‘Als je een goeie verliezer bent, hou je het niet lang vol in deze stiel’

Voetbaltrainers die het langer dan een paar seizoenen bij dezelfde club uithouden, worden een zeldzaamheid. Maar beter dan Arsène Wenger zal niemand het nog doen: de Fransman was van 1996 tot 2018 coach van de Londense club Arsenal. Hij won er drie landstitels en zeven FA Cups, tot de fans zich plots tegen hem keerden en hij naar de uitgang werd gedwongen. Twee jaar later lijken de wonden enigszins geheeld en heeft hij zelfs vriendschap gesloten met zijn grote rivaal, Sir Alex Ferguson. 'Als je houdt van het leven dat je leidt, mag je je gelukkig prijzen, en dat doe ik nog altijd.'

We ontmoeten elkaar in een café in de Rue Faidherbe in Parijs. Arsène Wenger, die op 22 oktober 71 wordt, vertelt me dat hij de dag ervoor een benefietwedstrijd heeft gespeeld.

- Hebt u het goed gedaan?

ARSÈNE WENGER (droog) «Ik was érg goed. Maar toegegeven, ik kan dat alleen maar zeggen omdat je me niet bezig hebt gezien.»

- U oogt nog altijd afgetraind. U bent duidelijk trots op uw lichaam, nee?

WENGER «Ik ben bijna 71 en kan nog voetballen, dus dat is niet zo onaardig.»

- Wie speelde er nog mee?

WENGER «Laurent Blanc, Christian Karembeu, Bixente Lizarazu... Die zijn toch een generatie jonger en samen goed voor 250 caps bij Les Bleus.»

- En heeft uw ploeg gewonnen?

WENGER «Uiteraard. Met 4-1.»

- Hebt u gescoord?

WENGER «Nee, ik was centrale verdediger.»

Toen Arsène Wenger zelf profvoetballer was, speelde hij op het middenveld. Vooral bij ploegen in de lagere afdelingen, en in de Ligue 1 in een paar wedstrijden voor Strasbourg, de ploeg waarvoor hij als kleine Elzasser al supporterde. Tijdens de fotosessie voor dit interview demonstreert hij zijn technische vaardigheden met de bal. Zelfs in zijn vrijetijdskledij is zijn balcontrole bovengemiddeld goed. Veel van de grootste trainers, zoals Sir Alex Ferguson of Jürgen Klopp, hebben een mooie, maar geen fantastische voetbalcarrière gekend. Pep Guardiola is een uitzondering, en aan de andere kant van het spectrum is José Mourinho dat ook: die is nooit profvoetballer geweest.

Op zijn 30ste begon Arsène Wenger te coachen - in het begin speelde hij zelfs nog mee met het eerste elftal. Na enkele tussenstops bij kleinere clubs vestigde hij zijn naam bij Monaco: hij won er de landstitel. Daarna vertrok hij naar Japan. Toen hij in 1996 bij Arsenal aankwam, waren alle krantentitels varianten op 'Arsène who?' Twee jaar later vroeg niemand dat nog: Arsenal was kampioen in de Premier League en won bovendien de FA Cup. In 2002 wonnen ze weer de dubbel, en in 2004 werd Arsenal kampioen zonder ook maar één wedstrijd te verliezen.

De volgende jaren won Wenger nog vier keer de beker en wist hij zich met Arsenal negentien opeenvolgende keren te plaatsen voor de Champions League, waarin hij in 2006 de finale bereikte. Maar met de jaren verloor hij steeds meer steun van de supporters en twee jaar geleden moest hij de club verlaten. Het was een 'zeer eenzame en heel pijnlijke' scheiding, bekent hij in zijn autobiografie 'My Life in Red and White'. Sindsdien is hij niet meer in het stadion van Arsenal geweest. Nóg niet.

WENGER «Ooit keer ik er wel terug.»

- Bent u uitgenodigd?

WENGER «Ja. Maar ik vond het beter om er nog niet op in te gaan. Ik had het erg lastig met mijn ontslag, dat kun je wel begrijpen. Ik was er ook zo lang trainer geweest. Maar ik vond het beter om ze voorlopig vanop een afstand te volgen.»

- Sir Alex Ferguson kreeg na 26 jaar dienst een zitje in het bestuur van Manchester United. Is u niets aangeboden?

WENGER «Ik heb altijd gezegd dat ik later een rol wilde spelen in de club, maar ik kon wel begrijpen dat we het in eerste instantie nog even zouden aankijken.»

- En als ze u hadden gevraagd, had u het dan aanvaard?

WENGER «Ja, absoluut.»

- Het ontslag lijkt wel erg ondankbaar van de kant van Arsenal. U was veel meer dan alleen maar trainer. U sprong zo zorgvuldig om met het budget dat de banken, ten tijde van de verhuizing van Highbury naar het Emirates-stadion, alleen maar een lening wilden toestaan als u een nieuw contract van vijf jaar kreeg. Arsenal had toch wel iets voor u kunnen doen?

WENGER «Dat had gekund, maar ik verwacht niets. Ik heb gewoon mijn job gedaan. Waar ik ook ben, geef ik het beste van mezelf. Ik ben blij dat ik de club van dienst heb kunnen zijn en dat ik ze in vorm en in goede handen heb kunnen achterlaten. Ik deed mijn job op drie niveaus: ik wilde stijlvol spelen en winnen, ik wilde spelers beter maken, en ik wilde de club wereldwijd vermarkten. Dat laatste is vandaag onmogelijk geworden. Zoiets heb je niet meer zelf in de hand.»

- Misschien kan Jürgen Klopp dat wel bij Liverpool?

WENGER «Nee. Hij is alleen gefocust op het team. Hij onderhandelt niet mee over transfers of over de bouw van een nieuw stadion.»

- Hebt u nog contact met andere trainers van toen?

WENGER «Niet echt. Ze hebben het ook allemaal erg druk. Behalve...»

- Sir Ferguson?

WENGER «Inderdaad.»

- Hebt u zijn telefoonnummer in uw toestel zitten?

WENGER «Ik heb zijn nummer, ja.»

- Zijn jullie vrienden?

WENGER «We hebben veel respect voor elkaar.»

- Dat is niet altijd het geval geweest.

WENGER (lacht) «Nu we geen rivalen meer zijn, zijn we een beetje objectiever. Ach, we hebben een paar confrontaties gehad, maar hij is een intelligente man. Je kunt geen carrière zoals de zijne hebben als je dom bent. En hij weet meer over wijn dan ik.»

- Met Pep Guardiola hebt u geen contact.

WENGER «Nee, maar toen hij nog voetbalde, is hij eens bij mij thuis komen aankloppen. Hij vroeg of hij voor Arsenal mocht spelen. Op dat moment zat Patrick Vieira bij ons, en Gilberto Silva. Ik kon hem toen niet in de ploeg inpassen.»

- U woont in Londen, maar u hebt ook huizen in Parijs en Zürich, vanwaaruit u voor de FIFA het voetbal wereldwijd moet stimuleren. Volgt u de Premier League nog?

WENGER «Ik volg elke wedstrijd op tv. Het is een heerlijke competitie. In Duitsland weet je vooraf dat Bayern München de titel zal pakken, in Italië kijkt iedereen naar Juventus en in Frankrijk raakt niemand voorbij Paris Saint-Germain. Maar de Premier League is de onvoorspelbaarste competitie van Europa, zelfs al was het voorbije jaar niet zo spannend (Liverpool werd kampioen met een straatlengte voorsprong, red.) en deden de Engelse teams het niet denderend in de Europese bekercompetities.»

- Over PSG gesproken...

WENGER «Ze hebben me een paar keer aangeboden om trainer te worden, als je dat wilde weten (glimlacht). Net als Bayern, Real Madrid, Barcelona, Juventus en de Franse voetbalbond.»

- En Manchester United?

WENGER «Ook.»

- Wanneer?

WENGER «Dat ga ik je niet vertellen. Dan breng ik sommige mensen misschien in verlegenheid.»

KORTE NACHTEN

- Laten we het even over uw boek hebben. Hebt u het zelf geschreven?

WENGER «Ja, weliswaar met wat hulp. Maar ik heb het zelf geschreven.»

- Het is uw eerste boek: dat lijkt vrij laat in een tijd waarin voetballers hun eerste memoires rond hun 24ste publiceren.

WENGER «Het is me al jaren geleden gevraagd. Maar ik vond het erg moeilijk om eraan te beginnen. Ten eerste hou ik er niet van om veel over mezelf te praten. En ten tweede had ik het gevoel dat ik al snel zou klinken alsof ik met pensioen ben. Later dacht ik: oké, ik doe het, al was het maar voor mijn familie, zodat ze toch zouden weten wat ik in mijn leven heb gedaan (hij is in 2015 van zijn vrouw Annie gescheiden en ze hebben één dochter, Léa (23), red.).»

- Wilt u ooit nog een club trainen?

WENGER «Dat weet ik nog niet zo zeker.»

- Toen u Arsenal verliet, leek u dat nochtans wel van plan.

WENGER «Ja. Ik heb ook veertig jaar lang elke dag niets anders gedaan. Maar nu geniet ik van mijn vrije tijd.»

- Waar vult u uw dagen mee?

WENGER «Ik bezoek mijn familie en vrienden, en ik reis en lees veel. Ik geniet van het leven, maar met mate. Ik ben vrij gedisciplineerd na veertig jaar trainerschap, zie je.»

- U schrijft dat u elke ochtend om halfzes opstaat en anderhalf uur in de fitnessstudio zwoegt, met extra cardiotraining als het lukt. Veel geslaagde mensen zijn gedisciplineerd, maar u bent...

WENGER «Supergedisciplineerd?»

- Ik zou zelfs zeggen: fanatiek.

WENGER «Fanatiek? Ja, dat zou kunnen (grinnikt). Ik heb genoeg aan vijf of zes uur slaap, en dan begin ik eraan. Zelfs tijdens de lockdown in Totteridge (de voorstad in het noorden van Londen waar hij woont, red.) haalde ik acht- tot tienduizend stappen per dag.

»Mijn uithoudingsvermogen heb ik te danken aan mijn jeugd op het platteland in de Elzas. Ik zwierf er uren door de velden rond het dorpje Duttlenheim - mijn ouders hielden daar een café open. In het café en het dorp was het al voetbal wat de klok sloeg. Maar in de jaren 50 was het voetbal in Frankrijk nog niet zo georganiseerd en gestructureerd als in de buurlanden, een carrière in het voetbal leek onvoorstelbaar. Ik heb pas op mijn 19de voor het eerst een trainer gezien. Het was een enorme verrassing voor mij dat je van het voetbal kon léven.»

- Ook de kerk heeft een grote invloed op u uitgeoefend.

WENGER «Ik probeer volgens de katholieke moraal te leven. En ik ga graag naar de kerk, het is een plaats waar je je kunt concentreren. Soms kijk ik naar de eucharistieviering op televisie, maar ik mag niet zeggen dat ik praktiserend katholiek ben.

»De kracht die van God uitgaat, is immens: je kunt niet bewijzen dat Hij niet bestaat, maar tegelijk kun je ook niet bewijzen dat Hij wél bestaat. Godsdiensten zijn door de mens gecreëerd. Het is een manier om gelukkig te proberen zijn in het leven. God vergeeft je je zonden, en later ga je naar het paradijs. Tot zolang kun je je focussen op het heden.»

- Toen u in 1996 bij Arsenal aan de slag ging, maakte u een ongewone indruk aan de zijlijn. U zag er erudiet, ascetisch en goed verzorgd uit, en u kreeg al snel de bijnaam 'de professor'.

WENGER «In de jaren 90 waren buitenlandse coaches en spelers een rariteit in Groot-Brittannië, en ik zag er ook nog eens verdacht chic uit in het proletarische milieu dat het Engelse voetbal toen toch was. Ik was in zekere zin ook wel een buitenbeentje. In mijn boek beschrijf ik bijvoorbeeld mijn eerste ontmoeting met David Dein, de toenmalige vicevoorzitter van Arsenal. Die avond is geëindigd met fragmenten uit 'A Midsummer Night's Dream' van Shakespeare bij Dein thuis.»

- U legde van het begin af de nadruk op aangepaste voeding, een strenger toezicht op de alcoholconsumptie, een goede nachtrust, spieroefeningen, psychologische voorbereiding en mentale weerbaarheid. Die benadering werd sceptisch onthaald.

WENGER «'Wij willen onze Marsrepen!' zongen de spelers in de bus. Maar toen ze begonnen te winnen, begon het ze te dagen dat die nieuwerwetse opvattingen en die zogenaamde 'onzichtbare training' toch niet zo onzinnig waren. En ze werden zelfs gekopieerd door onze tegenstanders.»

- Terwijl u spelers als Tony Adams en Paul Merson probeerde te overtuigen om de alcohol in te ruilen voor broccoli, rookte u in het geniep.

WENGER «Ik heb lange tijd gerookt, ja. Mijn vader pafte zelfs veertig sigaretten per dag. Ik ben opgegroeid in een café dat dag en nacht vol rook hing. In Frankrijk is roken niet meer dan normaal, nog altijd. Maar ik ben pas op mijn 34ste beginnen te roken. Een vriend van me was een zware roker. We bleven vaak laat op en praatten uren aan een stuk, en toen ben ik er ook mee begonnen. Ik rookte nog toen ik naar Engeland ging. Eén of twee sigaretten na het eten, niet meer.»

- Wisten de spelers dat?

WENGER «Ik denk het niet. Ik heb in elk geval nooit in hun bijzijn gerookt. Maar ik ben al geruime tijd gestopt. Mijn dochter klaagde er de hele tijd over, zie je.»

- Maar een glas slaat u zelden af.

WENGER «Ik hou van goede rode wijn, dat is waar. Maar het blijft meestal bij één glaasje, hoor.»

ALLEEN VOOR SINGLES

- Laten we het even over politiek hebben, want daar bent u ook in geïnteresseerd.

WENGER «Ja. Ik ben een rechts-liberaal. Ik ben gehecht aan vrijheid, maar sommige domeinen, zoals de gezondheidszorg en defensie, laat je beter over aan de overheid. Ik vind president Macron wel oké, hij is een centrumfiguur. Het is erg moeilijk om mensen tevreden te stellen in Frankrijk.»

- Telkens als de Franse regering veranderingen wil doorvoeren, wordt er gestaakt of geplunderd.

WENGER (haalt de schouders op) «Ik vind het jammer voor Macron, want hij doet erg zijn best. Maar de Fransen houden krampachtig vast aan hun korte werkdagen en lange lunchpauzes, een royale sociale zekerheid, de zwaar gesubsidieerde landbouw en de logge bureaucratie. Dat is onhoudbaar. Het is zoals in elk gezin: het gaat allemaal prima als je je budget op orde hebt, maar als je je in de schulden moet steken om de boel draaiende te houden, heb je een probleem. Ze kunnen zo niet langer doorgaan, want de volgende generaties zullen dat geld ooit moeten terugbetalen. Het is niet fair om hen daarmee op te zadelen. We moeten het Duitse voorbeeld volgen: dat land engageert zich elk jaar om de begroting in evenwicht te houden. Nu doen we het omgekeerde. We willen steeds meer, zonder erbij stil te staan of het wel betaalbaar is. Dat geldt trouwens ook voor het voetbal.»

- Wat denkt u van uw tweede vaderland?

WENGER «Ik hou van Engeland. Ik vind het wel jammer dat ze zwaar zullen afzien van de brexit. De Engelsen zitten in een zeer zwakke onderhandelingspositie. Ze hebben een passionele keuze voor soevereiniteit gemaakt en ik kan daar begrip voor opbrengen, maar helaas was dat geen rationele beslissing. Ik vrees dat ze er het gelag voor zullen betalen. Europa zal het hen erg lastig maken en heeft ook geen keuze, want anders zullen nog meer lidstaten uit de Unie willen stappen. Ik ken Michel Barnier vrij goed (de hoofdonderhandelaar namens de Europese Commissie, red.). Hij zei al vanaf dag één dat de EU zich hard zou opstellen. Ik zou hem maar op zijn woord geloven, als ik jou was.

»Nu, als je het over soevereiniteit hebt en naar het Engelse voetbal kijkt, is het wel ironisch te moeten vaststellen dat alle clubs in handen van buitenlanders zijn.»

- Wie uw boek leest, kan zich niet van de indruk ontdoen dat u stilaan de pijn van de gedwongen scheiding met Arsenal hebt verwerkt. En u kunt zich nu voor het voetbal inzetten bij de FIFA.

WENGER «Ik kan delen wat ik in mijn leven heb geleerd en hopelijk kan ik ook resultaten boeken, ja.

»Maar er waren nog meer redenen waarom ik het na mijn vertrek bij Arsenal moeilijk heb gehad. Ik heb toen in zes maanden tijd mijn broer en mijn zus verloren. Mijn broer is vrij snel overleden, maar mijn zus had alzheimer en is tien jaar ziek geweest. Dat verlies deed me nog meer de tijd waarderen die ik nu met mijn dochter doorbreng. Ik bezoek haar geregeld in Cambridge, waar ze doctoreert in de neurologie.»

- Hoe kijkt u terug op uw exit bij Arsenal?

WENGER «Ik wilde mijn contract uitdienen, maar de club vond het beter dat ik stopte. Ik heb altijd in het achterhoofd gehouden dat zoiets kon gebeuren. De fans waren niet meer gelukkig, of sommigen van hen toch niet. Het is te begrijpen dat mensen na 22 jaar verandering willen zien.»

- Ik heb Tony Blair geïnterviewd vlak voor hij in 2007 aftrad, en hij zei: 'Na tien jaar worden mensen misselijk van je gezicht.'

WENGER «Ah, dan heb ik hen nog twaalf jaar doen afzien (lacht).»

- Bent u te lang gebleven?

WENGER (zwijgt even) «Als je het me zo op de man af vraagt, ben ik geneigd te denken: ja.»

- Dat is toch de algemene consensus, nee?

WENGER «Oké, misschien ben ik te lang aangebleven. Maar ik was op het einde nog even gedreven als op de eerste dag. Ik heb de club met succes door een heel moeilijke periode geleid. Op een bepaald moment zeggen mensen wel dat je te oud bent, maar dan hebben ze niet goed gekeken naar wat je allemaal hebt gepresteerd. Ik heb de club naar beste vermogen gediend.»

- U hebt er ook veel voor opgeofferd.

WENGER «Ik heb me te weinig ontspannen, dat klopt. Daar had ik geen oog voor.»

- Er was wel meer wat u niet zag: terechte penalty's of rode kaarten, bijvoorbeeld.

WENGER (lacht) «Ik ben een slechte verliezer. Als je een goede verliezer bent, hou je het niet lang vol in die job. Zo ben ik nu eenmaal geboren. Ik wil nog altijd winnen, zelfs al gaat het maar om een kaartspel. Je kent het gezegde toch? Vrouwen kunnen een moord plegen uit liefde, mannen omdat ze het haten om te verliezen.»

- Uw obsessie met voetbal was ook de reden waarom u pas op uw 48ste vader bent geworden.

WENGER «Ik ben ervan overtuigd dat de job van trainer alleen voor singles geschikt is. Ik heb van mijn vrijheid genoten. Ik had wel vriendinnen, maar voetbal kwam altijd op de eerste plaats. Ik hou van het idee dat ik gewoon mijn koffer kan pakken en kan vertrekken. In Cannes woonde ik in de baai van Villefranche, en in Japan had ik uitzicht op een muur, maar ik was overal gelukkig. Als je houdt van het leven dat je leidt, mag je je gelukkig prijzen, en dat doe ik nog altijd.»

- Hoe doet uw opvolger Mikel Arteta het? Hij heeft nog onder u gespeeld, en hij was ook een protegé van Guardiola.

WENGER «Hij heeft weer grip op het team. Ze zijn nog achtste geëindigd, ondanks een tegenvallend seizoen.»

- Hoe staat de Engelse nationale ploeg ervoor?

WENGER «De vooruitzichten voor Euro 2021 zijn goed. Bondscoach Gareth Southgate is sterk in zijn analyses.»

- Zal de coronacrisis zware gevolgen hebben?

WENGER «De pandemie zal geen invloed hebben op de torenhoge lonen, de transferbedragen of de hype rond het spelletje. Zodra ze voorbij is, is het voetbal weer het gekkenhuis van vroeger. Maar de clubs in lagere afdelingen zijn ten dode opgeschreven als de topclubs hen geen handje helpen.»

- Nu moeten we op tv naar wedstrijden zonder fans kijken.

WENGER «Zonder toeschouwers verliest het voetbal een groot deel van zijn charme. We kunnen het wel vanzelfsprekend vinden dat die fans er elke week staan, maar ze zijn de enige stabiele factor. De spelers verkassen, het spel verandert, de clubs en de stadions ook. Maar de fans blijven.»

- Het oude Highbury-stadion heeft plaatsgemaakt voor flats.

WENGER «Ik heb nog overwogen er zelf één te kopen. Ik rijd soms nog eens door Highbury. De oude ingang staat er nog altijd.»

- En wat voelt u dan?

WENGER «Nostalgie. We hebben er mooie tijden beleefd.»

© The Times

Kijk naar Arsenal - Leicester City en honderden andere sportwedstrijden op Play Sports met de voucher bij Humo.