienden'
Eggers «We bevinden ons op het punt dat het recht op kennis het recht op privacy heeft overvleugeld. In Amerika is iedereen een spion geworden: iedereen bespiedt zijn eigen gezin, familie en vrienden. Je kunt makkelijk achterhalen waar je vrouw en kinderen zich bevinden of geweest zijn, je kunt drones inschakelen, je kunt weten wanneer iemand de door jou gestuurde mail leest – vijftien jaar geleden allemaal sociaal totaal onaanvaardbaar. De drempel is laag – ’t is makkelijk en goedkoop – en dat heeft een gigantische verandering in het menselijk gedrag bewerkstelligd: we hebben het idee dat we van alles wat we goedkoop kunnen weten, ook het recht hebben om het te weten. Geen wonder dat de NSA zich niet geremd voelt om onze mails en computers te scannen. ’t Is nochtans een duidelijke misdaad, een overtreding van het Fourth Amendment. Maar ik zie niemand protesteren, alsof mensen het hebben opgegeven en zich ermee verzoend hebben dat ze zonder privacy door het leven moeten en geen controle meer hebben over hun eigen data. Waar blijft de verontwaardiging en de woede?»
HUMO De stemmen voor privacy worden overstemd door de roep om veiligheid telkens als er zich een aanslag voordoet. Het bloedbad bij Charlie Hebdo is een typisch voorbeeld.
Eggers (knikt) «Ik moest meteen denken aan de bomaanslagen tijdens de Boston Marathon in 2013. De politie had snel camerabeelden van de daders en twee dagen later werden ze gevat. Toen daarna gepeild werd naar hoe aanvaardbaar mensen het vonden om in steden voortdurend gefilmd te worden, had een overgrote meerderheid er geen enkel probleem mee. Zolang men zich maar veiliger voelde. (Schudt het hoofd) Inmiddels is het een lange traditie: mensen geven vrijheden op in de naam van veiligheid. Dat is ook precies waar Dick Cheney op rekende, ’t was de kern van zijn modus operandi tijdens de War on Terror.»
HUMO Dat leidde tot excessen, zo leert het ‘Voice of Witness’-boek over onrecht tegen Amerikaanse moslims na 9/11.
Eggers «Ongelofelijk. Mensen werden opgepakt zonder het minste bewijs: een associatie met een associatie met een associatie volstond. Het meest verbijsterend vond ik het verhaal van een meisje van 17 dat zomaar wekenlang opgesloten werd. Dat ze een een hidjab droeg, volstond om verdacht te worden van het beramen van een zelfmoordaanslag.
»Er zijn ook grappige verhalen van incompetentie boven water gekomen. Een verteller zag dat er iets vreemds aan zijn auto bevestigd was, haalde het eraf en zette een foto online, met het serienummer erbij. Binnen de kortste keren werd zijn post alom gedeeld, werd duidelijk dat het een tracker betrof die enkel door de overheid gebruikt werd, en dat het erg duur spul was. Prompt zette de man die tracker op eBay (lacht). Waarop FBI-agenten naar hem thuis kwamen, smekend om hun speeltje terug te krijgen omdat ze anders problemen zouden krijgen (lacht). Minder grappig werd het toen de vrouw van dat FBI-duo die man, die half Egyptisch is, in vloeiend Arabisch aansprak, hem prees om zijn restaurantvoorkeuren en ’m een fijne reis naar Caïro wenste. Er werd ’m, kortom, duidelijk gemaakt dat ze alles van ’m wisten. Allemaal met de glimlach.»
HUMO Iedereen is verdacht.
Eggers «Dat is het grote probleem met het massaal verzamelen, analyseren en opslaan van data: het uitgangspunt is dat iedereen verdacht is. Alleen dát is al een schending van onze vrijheid. Om het even welke gemeenschap onder toezicht is immers niet volledig vrij.
»Misschien dat de Oscar voor ‘Citizenfour’ iets in beweging zet: ik ga er toch van uit dat door die bekroning meer mensen die documentaire over Edward Snowden zullen zien. Al vond ik het wrang dat zelfs tijdens de ceremonie een grap over Snowden gemaakt werd: hij kon er niet bij zijn ‘for some treason’. Snowden heeft gewoon gezorgd voor een uiterst noodzakelijke openbaring, die bovendien geen enkel gevolg heeft gehad voor de nationale veiligheid. Nee, transparantie is essentieel.»
HUMO ’t Is redelijk ongelofelijk dat je ‘De Cirkel’ schreef vóór de onthullingen van Snowden.
Eggers «Ik bleek niks te kunnen verzinnen (lachje). Tijdens het schrijven werd ik al voortdurend door de werkelijkheid ingehaald, en dat is nadien niet opgehouden. Ik keek niet op toen ze bij Apple hun horloge voorstelden en al evenmin toen ze bij Google voor hun nieuwe gebouwen ‘transparantie’ als toverwoord gebruikten. De nieuwste app-sensatie Meerkat, waarmee live video’s gedeeld kunnen worden via Twitter, komt voor in ‘De Cirkel’ onder de naam SeeChange. Intussen bestaat alles wat ik beschreven heb, denk ik, op de gedachtelezer na. Maar dat is een kwestie van tijd: alles wat je kunt verzinnen, kan en zal ook gebeuren.
»Ik heb voor ‘De Cirkel’ een tourtje langs allerlei scholen gemaakt, omdat het boek vaak op leeslijsten terechtkwam. Zo raakte ik in gesprek met een jonge software-ingenieur, bijna afgestudeerd. Hij had sympathie voor mijn visie, maar verklaarde geen kant op te kunnen: ‘Ik vind geen werk als ik niet mee wil nadenken over manieren om nog meer informatie te genereren. En als ik al een job vind, verlies ik ze meteen als ik vervolgens een status quo nastreef.’»
HUMO Heb je ’m gevraagd als moedige eenling een steen in de rivier te verleggen?
Eggers «Natuurlijk! Ik heb ’m gesuggereerd voor een ethisch kader te ijveren. Zo is ook de bio-ethiek er gekomen. Toen ze in Stanford het schaap Dolly gekloond hadden, leidde dat tot een evolutie in de bio-ethiek, met een aangepaste wetgeving om te vermijden dat om het even welke soorten met elkaar gekruist zouden worden. Maar als het over het internet gaat, zijn er geen bezorgde wetenschappers opgestaan om zo’n dialoog te beginnen. En dus ontbreekt het nog altijd aan een kader waarbinnen bedrijven, overheden en individuen moeten handelen. Ik denk dat universiteiten een vak als ‘digitale ethiek’ zouden moeten organiseren, dat zou helpen. Stanford heeft nu plannen, heb ik begrepen.»
HUMO Men wil zo’n kader toch niet? Het zou de ongelimiteerde werking van het kapitalisme verstoren.
Eggers «De business in Amerika háát reglementering, niet toevallig heeft Reagan destijds geprobeerd zo veel mogelijk regels te schrappen. Toch zijn de meeste industrieën met directe invloed op het dagelijkse leven nog altijd minstens licht gereglementeerd – behalve het internet. Daar leven we nog altijd in het Wilde Westen. Dat komt wellicht omdat het allemaal zo snel gaat. En ook omdat die sector inherent arrogant is: men voelt zich zo uitzonderlijk dat men zich ook boven de wet waant. Sommige van die CEO’s spreken over regulering als over een ouderwetse belemmering van vooruitgang en welvaart. Die houding is ingebakken in Silicon Valley, waar men een zeer libertaire filosofie aanhangt. Om ons te misleiden proberen ze een beetje op hippies te lijken, met wat granola en surfing. Maar ik trap er niet in: naar analogie met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens moeten we dringend een Universele Verklaring van de Digitale Rechten ontwikkelen.»
Optimist in balans
Voor Dave Eggers hoeft de kracht van het woord niet beperkt te blijven tot boeken. De schrijver, uitgever en hoofdredacteur is ook actief als pleitbezorger van het onderwijs als motor van emancipatie. Zo stichtte hij in 2002 in San Francisco 826 Valencia, waar een paar duizend vrijwilligers kinderen tussen 6 en 18 het Engels helpen verkennen en veroveren. Het groeide uit tot een heus schrijflaboratorium, waar joyeus met taal gegoocheld wordt. Daar kwamen de afgelopen dertien jaar vijfhonderd boeken van, én wereldwijde navolging: Amerika telt vandaag 14 gelijkaardige instituten, en in de rest van de wereld zijn er intussen nog eens 22. Bekende collega’s als Roddy Doyle en Nick Hornby startten er eentje in respectievelijk Dublin en Londen. Eggers stak nog een tandje bij en koppelde ScholarMatch aan zijn onderwijsactiviteiten, een programma waarmee studiebeurzen geworven worden: ‘Met het gemak waarmee je een boek koopt of een song downloadt, kun je een kind naar school sturen.’ Alles samen heeft Eggers intussen veertien organisaties opgericht.
HUMO Je hebt ook nog eens twee kinderen. Hoeveel uur slaap heb je eigenlijk nodig?
Eggers (haalt de schoulders op) «’t Is alsof ik verschillende delen van mijn hersenen gebruik en dat me in balans brengt. Het maakt me productief, het voelt juist aan zoals ik het nu aanpak: nu eens werk ik aan ‘The Voice of Witness Reader’, dan weer ga ik verder met een roman die daar niks mee te maken heeft, nu eens ga ik op pad om mijn aanpak van 826 Valencia uit te leggen, dan weer zitten we samen om de evolutie van de Valentino Achak Deng Foundation te bekijken. Ik ben de laatste tijd weer veel gaan schilderen, ook (lachje). ’t Is allemaal complementair voor mij.»
undefined
'Het internet is nog altijd het Wilde Westen. Wellicht omdat het allemaal zo snel gaat. En ook omdat die sector inherent arrogant is: men voelt zich zo uitzonderlijk dat men zich ook boven de wet waant'
HUMO Onder welke noemer zou je al je bezigheden vatten?
Eggers «De impuls verschilt. Soms is het woede, zoals bij ‘Zeitoun’. Ik was ziedend over de harteloze manier waarop Amerika met de nasleep van de orkaan Katrina omging: we gaven het simpelweg op om voor onze eigen burgers te zorgen. Algauw zag ik parallellen met de War on Terror.
»Voor mij treedt een boek onvermijdelijk in dialoog met de tijd waarin het geschreven is. Dát is waar ik elke morgen voor uit bed kom: ik wil onderzoeken hoe het is om vandaag te leven. Nochtans leek de roman waar ik nu aan werk aanvankelijk minder die kant op te gaan. Maar geleidelijk aan sloop die dialoog met deze tijd er toch weer in.
»Ik had het er onlangs nog over met Vendela (Vida), mijn vrouw, die ook romans schrijft. Ik ben nu met tussenpozen tweeënhalf jaar met dat nieuwe boek bezig geweest, en pas enkele weken terug was er die klik die een boek in zijn definitieve plooi legt. Zodra die er is, komt er een urgentie over je en gaat het schrijven ook sneller. Je weet wat je aan het doen bent, waar je naartoe moet. Bij deze roman zat die klik ’m precies in het toevoegen van enkele sociopolitieke verhaaldraden. Nu zit het juist, nu stuwt er bloed door het boek heen. Ik hoop het over een jaar af te hebben.»
HUMO Sluit het aan bij je vorige drie romans?
Eggers «Het wordt een stilistisch rijker boek dan ‘Uw vaderen’, en het is ook grappiger.
»Ik heb over die drie boeken weleens als een trilogie gedacht: ik schets verschillende visies op het Amerika van vandaag, maar uiteindelijk gaat het telkens om een zekere mate van ontmenselijking en hoe daarop gereageerd wordt. Ik heb die drie romans ook tegelijk geschreven. De eerste versie van ‘Uw vaderen’ was af voor ik aan ‘De Cirkel’ begon, en pas toen ik daarmee klaar was heb ik die andere definitief afgewerkt. Onvermijdelijk zullen dus soortgelijke gedachten in die drie boeken terug te vinden zijn, al verschillen ze qua vorm en hebben ze andersoortige hoofdpersonages.»
HUMO Misschien is het na alle apocalyptiek nu wel tijd voor een boek dat opbouwt.
Eggers (lachje) «Toen ik vorige zomer in Italië was, vroeg iemand me waarom mijn boeken altijd zo donker en pessimistisch zijn: ‘Je hebt toch een fijn gezin, leuke kinderen.’ (lacht) Maar ik ben de meest optimistische mens die je je kunt inbeelden. Echt waar. Anders zou ik niet doen wat ik allemaal doe. Ik loop dus ook niet de hele dag te somberen, maar als ik ga zitten voor een boek zoek ik de extremen op. ’t Is tenslotte een werk van twee à drie jaar en dat heeft dus punch nodig. Ik wil al die tijd en energie – om van de dode bomen nog maar te zwijgen – alleen maar investeren in iets dat effect kan sorteren.
»’t Is me om het effect te doen, zo direct mogelijk. Ik stel graag scherp op de impact die ik kan maken: met die nieuwe roman, met ‘Voice of Witness’, met 826 Valencia, met de school van Valentino… Het alternatief is dat ik zou focussen op de frustratie om wat ik niet gedaan krijg. Dan zou ik algauw in stilstand stranden, zo van: ‘We kunnen niet alles veranderen, laten we dan maar niets veranderen.’ Dat weiger ik pertinent, daarvoor geniet ik te veel van wat ik allemaal wél kan bewerkstelligen.»
'The Voice of Witness Reader: Ten Years of Aplifying Unheard Voices' verschijnt op 15 juni bij McSweeney's.
Lees een gesprek met Mimi Lok, de executive director van 'Voice of Witness' »
