Allyssia kwam al op haar 24e in de overgang: ‘Plots moest ik me zorgen maken over mijn hele toekomstperspectief’

Opvliegers, haaruitval, moodswings: elke vrouw weet dat het haar ooit zal overkomen, maar niemand verwacht de overgang al op haar 35ste of zelfs 26ste, wanneer je lijf je bondgenoot hoort te zijn. Toch krijgen sommige vrouwen dat verdict, vaak na een lange en ellendige zoektocht. ‘Ik voelde me al een hele tijd een vreemde in mijn eigen lichaam.’

“Ik was 24 toen ik te horen kreeg dat ik in de menopauze zat”, vertelt Allyssia Gulab (26). “Ik wist op die leeftijd nog helemaal niet of ik kinderen wou en ging ervan uit dat ik nog wel even had. Zelfs mijn mama was toen nog niet in de menopauze, het was dus het laatste dat ik had verwacht. Maar mijn gynaecoloog was duidelijk en wilde me niet te veel hoop geven: er bestond slechts een minikans dat ik ooit zelf mama zou worden.

“Ik voelde me al een hele tijd een vreemde in mijn eigen lichaam. Ik voel me echt vrouw, maar mijn lichaam zag er eerder mannelijk uit. Ik kampte met extra gewicht rond mijn buik, het leek op een bierbuik. Ik vond ook dat ik er geblokt uitzag, miste de vrouwelijke rondingen. Daardoor had ik een enorm laag zelfbeeld. Soms word ik nog altijd boos op mezelf, omdat ik me niet eerder heb laten onderzoeken.”

Het verhaal van Allyssia staat helaas niet op zichzelf. Wel meer jonge vrouwen krijgen immers te maken met de menopauze, die wordt vastgesteld wanneer ze gedurende één jaar geen menstruatie meer hebben gehad. Gemiddeld belandt een vrouw op haar 52ste in de menopauze, de meeste vrouwen gaan voor die tijd door een overgangsfase of perimenopauze. Die duurt vaak meerdere jaren en begint gemiddeld rond je 45ste. Wanneer een vrouw echter jonger dan 40 is en al in die overgangsfase raakt, is er sprake van een premature menopauze.

“In de overgangsfase krijgen veel vrouwen last van ‘episodes’, met typische klachten zoals nachtzweten, warmteopwellingen en een verandering van de cyclus”, zegt Linda Ameryckx, gynaecologe bij het UZA en gespecia­liseerd in de menopauze. “Die fase verloopt vaak geleidelijk aan en zorgt ervoor dat vrouwen in een later stadium te maken krijgen met een skipcycle, waarbij er geen eisprong en ook geen menstruatie meer is.”

Tijdens zo’n skipcycle kunnen ­vrouwen overvallen worden door de bekende opvliegers. Zo’n hot flash is vermoedelijk het gevolg van een dalend oestrogeenniveau ter hoogte van de hypo­thalamus, legt Ameryckx uit. Andere klachten zijn vergeetachtigheid, angst- en depressieve gevoelens, gewrichtspijnen, slaapstoornissen en vermoeidheid, hartkloppingen en haaruitval, maar ook pijn tijdens de seks en vaginale of urineweginfecties. Het libido krijgt, door deze klachten én door een daling van het testosteronniveau, ook klappen.

Een genadeloze lijst aan symptomen. Maar wat als je er lang voor je 52ste mee te maken krijgt?

Te warm in bed

Veerle Verbeke (51) ervoer vanaf haar 38ste de bekende opvliegers. “Ik had het altijd al snel te koud. Maar toen ik een nieuw lief had, merkte ik dat ik de aanwezigheid van zijn lichaam in bed moeilijk kon verdragen. Ik had het telkens zo warm. Ik was 40 toen mijn gynaecoloog bevestigde dat ik door de menopauze ging. Sterker nog: die was op dat moment zelfs bijna afgelopen.”

Ook Sandra Van Campenhout (55) ging net na haar 40ste in de premature menopauze, zij kreeg met zware slaapproblemen te kampen. “Mijn gezondheidscoach opperde dat ik mogelijk in de menopauze zat. Ik geloofde dat niet, vond mezelf nog veel te jong en menstrueerde bovendien nog regelmatig. Ook mijn huisarts was die mening toegedaan en de piste werd afgevoerd. Maar na een tijdje kreeg ik ook last van zware haaruitval, angstaanvallen, concentratiestoornissen, libidoverlies en ik kon amper nog geluid verdragen. Mijn dochter zei me dat ik nog maar een schim van mezelf was. Ik weet het aan de stress die ik toen in mijn leven ervoer: naast een voltijdse job voedde ik in mijn eentje drie kinderen op en ondertussen maakte mijn nieuwe buurman me het leven zuur.”

Maar ook nadat Sandra de stress in haar leven had aangepakt, bleven de symptomen aanwezig. Dus begon ze via websites en boeken zelf op zoek te gaan naar een diagnose. “Mijn haaruitval was toen zo erg dat het me begon te dagen: misschien zat ik toch in de menopauze. Ik beschouwde het als een heel zichtbaar teken van verval, mentaal was dat een zware dobber voor me.”

Van het kastje naar de muur

Leen Steyaert (60) is menopauzeconsulente – ooit de eerste in België – en auteur van Stralend door de menopauze (2016). Ze begeleidt al jaren vrouwen in de overgang, ook jongere vrouwen. “Het kan genetisch bepaald zijn, maar ook auto-immuunziekten, veel stress, weinig beschikbare eicellen, chemo en bestraling, schildklieraandoeningen en infecties kunnen een vervroegde menopauze als gevolg hebben. Ook het wegnemen van de eierstokken – bijvoorbeeld bij een risico op eierstokkanker – kan aan dit lange lijstje worden toegevoegd.”

Juist omdat al deze symptomen ook op een andere aandoening of ziekte kunnen wijzen, is een diagnose van premature of perimenopauze vaak moeilijk te stellen. “De hormonale waarden kunnen erg schommelen, soms lijken ze vrij normaal terwijl ze tijdens een volgende cyclus duidelijke menopauzale waarden tonen”, zegt Ameryckx. “Bij jongere vrouwen zijn meerdere bloedonderzoeken vaak aangewezen, om een diagnose te stellen en andere oorzaken uit te sluiten.”

In de documentaire Sex, myths and the menopause van de Britse journalist Davina McCall (te bekijken op ­channel4.com) komt dat ‘heen-en-weergestuur’, vaak in combinatie met verkeerde diagnoses door artsen, uitvoerig aan bod. Ook McCall kreeg vervroegd met de menopauze te maken – ze was 44 – en had geen idee waar ze in terechtkwam. Ze schaamde zich voor de opvliegers waar ze plots, veel jonger dan verwacht, mee moest omgaan. In de documentaire doorbreekt ze dat taboe en zoekt ze uit waarom er überhaupt zo weinig over de menopauze geweten is. De resultaten zijn schokkend. Uit een bevraging bij drieduizend vrouwen werd duidelijk dat twee derde van hen antidepressiva voorgeschreven kreeg voor symptomen die aan de meno­pauze gerelateerd waren, symptomen die verkeerdelijk als een depressie werden afgedaan. Bovendien, zo toont McCall, blijkt de menopauze in geneeskundeopleidingen amper aan bod te komen. Uit ander onderzoek blijkt dat amper één op de tien vrouwen hormoontherapie gebruikt.

Die hormoontherapie was het onder­werp van de befaamde Amerikaanse studie Woman’s Health Initiative (WHI) uit 2002. Het onderzoek van de Amerikaanse National Institutes of Health rapporteerde dat oestrogeen en hormoonvervangende therapie het risico op borstkanker en hartziekten zouden verhogen. Gevolg: ­miljoenen vrouwen stopten abrupt met de ondersteunende medicijnen en nog eens miljoenen durfden het niet aan om ermee te beginnen. Achteraf bleek echter dat de studie veel fouten en vooral verkeerde interpretaties bevatte. Bovendien bestond de onderzoeksgroep uit vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 63 jaar. De resultaten konden dus onmogelijk naar vrouwen van rond de 50 geëxtrapoleerd worden, en al zeker niet naar nog jongere vrouwen die prematuur in de overgang gaan. Voor die laatste groep zijn extra hormonen nochtans essentieel, vindt Steyaert. “Wanneer je, zoals Allyssia, 26 jaar oud bent, moet je lichaam gemiddeld nog zestig jaar verder zonder hormonen. Daardoor verhoogt niet alleen het risico op vroegtijdige veroudering, maar wordt er door een tekort aan oestrogeen ook meer cholesterol aangemaakt en kan een vrouw flink aankomen. De voorkeur gaat uit naar bio-identieke hormonen, die biochemisch volledig gelijkstaan aan de eigenlijke vrouwelijke hormonen. Die kunnen via een gel met oestrogeen of via pleisters worden opgenomen. Het vrouwelijk geslachtshormoon progesteron kan ook oraal of vaginaal toegediend worden.”

Sandra begon onlangs met die bio-­identieke hormonen en is enthousiast. “De pijn blijft, maar mijn haaruitval is intussen zo goed als gestopt. Ik merk wel dat veel vrouwen nog altijd bang zijn voor die hormonen. Een kennis heeft zoveel last van opvliegers dat ze haar lakens tweemaal per nacht moet verschonen. Toch is ze opgelucht, ‘omdat ze tot nu toe van de hormonen kan afblijven’.”

Leen Steyaert is resoluut: ­niemand­ ­zou last mogen hebben van de meno­pauze. “Vrouwen hoeven niet af te zien, in tegenstelling tot wat hen soms voorgespiegeld is. Voor alle klachten die opduiken, bestaan er oplossingen.”

Ameryckx beaamt: wie vervroegd in de menopauze komt, zou minstens tot haar 50ste behandeld moeten worden. Het wegvallen van hormonen gaat immers niet alleen met een lastige periode gepaard, het brengt een drastische verandering in het hormonaal en metabool evenwicht met zich mee. Gevolg: een duidelijk verhoogd risico op vroegtijdig ontstaan van hart- en vaatziekten, diabetes, botontkalking en botbreuken en zelfs vroegtijdige sterfte. En hoewel ze iets hogere dosissen hormonen nodig hebben dan vrouwen boven de 50, worden jongere vrouwen vaak niet of onvoldoende behandeld. Terwijl het risico op borstkanker bij deze groep, zo blijkt intussen, niet hoger ligt door het gebruik van hormonale therapie.

Kinderwens

Wie als vijftiger de menopauze doormaakt, heeft de kans gehad om kinderen te krijgen. Maar wat als je jong bent wanneer het je overkomt? “Toen ik een nieuwe relatie kreeg, overwoog ik om misschien toch een kind op de wereld te zetten”, zegt Veerle. “Ik wist dat het mijn laatste kans zou zijn, aangezien ik net 40 was geworden. Maar met het definitieve verdict van de gynaecoloog besefte ik dat dat niet meer zou gebeuren.”

Voor Allyssia, onze jongste getuige, kwam de uitslag helemaal onverwacht. “In het begin bleef ik mezelf afvragen waarom dat mij moest overkomen. Was een ongezonde levensstijl het probleem? Langdurige stress? Ben ik zo geboren? Is het genetisch? Ondertussen heb ik dat wel losgelaten. Ik zal het antwoord toch niet kunnen achterhalen en mijn gynaecoloog ook niet. Ik wist nog niet of ik kinderen wou, maar dacht wel dat ik bedenktijd had. Plots moest ik me zorgen maken over mijn hele toekomstperspectief. Zelfs als ik de liefde van mijn leven tegenkom: wat doe ik als zijn kinderwens groter is dan de liefde?

“De vriendinnen van mijn mama worden allemaal oma en zeggen dat dat het beste is wat hen is overkomen. Dat ik mijn mama nooit een kleinkind zal kunnen geven, vind ik moeilijk. Ik heb enorm veel angst om versneld en alleen oud te worden en voelde mij heel erg in de steek gelaten door mijn lichaam. Mentaal voel ik me bij momenten slecht.”

Er bestaan nog veel taboes rond de menopauze – vooral wanneer die vervroegd is. “Ik had veel tijd nodig om het nieuws te verwerken”, vervolgt Allyssia. “En ik botste op onbegrip en onwetendheid. Sommigen reageerden gechoqueerd, mijn omgeving zat ook met vragen. Omdat ik zelf nog volop in het verwerkingsproces zat, had ik niet altijd de ruimte om daarop in te gaan. Iemand in mijn omgeving merkte terloops op dat ik statistisch gezien meer kans op borstkanker zou hebben. Zoiets helpt ook niet... Gelukkig zijn er intussen wel al stappen gezet, ik neem nu een gecombineerde anticonceptiepil die zowel oestrogeen als progesteron bevat.”

Herkenbaar, ook voor Sandra. “Ik heb lang gedacht dat ik door de stress psychische problemen had ontwikkeld, en niet iedereen in mijn omgeving kon daarmee omgaan. Daardoor voelde ik me soms alleen. Ik hoop dat artsen in de toekomst sneller aan de overgang denken als vrouwen psychisch lijden. Er zou veel ellende vermeden kunnen worden. Ik heb gelukkig een begripvolle partner. Dat, én een gezonde levensstijl met nieuwe medicatie, maakt een groot verschil.”

Ondanks alle symptomen zien sommige vrouwen de vervroegde meno­pauze ook als iets positiefs. Veerle: “Door die diagnose ben ik op mijn voeding gaan letten en meer gaan bewegen. Ik leerde beter naar mijn lichaam te luisteren. Zodra de menopauze achter de rug was, vond ik het prettig om geen tampons meer te moeten kopen. Tijdens de seks hoef ik niet meer bang te zijn om zwanger te raken. Ik heb geen mood swings meer en geen maandelijkse buikpijnen. Ik wil andere vrouwen hoop geven. De vervroegde menopauze hoeft niet alleen maar negatief te zijn.”

(DM)