‘Als de mensen op de vloer bij Let’s Go Urban zouden weten hoeveel voor één dansles betaald werd, was het kot te klein’

De stad Antwerpen heeft de samenwerking met Let’s Go Urban, het jongerendansproject van Sihame El Kaouakibi (ex-Open VLD), stopgezet. Maar de stelling van de Antwerpse burgemeester en schepenen als zouden zij goedgelovige slachtoffers zijn geweest in de handen van een gewiekste oplichter is niet vol te houden. Wie nauwkeurig kijkt naar het verloop van A’REA 2020, het project van voormalig schepen van Onderwijs Claude Marinower (Open VLD), kan maar tot één vaststelling komen: de stad wist ervan.

Oktober 2017. Het is feest op het Kiel. De Antwerpse schepen van Onderwijs, Claude Marinower, staat met een glimlach van oor tot oor de plaatselijke media te woord. Hij ontvouwt een ambitieus plan: de stad Antwerpen zal, met het project A’REA 2020, de grote uitstroom van leerlingen zonder diploma indammen. Het centrale woord in zijn betoog is: ‘leertijduitbreiding’. Jongelui uit achtergestelde wijken zullen voortaan meer tijd op school doorbrengen. In die extra uren zal niet alleen hun leerachterstand worden weggewerkt, ze zullen ook in contact worden gebracht met laagdrempelige kunst en literatuur, met urban dance en urban sports. Zo zullen ze hun potentieel ten volle kunnen ontwikkelen in een vertrouwde omgeving. De schepen spaart de dure woorden niet. Hij heeft het over ‘een nieuwe democratiseringsgolf’. De stad zal achtergestelde jongeren bij het handje nemen vanaf hun geboorte tot het betreden van de arbeidsmarkt – ‘van 0 tot 25 jaar’.

De naam van het project is eenvoudig te verklaren: ‘A’ staat voor de stad Antwerpen, ‘REA’ is een verwijzing naar de vele mooie realisaties die er zitten aan te komen, en ‘2020’ is de postcode van de wijk het Kiel. De eerste fase van het project zal in die achterstandswijk plaatsvinden. Zeventien scholen zullen hun medewerking verlenen om zesduizend leerlingen een betere toekomst te bezorgen.

Het meest aantrekkelijke onderdeel van het project, urban dance en sports, is voor rekening van Let’s Go Urban Academy (LGU), de vzw van Sihame El Kaouakibi – de Beyoncé van het Kiel. ‘Later,’ zegt Marinower, ‘zal het traject ook in andere wijken van de stad worden uitgerold.’ Kostprijs van de operatie: 1 miljoen euro per jaar.

De inspiratie voor A’REA 2020 komt uit Amerika. Claude Marinower, inmiddels Antwerps schepen van Economie en Werk, vertelt graag hoe hij tijdens een citytrip met het schepencollege naar New York, eind mei 2016, kennismaakte met Harlem Children’s Zone. Het project in de verpauperde zwarte wijk maakte een diepe indruk op hem. Als liberaal klonk het discours van de initiatiefnemers hem als muziek in de oren: empowerment was de sleutel. Als je achtergestelde jongelui zelfredzaam maakt, komen gelijke kansen vanzelf in het verschiet. Marinower: ‘Het heeft bij mij het idee doen ontstaan om iets soortgelijks in Antwerpen op te zetten.’

CLAUDE MARINOWER «Ik heb het idee in handen gegeven van Rebel, een bedrijf dat in samenwerking met drie universiteiten, de KU Leuven, de Universiteit Gent en de Universiteit Antwerpen, het concept van een Antwerp Children’s Zone heeft ontworpen. In het najaar van 2016 was het klaar. In december 2016 heeft het schepencollege Antwerp Children’s Zone goedgekeurd.»

Het verhaal van de Amerikaanse ontdekkingsreis klinkt goed, maar klopt niet helemaal. Op 22 januari 2020 verklaart Emmy Proost, directeur Flankerend Onderwijsbeleid van de stad Antwerpen, dat de drie Vlaamse universiteiten al in maart 2016 met hun onderzoek naar een Antwerp Children’s Zone waren begonnen – twee maanden vóór de reis van de schepenen naar New York. Proost doet die uitspraak op de gemeenteraadscommissie waar de evaluatie van A’REA 2020 wordt voorgesteld – het verloop van de commissie is op het internet te beluisteren. A’REA 2020 is, sinds oktober 2017, de nieuwe benaming van Antwerp Children’s Zone, als gevolg van een discussie over patenten.

WERELDNIVEAU

De twee maanden verschil lijken een bagatel. De trip is inmiddels vijf jaar geleden, zelfs de wakkerste schepen kan door zijn geheugen worden verraden. Maar het tijdsverschil is in deze kwestie wél revelerend.

Een insider vertelt dat het idee van een Antwerp Children’s Zone niet uit de koker van Marinower kwam, maar van Sihame El Kaouakibi. De insider beweert dat El Kaouakibi tijdens een rondreis in de States, op uitnodiging van de Amerikaanse ambassade, was gewezen op de overeenkomsten tussen haar LGU Academy en Harlem Children’s Zone.

INSIDER «Achteraf heeft El Kaouakibi het idee van een Antwerp Children’s Zone besproken met politici en bedrijfsleiders. Politici hebben het idee overgenomen, maar zij is er wel als eerste mee komen aanzetten. Onder vier ogen vertelde ze dat politici haar project hadden gekaapt.»

De verklaring van de intimus sluit aan bij wat Sihame El Kaouakibi zelf, in 2015, heeft verteld in een lang interview met Humo. ‘In 2012 heeft de Amerikaanse ambassade contact met me opgenomen: drie weken lang heb ik namens het Department of State (Buitenlandse Zaken, red.) met een leaders’ program getourd. Lezingen geven bij bedrijven en organisaties in New York, Washington, Los Angeles en Oklahoma, met 24 uur per dag een eigen agent ter beschikking. Op die manier investeren Amerikanen in mensen van wie ze denken: ‘Die wordt later een leider, mogelijk op wereldniveau.’’

Voor alle duidelijkheid: in 2016, wanneer Claude Marinower het plan van Antwerp Children’s Zone claimt, is Sihame El Kaouakibi nog geen politica. Ze geldt wel als het witte konijn van de Wetstraat, dat een nieuw electoraat kan aanboren, en ze wordt door menige politieke partij het hof gemaakt. Op dat moment zetelt ze, op uitnodiging van Open VLD, in de raad van bestuur van de VRT.

Anno 2021 beweert Claude Marinower dat Antwerp Children’s Zone in geen geval El Kaouakibi’s vondst is. ‘Wij hebben dat project in New York ontdekt. Het is ook niet zo dat mevrouw El Kaouakibi in die tijd de deur van mijn kabinet platliep en mij heeft betoverd, zoals kennelijk met zovele anderen is gebeurd.’ Tegelijk houdt hij een slag om de arm: ‘Het idee was misschien al eens genoemd, dat sluit ik niet uit.’

HUMO Antwerp Children’s Zone/A’REA 2020 was een project van 1 miljoen euro per jaar. Hoeveel ging naar LGU, de vzw van mevrouw El Kaouakibi?

MARINOWER «Dat moet ik even controleren. Belt u morgen terug?»

Eén dag later. Claude Marinower gaat in de aanval aan de telefoon. ‘Uw verhaal slaat werkelijk nergens op: mevrouw El Kaouakibi heeft niets te maken met de ontstaansgeschiedenis van Antwerp Children’s Zone. Ze is niet meegegaan naar New York. LGU Academy is later, als één van vele organisaties, bij de werking van het project betrokken – voor dans en sport. Maar dat zij aan de basis van dit project staat, is nonsens.»

HUMO Hebt u kunnen achterhalen wat u, als schepen van Onderwijs, aan LGU hebt betaald in het kader van A’REA 2020?

MARINOWER «De toelage voor het schooljaar 2017-2018 bedroeg 44.000 euro. In het najaar van 2018 kwam daar nog eens 30.000 euro bovenop.»

HUMO Dat was alles?

MARINOWER «Ja, dat is iets minder dan u dacht, hè. U ging er kennelijk van uit dat we 1 miljoen euro aan LGU hadden gegeven. Nogmaals: LGU was één van de vele partners in A’REA 2020.»

HUMO Was u tevreden over de samenwerking met LGU?

MARINOWER «Voor zover ik mij kan herinneren, heb ik geen klachten ontvangen: het aantal prestaties was in overeenkomst met onze afspraken.»

Gelukkig heeft Antwerpen een transparant bestuur. Het vergt weinig moeite op de site van de stad de verklaringen van Claude Marinower te toetsen op hun waarheidsgehalte. Dat valt enigszins tegen. Uit de afsprakennota’s tussen de stad en LGU Academy vzw blijkt het volgende: LGU heeft 54.000 euro gekregen voor de periode van 1 maart tot 31 december 2017, 18.102 euro voor de periode van 16 mei tot 16 juli 2018, 27.500 euro voor de periode van 1 september tot 31 december 2018, 25.229 euro voor het jaar 2019 – dat laatste bedrag is overigens niet meer uitgedeeld door Claude Marinower, maar door zijn opvolger als schepen van Onderwijs, Jinnih Beels (Vooruit). Kortom: de bedragen die Marinower heeft gecommuniceerd, sporen niet met wat in de nota’s staat.

Mailtje van Humo naar Marinower: ‘Heb ik iets verkeerd gezien?’

Mailtje terug van Marinower: ‘Uw analyse klopt ook. Het verschil zit in onze benadering: u redeneert in kalenderjaren (zoals het college de toelages bedeelt), ik redeneerde in schooljaren (zoals de werking van A’REA 2020 verliep met de scholen).’ Het verschil, legt hij uit met enige rekenkundige hocus pocus, is het voorjaar van 2017 dat hij was ‘vergeten mee te geven,’ voor ‘de eerste piloten van opstart’.

Het bedrag dat hij in zijn vergetelheid onvermeld heeft gelaten, is 28.102 euro, de kostprijs voor die ‘eerste piloten’, of zoals Marinower het een dag eerder had genoemd, ‘enkele trials op voorhand’. Dat lijken dure trials voor dans- en sportlessen.

De insider zegt tegen Humo: ‘Dat zijn de facturen voor het advies van El Kaouakibi aan de stad.’ Marinower ontkent bij hoog en bij laag: ‘Mevrouw El Kaouakibi heeft níét geadviseerd in dit dossier.’

675 EURO PER UUR

Laten we de afsprakennota’s eens van naderbij bekijken. Waaraan wordt het geld van de stad in 2017, 54.000 euro, uitgegeven? Volgens de nota worden in het voorjaar veertig lesmomenten georganiseerd in vijf scholen. De lessen worden begeleid door een coach, die als ‘rolmodel’ en ‘inspirator’ optreedt, en een ‘young coach’, die ‘een brugfunctie’ met de deelnemende jongeren vervult. Dat duo moet ongetwijfeld hooggekwalificeerd zijn: omgerekend kost één lesmoment 1.350 euro per lesuur. Maar dat is te snel gerekend. Op het einde van het jaar, op 22 december 2017, komt er nog een addendum bij de nota, bekrachtigd door het college van burgemeester en schepenen: in het najaar van 2017 worden veertig extra lesmomenten in zes verschillende scholen georganiseerd, staat er – in de tegenwoordige tijd. De prijs van één lesmoment in het kader van het sociale project A’REA 2020, dat als een democratische golf over de grootste stad van Vlaanderen zal rollen, bedraagt de helft: 675 euro per uur.

Een oud-medewerker van El Kaouakibi: ‘Als de mensen op de vloer zouden weten hoeveel LGU voor één lesmoment ving, was het kot te klein. De meeste medewerkers werden voor dergelijke klussen tegen vzw-tarief vergoed: 10 à 15 euro per uur.’

In 2018 lagen de prijzen in de afsprakennota’s lager: omgerekend ging het om 431 euro (eerste periode) en 458 euro (tweede periode) per lesmoment. Nieuwigheidje: in de nota is vastgelegd dat één lesmoment 90 minuten duurt.

Ook nieuw: in de eerste afsprakennota van 2018 worden zelfs geen scholen of data vermeld waarop LGU prestaties moet leveren. De stad vaart blind op El Kaouakibi.

In september 2018 erkent schepen Marinower in Gazet van Antwerpen dat er voorlopig geen objectieve cijfers zijn om de impact van A’REA 2020 te meten. Maar dat maakt niet uit. ‘Eén jaar is te weinig om conclusies te trekken. De Harlem Children’s Zone werd opgestart omdat geen enkele leerling doorstroomde naar het hoger onderwijs. Nu staat de teller op duizend. Het is dus een project op lange termijn, maar we zijn ervan overtuigd dat dit de methode is. Er is geen alternatief.’

Tegen 2024, verklaart hij in hetzelfde artikel, wil hij vijf nieuwe wijken bij het project betrekken. Tegen 2028 in totaal tien. Al zal dat wel een duit kosten. ‘We spreken over een budget van 10 miljoen euro, waarvoor we als stad extra middelen moeten vrijmaken. Maar we zullen ook financiële partners moeten zoeken.’

De steun van de Vlaamse minister van Onderwijs, Hilde Crevits (CD&V), heeft hij op dat moment al. Op 30 januari 2018 verstuurt Crevits een juichende tweet: ‘Subsidie voor

@Letsgourban @Stad_Antwerpen! Sinds 2009 bereiken @SihameElk en haar 53 coaches met een naschools programma meer dan 1.000 (kwetsbare) jongeren tussen 6 en 30 jaar’. Eén dag later retweet Claude Marinower het bericht.

‘Dat geld,’ zegt Crevits, ‘was bestemd voor huiswerkbegeleiding zodat jongeren makkelijker zouden doorstromen naar het hoger onderwijs.’

HILDE CREVITS «Sihame El Kaouakibi was in 2017 op bezoek gekomen. Ze had me verteld over haar plannen om een onderwijspoot onder haar dansschool te steken. Dat interesseerde me wel: er is bijzonder veel schooluitval in de doelgroep die zij bereikt. Laten we zeggen dat ze op een goed moment kwam.

»Met 50.000 euro kon ze één jaar lang één voltijdse kracht betalen, inclusief 5.000 euro werkingskosten. We hebben elk jaar gecontroleerd. En ik moet zeggen: het dossier is volgens de regels gelopen. Het geld was goed besteed.»

HUMO Elk jaar, zegt u?

CREVITS «In 2019 heeft LGU Academy opnieuw 50.000 euro gekregen. En in 2020, onder mijn opvolger Ben Weyts (N-VA), opnieuw. In 2021 heeft hij het project stopgezet.»

HUMO Bij A’REA 2020 had je al twee organisaties die zich met huiswerkbegeleiding en tutoring inlieten.

CREVITS «Als minister van Onderwijs steunde ik her en der in Vlaanderen projecten voor tutoring. De subsidie voor LGU had officieel ook niets te maken met A’REA 2020. Dat stond er los van.»

Crevits is, als voorstander van transparantie, bereid de ministeriële besluiten voor de toekenning van de subsidie aan Humo over te maken. Wat blijkt? Het aanvraagdossier van LGU Academy, dat uitblinkt in wazigheid, maakt wél melding van A’REA 2020. De nieuwe voltijdse kracht zal worden ingezet voor het ‘verkennen en uitrollen van mogelijkheden voor nieuwe samenwerkingen met scholen zoals bijvoorbeeld A’REA 2020 (Antwerp Children’s Zone)’.

Het ministerieel besluit, waarvan Humo wellicht slechts een deel te zien krijgt, bevat géén resultaatsverbintenis. Met andere woorden: LGU Academy wijst, met zijn wazige projectaanvraag, de Vlaamse regering de weg.

HUMO In april 2018 hebt u bovenop de 50.000 euro voor LGU ook nog eens 50.000 euro voor A’REA 2020 uitgetrokken.

CREVITS «Voor de wetenschappelijke meting van de impact van het project. Dat was een eenmalige toelage aan het stadsbestuur van Antwerpen.»

LACHERTJE

Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2018 benut Claude Marinower elke gelegenheid om duidelijk te maken dat hij in de nieuwe coalitie het liefst op post zou blijven. Het departement Onderwijs ligt hem na aan het hart, zegt hij. En het project van A’REA 2020 koestert hij als was het zijn eigen kind. Het mag niet zijn: Jinnih Beels (Vooruit) komt op zijn stoel te zitten. Ze is streng voor het kind. Ze zal het zelfs afstoten.

Opmerkelijk is wel de laatste afsprakennota met LGU Academy. Diep in het najaar, op 11 oktober 2019, bekrachtigen burgemeester en schepenen een toelage die ingaat ‘na de ondertekening en eindigt op 31 december 2019’. Het gaat om 25.229 euro voor vijftig lesmomenten, omgerekend: 504,5 euro per uur. De data van de prestaties ontbreken. Er staat wel dat de lessen ‘in tien opeenvolgende weken’ plaatsvinden. Het moet, als je halfweg oktober met een tiendelige lessenreeks begint, erg nipt zijn geweest.

Desgevraagd onthoudt het kabinet-Beels zich van commentaar.

Januari 2020 is het begin van het einde voor A’REA 2020. De evaluatie van het project is een flinterdun document van veertien pagina’s. Het bevat geen cijfers om na drie jaar werking de ongekwalificeerde uitstroom in het onderwijs te meten, er is weinig input vanuit de scholen, de leertijduitbreiding van zesduizend achtergestelde jongeren is een vrome wens gebleven. ‘Is het dit maar’, staat boven een opiniestukje in GVA.

Mie Branders, gemeenteraadslid van de PVDA, bindt de kat de bel aan. Op de gemeenteraadscommissie voor Onderwijs en Jeugd, waar de evaluatie wordt voorgesteld, stelt zij de vraag waartoe al die rijkelijk betoelaagde empowerment van LGU heeft geleid. Waarom zijn er geen cijfers van duizenden kinderen die hebben gedanst en gesport?

Directeur Onderwijsbeleid Emmy Proost, die met Beels de vragen van de oppositie beantwoordt, zegt letterlijk (te beluisteren op het internet, zoals hierboven al vermeld, red.): ‘LGU heeft maar in twee scholen een aanbod gedaan in het kader van A’REA 2020. De rest van het aanbod situeert zich niet binnen de programma’s, niet binnen de scope van het onderwijsbeleid.’ Jinnih Beels voegt daaraan toe dat ze die vraag ook schriftelijk willen beantwoorden.

Proost en Beels bevestigen dus wat iedereen in de inner circle al lang weet: de afsprakennota’s met LGU zijn een lachertje. Open VLD, waarvan Sihame El Kaouakibi sinds de Vlaamse verkiezingen van 2019 deel uitmaakt, spartelt nog tegen: ‘Beels heeft te veel oog voor snelle resultaten.’ In de pers komt het zelfs tot een openlijke woordenstrijd tussen Marinower, de nieuwe schepen van Economie en Werk, en Beels. In februari 2021 doopt Beels A’REA 2020 om tot A’REA UP. Wat het verschil met vroeger zal zijn, valt nog te bezien: A’REA UP is ook een ambitieus plan tegen de uitstroom van ongekwalificeerde leerlingen. Het zal zelfs over de hele stad worden uitgerold. Alleen, LGU zal geen partner meer zijn.

SLACHTOFFER

Het dossier van A’REA 2020 gaat overduidelijk niet over het grote geld. Niettemin is het erg verontrustend: het gaat over prestaties die niet worden geleverd ondanks schriftelijk vastgelegde afspraken, veel te dure deals, data waar een geurtje aan zit. Zowel het huidige als het vorige stadsbestuur heeft jarenlang dubieuze overeenkomsten afgesloten met LGU.

Hoe kun je dan, zoals burgemeester Bart De Wever deed na de audit van de stad Antwerpen, met goed fatsoen beweren dat je het slachtoffer bent van een gewiekste oplichter? En alles afschuiven, zoals de audit deed, op ‘een mogelijk te nauwe band tussen een ambtenaar en de contactpersoon van de vzw’ en ‘te oppervlakkige controle’? Politici wisten van de hoed en de rand.

De mislukking van A’REA 2020 is een pijnlijke kwestie. Het project droeg de kiem in zich van een stad waar de bestaande ongelijkheid van meet af aan werd verkleind. Nergens staat dat beter beschreven dan in het onderwijsplan ‘Let’s Go All-In’, dat Sihame El Kaouakibi in 2019 presenteerde als nummer twee op de verkiezingslijst voor het Vlaams Parlement van Open VLD. De helft van de leerkrachten is binnen de vijf jaar weg, stelt ze vast, een vijfde van de leerlingen verlaat de middelbare school zonder diploma. Er zijn te veel burn-outs, te veel drop-outs. ‘Tijd voor actie. Ik wil resoluut van ‘out’ naar ‘in’. ‘All-in’ om precies te zijn. We stampen in elke wijk een ‘Children’s Zone’ uit de grond.’

De nieuwe democratiseringsgolf heeft ’t Stad nooit bereikt.