‘Als China uitgedaagd wordt door de VS, zal het niet meer talmen zijn militaire macht te gebruiken’

De Amerikaanse marine testte een nieuw laserwapen in de Stille Oceaan, terwijl China zowel Hongkong als Taiwan de wacht aanzegt. Dreigt nu een ernstige escalatie? ‘Met de anti-Chinese teneur in de VS is een heel hevige wapenwedloop niet meer te voorkomen’, zegt hoogleraar internationale betrekkingen Jonathan Holslag (VUB).

- Hoe betekenisvol was deze lasertest voor de militaire machtsbalans?

JONATHAN HOLSLAG «Dit typeert erg goed hoe de VS sinds een aantal jaren pogen de militaire machtsbalans in de Stille Oceaan te keren. Sinds Trump neemt het Pentagon de Chinese machtsopbouw ernstiger. Toch blijft de vraag wat dit allemaal betekent. Er is heel veel krachtpatserij, zoals nu met het nieuwe laserkanon. Ondanks haar enorme budgetten blijft de VS-defensie het moeilijk hebben om én globaal aanwezig te zijn én haar positie in de Stille Oceaan te verstevigen. We mogen dus niet zomaar afgaan op uiterlijk vertoon om te besluiten dat de machtsbalans snel kan kenteren in het voordeel van de VS.»

- Zowel Donald Trump als Xi Jinping liggen onder vuur voor hun aanpak van de coronacrisis. Halen ze uit naar elkaar om de aandacht af te leiden van binnenlandse zorgen of ontsteekt deze pandemie de lont naar een grootmachtenconflict waar u al lang voor waarschuwt?

HOLSLAG «Beide. Het is duidelijk dat de coronacrisis het strategisch wantrouwen tussen Peking en Washington heeft vergroot. Bij grote binnenlandse onzekerheid is het nu nuttig een buitenlandse bliksemafleider te zoeken. Amerika is dat al een tijdje voor de Chinezen en omgekeerd zie je nu in de VS dat het wantrouwen tegen China op recordhoogte zit. Daarom zou China ook een thema kunnen zijn waarop president Trump, ondanks alle kritiek op zijn aanpak van de coronacrisis, meer binnenlandse steun kan genereren. China kan weleens het beslissende thema worden van de presidentsverkiezingen en de achilleshiel zijn van de Democraten.»

- Een eerste strijdtoneel lijkt Hongkong. Hoe groot is de kans dat Peking er na de geplande invoering van de Chinese veiligheidswet het ‘één land, twee systemen’-principe afschaft en burgerprotest militair onderdrukt?

HOLSLAG «China is slim genoeg om behoedzaam te zijn. Ze zullen andere middelen zoeken om het burgerprotest de kop in te drukken, zoals economische druk of intimidatie. De geplande invoering van de Chinese veiligheidswet is wel een heel krachtig signaal, nadat ze eerder al een antisecessiewet goedkeurden tegenover Taiwan.»

- Verwacht u dat China ook kleine broer Taiwan militair onder druk zal zetten?

HOLSLAG «Je kan dat niet uitsluiten, zeker nu de Taiwanese presidente Tsai Ing-wen na haar herverkiezing uitsloot dat er sprake kan zijn van eenmaking met China. Dat was een kaakslag voor Xi. China zie ik vooralsnog niet zelf aansturen op een gewapend conflict omdat het militair nog grote kwetsbaarheden heeft. Maar als het echt uitgedaagd wordt, zal het niet meer talmen zijn militaire macht te gebruiken.»

- Krijgen we tussen de VS en China een koude oorlog, waar de Chinese buitenlandminister nu al expliciet voor waarschuwt, of vreest u een open grootmachtenconflict?

HOLSLAG «We moeten rekening houden met een brede waaier aan mogelijkheden. We gaan zeker meer economische rivaliteit zien, maar voor het eerst in lange tijd valt ook een grootmachtenconflict niet uit te sluiten. Ik zeg niet dat het onvermijdelijk is maar de kans wordt groter als China binnen tien jaar economisch even sterk zou worden als de VS. Met de anti-Chinese teneur die nu gezet is in de VS, kan je een heel hevige wapenwedloop al niet meer voorkomen. Erg waarschijnlijk krijgen we vroeg of laat een uitbraak van geweld, niet noodzakelijk direct tussen beide maar bijvoorbeeld in een derde land.»

- Hoe stelt Europa zich in deze tweestrijd best op?

HOLSLAG «Met een samenleving van 446 miljoen mensen moet onze eerste vraag zijn hoe we zelf sterker worden en onze strategische autonomie vergroten ten opzichte van China en de VS. Toch maak ik me weinig illusies. Dat Europa het deze eeuw niet zal halen als een speler van betekenis is bijna een certitude. Je merkt dat aan alles: ons antwoord op corona, hoe de Commissie en Duitsland niet slagen een duidelijke economische koers te zetten ten opzichte van China...

»Hoe meer druk Trump ook zet op Xi, hoe meer woede Europa nu ontwikkelt tegenover Washington dan ten opzichte van China. Eigenlijk zoeken we in onze boosheid op Amerika een uitvlucht om zelf niets te doen. Het gezamenlijk buitenlands en veiligheidsbeleid is stilaan schijn en verhindert lidstaten zoals onszelf kritisch na te denken over de wereld. We hebben dringend een plan B nodig.»

- Hoe moet zo’n Plan B er voor België uit zien?

HOLSLAG «We moeten in alle strategische domeinen de bevoegdheden duidelijker verdelen. We moeten onze weerbaarheid vergroten door te stoppen om onze economie zo afhankelijk te maken van buitenlandse spelers. Kijk hoe we voorbije drie jaar zo’n 20 miljard euro staatsschuld verpatsten aan buitenlandse kredietverstrekkers. We kunnen onze industrie meer hier verankeren en waken dat kritische systemen zoals zeehavens en 5G-netwerken in eigen handen blijven. Zolang je daar niet mee begint, ga je geen rol spelen in deze wereld. Net zoals Europa een beetje voetveeg wordt van de wereld, dreigt België zonder een coherent beleid een beetje voetveeg te worden van Europa. Dat is geen benijdenswaardig toekomstbeeld.»

(DM)