'Als Rudi Vranckx een scherfvest draagt, is dat functioneel. Als ik het doe, ben ik een aansteller.' VTM-journalist Robin Ramaekers bij de Syrische Koerden

Robin Ramaekers is net terug van Rojava, een lap grond in Noordoost-Syrië die recent door Koerdische strijders op Islamitische Staat werd heroverd. Zelf heeft de vliegende reporter sinds zijn overstap van de Reyerslaan naar de Medialaan nog veel meer terrein gewonnen.

‘De voorbije drie jaar heb ik als een bezetene gereisd,’ zegt hij, ‘Gaza, Congo, Burundi, Egypte, Turkije – soms weet ik niet aan welke brandhaard voorrang te geven. In Oost-Oekraïne ben ik het voorbije jaar wel zeven keer geweest. VTM gelooft meer dan ooit in buitenlandse verslaggeving.’

HUMO Je hebt met cameraman Jo Verstichel de Koerdische opmars in Noordoost-Syrië in beeld gebracht, een odyssee langs een 500 kilometer lange frontlinie waar Koerden en IS-strijders op sommige plekken letterlijk oog in oog staan.

Robin Ramaekers «Ik liep al twee jaar rond met het plan om naar Syrië te gaan. Ik heb eerst geprobeerd een visum voor Damascus te krijgen. Zonder resultaat. Vorig jaar stond ik met de verzamelde wereldpers op een heuvel nabij de Turkse grensstad Suruç. In de verte zagen we Kobani liggen, waar de Amerikanen op dat moment IS-stellingen aan het bombarderen waren. Het was een surreële ervaring, alsof we vanuit een loge naar een openluchtspektakel keken. We hoorden de explosies, we zagen de rookpluimen, de hele stad werd aan puin geschoten. Toen stond mijn besluit vast: ‘Vroeg of laat wil ik naar Kobani om de verwoestingen te filmen’.

HUMO Hoe ben je uiteindelijk in Syrië geraakt?

Ramaekers «Niet via Libanon of Jordanië, want dan beland je in IS-gebied. En ook niet via Turkije, want sinds de opmars van de Syrische Koerden houden ze de hele grens potdicht. Ik heb zoals de meeste buitenlandse journalisten de Iraakse route genomen. Dat ging verrassend vlot. Je vliegt rechtstreeks van Frankfurt op Erbil, de hoofdstad van wat tegenwoordig de autonome regio Iraaks Koerdistan heet. Van daar is het nog vier uur rijden naar de Tigris, waar je met een boot naar de Syrische kant oversteekt. Ze zetten een stempel in je pas en hup, je bent binnen. Alles gebeurt met de glimlach en vaak ook met een kop gesuikerde thee erbovenop. Er heerst aan weerskanten van de grens een blije, optimistische stemming. Zowel de Iraakse als de Syrische Koerden verkeren duidelijk in een winning mood.»

HUMO Strookt dat met de feiten op het terrein?

Ramaekers «Iraaks Koerdistan is een rijk gebied. De oliepompen draaien er op volle toeren, in Erbil zie je de luxehotels en kantoortorens uit de grond rijzen. Rojava is een ander verhaal. Pakweg een jaar geleden was het Koerdische gebied verschrompeld tot een paar geïsoleerde restgebieden. De troepen van IS rukten steeds verder op en joegen tienduizenden Koerden op de vlucht. De slag om Kobani, waar de Koerden dankzij Amerikaanse luchtsteun uit een verloren positie konden terugvechten, was een keerpunt. Het afgelopen jaar hebben ze IS stelselmatig teruggedreven, dorp na dorp, tot over de Eufraat. Momenteel lassen ze een adempauze in, maar ze willen nog verder oprukken. Misschien wel naar Raqqa, de IS-hoofdstad, vanwege de symboolwaarde. Maar wellicht proberen ze eerst westwaarts door te stoten, naar Efrin. Als ze een brug kunnen slaan met die Koerdische enclave, dan hebben ze heel Rojava onder controle.»

Koerdische kwestie

HUMO Komt daarmee de droom van een onafhankelijk Koerdistan dichterbij? Het samensmelten van de Iraakse en Syrische gebieden zou een flink territorium met veel petroleum opleveren.

Ramaekers «Zo simpel is het niet, daarvoor is de Koerdische kwestie veel te complex. De Iraakse peshmerga zitten op een heel andere golflengte dan de YPG, het leger van de Syrische Koerden dat net als de Turks-Koerdische PKK op marxistische leest is geschoeid. Geen toeval, want de banden tussen die laatste twee zijn erg nauw. Turkse of Syrische Koerden, ze hebben bijna allemaal een foto van PKK-leider Öcalan op hun mouw.»

HUMO Turkije is als de dood voor een Koerdisch reveil. Daar iets van gemerkt?

Ramaekers «O ja, er wordt op dit moment in Oost-Turkije hevig gevochten tussen het leger en de PKK. We zagen het op de televisie als we een theehuis binnenliepen, en we werden er voortdurend op aangesproken. Wat doen jullie hier? De echte oorlog speelt zich nu in Turkije af, in Kars. Ik zou best naar Turks Koerdistan willen gaan, maar daar kom je als journalist niet binnen.

»Turkije wil onder geen beding dat de Koerden erin slagen de brug met Efrin te slaan, want dan controleren ze de volledige Turks-Syrische grens. Daarom steunen ze stiekem IS, beweren alle Koerden die ik sprak. Een krasse stelling, maar er zijn sterke aanwijzingen. Zolang IS Rojava controleerde, lieten de Turken de grensovergangen open. We hebben op de grens in Tell Abyad de tunnel gefilmd waarlangs Raqqa rechtstreeks met wapens en zwaar materieel werd bevoorraad. Zo breed als een autosnelweg, dat bouw je niet zonder medeweten van het Turkse leger.»

De 72 maagden

HUMO Veel sporen van IS-terreur gezien?

Ramaekers «Overal. Erg beklijvend was ons bezoek aan de pas bevrijde stad Al Hawl. Compleet verlaten, net zoals de vele spookdorpen die we hebben bezocht. Bij het binnenrijden wezen de escorterende YPG-militairen op een rotonde. Dat was de plek waar IS de hoofden en lichamen van geëxecuteerde gevangenen uitstalde. Er was ook een onderaardse gevangenis, een reeks met metalen deksels afgesloten kamers waarin IS tegenstanders letterlijk liet creperen. Het moet een gruwelijke doodstrijd zijn geweest; we hebben de afscheidsberichten gefilmd die sommigen op de muren hebben geschreven.»

HUMO De YPG heeft ook een vrouwelijke afdeling, de YPJ. Is dat meer dan een snoepje voor de internationale pers?

Ramaekers «Absoluut. Vrouwelijke militairen zijn alomtegenwoordig: ze zijn zwaarbewapend en vechten in de voorste linies. Dat past in het marxistische gelijkheidsideaal, maar het is ook een tactische zet. We hebben verschillende van die jonge vrouwen gesproken. Ze vertelden allemaal dat IS-strijders doodsbang zijn om door een vrouw te worden gedood, want in dat geval gaan ze niet naar het paradijs en mislopen ze hun rendez-vous met de 72 maagden.»

HUMO Prangende toestanden meegemaakt?

Ramaekers «Eén keer ben ik bang geweest, toen we bij Tishrin de Eufraat overstaken en er de meest vooruitgeschoven posities van de Koerden bezochten. We filmden een bevriende Arabische militie die een als grondwapen gerecycleerde luchtafweerbatterij aan het testen was. Het doelwit was een verlaten gebouw op minder dan een kilometer afstand. Terwijl ze lekker aan het schieten waren, bleken er nog IS-strijders in dat gebouw te zitten. Voor we het beseften, zaten we in een griezelig echt vuurgevecht. Het Nieuwsblad heeft een still uit mijn verslag van die schietpartij gepubliceerd, ik sta erop met helm en kogelvrij vest. ‘Robin Ramaekers zoekt weer eens het gevaar op,’ luidde het commentaar. Daar gaan we weer, dacht ik toen ik het las.»

HUMO Hoezo?

Ramaekers «Altijd weer dat zinspelen op mijn verslag in Haïti. (Ramaekers belandde in een mediastorm toen bleek dat hij in 2010 geluidsopnamen had gemanipuleerd, red.). Het is al vijf jaar geleden, maar sommigen blijven die ene inschattingsfout als mijn voornaamste wapenfeit beschouwen. Alsof ik daar met een cd’tje met geweerschoten rondliep. Nonsens. Schuiven met geluid was een onverstandige oplossing voor een vormelijk probleem. Dom en niet voor herhaling vatbaar, punt aan de lijn. Rudi Vranckx zouden ze nooit opvoeren met zulk schamper commentaar erbij. Als Rudi een scherfvest draagt, is dat functioneel. Als ik het doe, ben ik een aansteller. Dat blijft me irriteren.»

HUMO Vind je het vervelend als ze je de Rudi Vranckx van de Medialaan noemen?

Ramaekers «Ja. Wat niet wegneemt dat ik veel respect en sympathie voor Rudi heb. We kennen elkaar goed. Rudi was trouwens één van de weinigen die het na Haïti voor mij heeft opgenomen bij de VRT.»