Arm in Vlaanderen: de harde cijfers

Het is ook altijd wat. Gisteren vergat Andy (18) zijn behangersbroek op de bus. Een nieuwe broek verdorie, ze had 46,18 euro gekost. En Alicia (7) kwam alweer met luizen thuis. Lap, weer 17 euro lichter.

Speciale shampoo van de apotheker is duur, en met één fles kom je niet toe om een achtkoppig gezin te ontluizen. Een tegenvaller, zo op het eind van de maand, en het stempelgeld van moeder Claudine (37) komt pas over vier dagen. Dan moet Electrabel maar een maandje wachten. En die deurwaarder van Belgacom. En het eten? 'Ik zal wel een kilo vlees bij mijn zus gaan vragen.' Scènes uit het huishoudboekje van een arm gezin.

'Uw rekeningstand: 1 euro en 5 cent'

'Kom je bij ons wonen?' vraagt Kenny als ik voor de derde keer bij hen op bezoek ga. Het ventje van acht heeft zijn haar rood gespoten, het is toch vakantie. 'Naar je kamer!’ roept vader Bernard. ‘Laat mama nu eens met die mevrouw praten!' Kenny pruilt en doet alsof hij luid snikkend naar zijn kamer loopt, maar in het voorbijgaan geeft hij grijnzend een tik tegen mijn billen: 'Wanneer gaan wij eens wandelen, poepke?' Zijn moeder draait met haar ogen. 'Allez, waar heeft hij dát weer opgepikt?'

Claudine zit met mij aan de tafel in een halfdonkere huiskamer. Voor haar ligt een stapel rekeningen en een groot schrift waarin ze, op ons verzoek, al haar inkomsten en uitgaven per maand neerpent. We willen weten wat het concreet betekent voor een kroostrijk gezin in Vlaanderen om voortdurend aan de rand van de dieperik te bengelen.

Claudine en Bernard wonen in een huurhuis, ergens in de streek boven Ninove, met hun zes kinderen: Andy (18), Dimi (13), Monaco (11), Kenny (8), Alicia (7) en Posh (5). Claudine is de enige kostwinner in het gezin. Bernard (50) heeft geen inkomen. Hij heeft jarenlang gewerkt als foorreiziger, tot zijn autoscooter vier jaar geleden werd gepikt. Sindsdien komt alles op Claudines schouders terecht. Ze gaat een paar dagen per week schoonmaken bij mensen thuis, via een uitzendbureau dat werkt met het systeem van dienstencheques: daarmee verdient ze tussen de 300 en de 400 euro. Aangevuld met haar stempelgeld (ongeveer 600 euro) en het kindergeld (1.200 euro) maakt dat een goeie 2.100 euro per maand.

Claudine «Daar moet ik alles van betalen. Mijn huishuur, mijn deurwaarders, mijn verzekeringen, elektriciteit en water, telefoon... En als dat er allemaal af is, heb ik nog 500 euro over om een hele maand met mijn man en zes kinderen van te leven.»

500 euro: dat is net geen 3 euro per persoon per dag.

undefined

Kopje koffie?

In België leven 700.000 mensen in permanente armoede; anderhalf miljoen mensen leven op de armoedegrens. Om armoede zo objectief mogelijk te definiëren, hanteren Europese onderzoekers en beleidsmakers een inkomensgrens. Een alleenstaande geldt als arm als hij minder dan 850 euro verdient. Voor een koppel is dat 1.233 euro, voor een alleenstaande met kinderen 1.315 euro. Het leefloon dat het OCMW hier in België uitkeert, ligt ver onder de armoedegrens. Voor een alleenstaande is dat 683,95 euro, voor samenwonenden 455,96 euro, voor personen met een 'gezinslast' 911,93 euro - en dat bedrag is voor elk gezin hetzelfde, ongeacht het aantal kinderen.

Claudine en Bernard zitten met hun zes kinderen en één kostwinner ver beneden het vriespunt. Ze werken graag mee aan de reportage, maar dan wel anoniem - ze willen niet dat hun kinderen op school worden nagewezen. We zijn bij hen terechtgekomen via Lieven De Pril, vormingswerker bij Welzijnszorg, dat via zo'n honderdvijftig projecten in Vlaanderen en Brussel de armoede bestrijdt.

Lieven De Pril

«Er zijn ondertussen genoeg cijfers die aangeven dat armoede wel degelijk bestaat, en vaak zelfs in je eigen straat. Maar er is geen verontwaardiging meer, geen kwaadheid. Het lijkt wel of armoede aanvaard wordt. Mensen in armoede schamen zich, ze steken zich weg omdat ze altijd te horen krijgen dat ze het zelf gezocht hebben en dat ze luie, werkloze profiteurs zijn. Als je bij zo'n gezin over de vloer komt, besef je dat dat niet waar is. Overleven in armoede is zwáár, zeker voor gezinnen met kinderen.»

Claudine en Bernard zijn gastvrije mensen. Claudine is altijd blij als ik langskom: dan ruimt ze een deel van de tafel op, zodat we plaats hebben om te praten. Bernard is constant in de buurt om mijn kopje koffie bij te vullen. Zelf drinkt hij elke dag slóten. 'Dat is mijn motor,' lacht hij dan. Voor de rest zit hij meestal op het terrein achter het huis te scharrelen tussen oud ijzer en autowrakken.

Als de kinderen thuis zijn, is het nooit stil. Op de achtergrond klinkt de stem van Samson op televisie, geroep en gelach en geruzie, en Bernard die af en toe op de kinderen roept: 'Zijt gijlie aan het werken of aan het spelen?' Er is maar één toilet voor acht personen, en dat zorgt soms ook voor wrevel. Ik hoor Bernard boven aan de gesloten deur van de piepkleine badkamer kloppen. 'Wie zit er binnen? Hoeveel keer moet ik nog zeggen: als ge moet gaan drukken, zég dat dan eerst!'

Claudine is een energieke vrouw rond wie het hele gezin draait. De kleinste van vijf, Posh, hangt altijd aan mama’s rokken. Dimi is dertien en de ruigste van de zes. Op het ogenblik dat ik mijn intrede doe in het gezin, half oktober 2007, heeft hij net een time-out: de leraars op zijn school hebben gevraagd om een maandje van hem verlost te zijn. Lees: hij is voor een maand naar een speciale school ‘voor moeilijke gevallen’ in Gent gestuurd.

Claudine «Hij had met een dennenappel naar het hoofd van een juffrouw gegooid. Het was blijkbaar raak, want die juffrouw kon niet meer gaan werken. Maar ja, onze Dimi heeft macht, zoals al onze kinderen. Hij is wel de hevigste. Altijd de stoere uithangen, en altijd antwoorden: ik ben het hier en gij moet zwijgen. De leerkrachten konden er niet meer tegen.»

De time-out van Dimi heeft een vervelend neveneffect. Er moet een extra treinabonnement naar Gent gekocht: 35 euro. Een kleine maar onverwachte hap uit het gezinsbudget.

undefined

Claudine «Het ging best goed in die school in Gent. Dimi ging er graag. (Lachje) Hij was daar braver dan thuis. En dan wil het lukken dat zijn portefeuille de tweede week gestolen wordt. Al zijn abonnementen zaten erin en nog 5 euro. Het was het eind van de maand, ik had niks meer, ook niet om een duplicaat te gaan halen. Dan heb ik hem maar drie dagen thuis gelaten.»

Het is al oktober, maar voor de oudste kinderen wegen de schoolkosten nog altijd erg door. Voor Dimi, die steenkapperij volgt en metselaar wil worden: 150 euro voor schoenen, werkkledij, en een voorschot voor boeken en fotokopies (noot van Claudine: Telenet niet betaald).

En voor Andy, de oudste die voor schilder gaat, moet er gerief in de Colora gehaald: 133,76 euro plus 30,85 euro voor een allegaartje van penselen en spatels, sponzen en plamuurmessen, solventmaskers en verfemmers (noot van Claudine: elektriciteit niet betaald).

Claudine «Andy heeft dikwijls gezegd: ‘Het kost allemaal te veel, ik ga ermee stoppen.’ Dan zeg ik: ‘Niks van, gij doet voort!’ Ik wil écht dat mijn kinderen iets bereiken.

»Andy kon zijn boeken eigenlijk gratis krijgen op school, met zijn kansenpas (een lokale pas waarmee mensen met een laag inkomen financiële en andere voordelen krijgen, red.). Maar hij schaamde zich zo hard dat hij gewoon betaald had.»

Alles wordt duurder

Donderdag 25 oktober 2007. Nog 61 euro op de rekening. Boodschappen gaan doen voor 11,11 euro wegens gekapt dat in reclame staat. Zaterdag 27 oktober. Boodschappen voor 28,91 euro om drie dagen te eten. Maar er zaten wel twee boeketten bloemen van 2,19 bij en een babypyjama van de Aldi, want we moesten naar een doopsel en ik ben de meter. We konden niet met lege handen toekomen.

Sinds we haar aangesproken hebben, verzamelt Claudine al haar rekeningen van de Aldi, de Lidl, de Smatch en de Delhaize in een bakje, waarna ze ze zorgvuldig in het grote schrift plakt - al staan ze volgens Bernard niet helemaal 'waterpas'. Gaandeweg schrijft ze er ook meer en meer uitleg tussen: hoe ze zich voelt, of wat er die dag gebeurd is.

Claudine «Een keer per maand doe ik mijn commissies. Dan sla ik direct een voorraad voor een hele maand in. Heb ik de laatste week geen geld meer, dan hoeven mijn kinderen tenminste geen honger te lijden, want ik heb alles in huis. Conserven, vlees, melk, limonade...

»Drank haal ik in de Lidl, en in de Aldi koop ik koeken voor school, yoghurt en bijval (beleg, red.): salami, vleesbrood, kaas en smeerkaas. Mijn vlees ga ik halen in de Smatch. Voor 111 euro heb ik 20 kilo. Twee kilo sossissen, twee kilo familiale biefstuk, twee kilo spiering, gehakt, gyros, rundsstoofvlees en kippenbillen. Sinds vorige maand haal ik mijn melk in de Delhaize, want ze is opgeslagen, van 65 naar 69 cent. In de Aldi is ze nu even duur als in de Delhaize, en daar krijg je punten.

»Alles slaat tegenwoordig op, ook de limonade. En de bloem! Een maand geleden kostte die nog 2,04 euro en nu 3,19 euro. Dat is veel hé. Allez, ik vind dat toch. Ik bak mijn brood zelf, dus heb ik altijd bloem nodig. Vroeger ging ik die speciaal in de GB halen, maar daar is het nu even duur als in de Oké. Naar het schijnt is het in de Colruyt goedkoper, maar dan moet ik helemaal naar Ninove rijden.»

Bernard (onderbreekt) «Wij nemen alleen voor het hoogstnodige de auto, want hij is een beetje ziek. Het is een Chrysler van zeventien jaar oud, en er zijn veel kosten aan. Maar het voordeel is dat we er met z'n achten in kunnen.»

Claudine «Mijn waspoeder koop ik normaal in de Delhaize van het goedkope huismerk, maar vorige week was de Dash in de reclame in de Smatch. 13 euro 95, tachtig doseringen, daar kom ik een maand mee rond! 't Is ongeveer dezelfde prijs, maar nu heb ik écht waspoeder, van het merk.»

Gaandeweg komen ook de verhalen over de deurwaarders los. Claudine moet er elke maand een stuk of vijf betalen - schulden uit het verleden die ze soms al jaren meesleept. Twee penale boetes, in totaal 1.500 euro, omdat Bernard twee keer was tegengehouden zonder autoverzekering ('we waren een beetje in retard, het was het einde van de maand. En gepakt').

500 euro voor Belgacom, maar dat kwam door dat mislukte belspelletje waar Claudine zich aan had laten vangen ('De kinderen waren maar aan het zagen: toe mama, bel toch eens!'). Ze was uiteindelijk op tv gekomen, maar ze had verkeerd geraden: het was niet 'kaarslicht' maar 'kaarskandelaar'.

300 euro voor de Vlaamse Zorgkas. ('Ik dacht dat ze altijd reclames opstuurden, maar ineens stond hier een deurwaarder.')

Bijna 5.000 euro voor de stroomrekening in hun vorige huis. De facturen waren twee jaar lang op het oude adres aangekomen. ('We woonden daar al twee jaar niet meer. Het OCMW had beloofd dat ze de elektriciteit zouden opzeggen, maar ze hebben er hun gat aan geveegd.')

350 euro voor een achterstallige waterheffing.

undefined

Claudine «Die deurwaarders, daar zijn erbij die mens zijn, maar ik heb er ook één gehad en dat was een echte pest. Bernard had een oude camion opgeknapt, en we hadden dringend mazout nodig. 'Laat voor 1.000 euro mazout komen,' zei hij. 'Als ik mijn camion verkoop, kunnen we dat dan direct betalen.' Maar Bernard raakte niet van zijn camion af, en de rekening bleef openstaan.

»Nu had ik met de deurwaarder afgesproken dat ik 100 euro per maand zou afbetalen. Als ik eens een maand niet kon, dan betaalde ik 25 of 50 euro, dat was dan toch íéts. Maar veertien dagen later stond hij hier aan de deur, om alles op te schrijven, met twee getuigen en een flik.»

Bernard «Dat is verschieten hoor, zo'n deurwaarder. Dat moet je niet in je kot hebben.»

Claudine «Ik had juist volk: mijn pa en ma en Dimi zijn mètje (meter, red.). Maar daar trekken zij zich niets van aan. Het mag nog de koning zijn die hier zit: hup, dat komt binnen en dat begint te schrijven. Mijn beeldjes van mijn heksen en mijn elfjes… Alles! Die ene vrouw zegt ineens: waar is het licht, dat we hier wat beter zien! Toen ben ik kwaad geworden. Ik zeg: ‘Van het licht blijft ge af, ik woon hier, ik doe dat licht aan. En als ge mijn postuurkes durft op te schrijven hé, in stukken vaneen sla ik ze!'

»Uiteindelijk mocht ik die deurwaarder de volgende dag bellen voor een regeling. Maar ik moest toch binnen een week 150 euro op tafel leggen, anders kwamen ze alles leeghalen. Uiteindelijk heb ik in totaal 2.000 euro moeten betalen in plaats van 1.000 euro - er komen heel veel administratieve kosten bij.»

Bernard «Ze komen één keer aan uw deur bellen en er komt direct een pak bij, dát is de grote miserie.»

Claudine «Je hebt maar een paar dagen om iets te regelen. Daarna krijg je een aankondiging dat je spullen openbaar verkocht zullen worden. Dat hebben we al één keer meegemaakt, en dan krijg je het wel benauwd hoor. Dan zweet je! Bij mijn broer hebben ze zo eens heel zijn huizeken leeggehaald. Dat moet erg zijn, denk ik.»

undefined

undefined

Twee broden

HUMO Hoe ziet een normale weekdag er bij jullie uit?

Claudine «Ik ben elke ochtend om kwart over zes wakker. Ik sta op, ik zet koffie, ga naar het toilet, was mij, kleed mij aan. Om halfzeven maak ik de twee grootste jongens wakker. Om zeven uur volgt Alicia, en de andere drie om kwart over zeven. Wassen, aankleden, tanden poetsen... Terwijl de kinderen cornflakes eten, maak ik de boterhammen klaar: zes pakken, dat is een heel brood. Ik bak er elke dag twee. Tussen kwart voor acht en tien over acht is iedereen buiten, de bus of de trein op. Ik ga met het brommertje werken om halfnegen.

»Als het lasagna of spaghetti is, dan eten ze warm op school, maar dat kost wel 2,50 euro. Ik had eens gevraagd of ze één portie mochten betalen voor twee - de twee jongste eten toch niet veel. Achteraf heb ik gehoord dat de juffrouwen daarmee lachten. Er was zelfs een kleuterjuf die maar één bord gaf waar ze met tweeën uit moesten eten.

»Het is wel duur, de school: elke maand een rekening van rond de 150 euro. Als ze iets willen drinken, moeten ze een drankkaart van 5 euro kopen. Ik had eens naar de directeur gebeld om te vragen of ze geen sapjes van thuis mochten meenemen, maar dat mocht niet. De volgende dag kwam Kenny thuis van school: 'Is dat waar dat ge geen geld hebt om drankkaarten te kopen? De juffrouw zegt dat ik geen drank meer mag nemen want mama en papa hebben geen centjes.'

»Dat was een slag in mijn gezicht. Die juffrouw had dat gezegd voor een volle klas, waar iedereen bijzat. Ik heb toen naar de directeur gebeld, en die zei dat hij de juffrouw op het matje ging roepen. Maar ja, ondertussen was het wel al gezegd. Ik was van plan om Kenny nog maar één keer per week een drankje te laten kopen, maar na dat voorval heb ik gezegd: 'Toettoet, gij moogt wél elke dag twee drankjes kopen!'»

HUMO Wat doen jullie 's avonds?

Claudine «Om halfvijf komen de kleintjes thuis, de grootste om vijf uur en Kenny om kwart over vijf. Ze maken meteen hun huiswerk. We eten om zes uur, maar het vuur is versleten: ik moet mijn vlees al om vier uur opzetten, zodat het tegen zes uur wat mals is. Mijn patatten moet ik om vijf uur opzetten.

»We eten, dan doe ik de afwas. Dan is het 'Familie' op tv: het enige uurtje op een dag dat ik eens kan gaan zitten. Dan moeten ze niet aan mijn oren komen zagen! Om halfnegen gaan de kinderen naar boven. Dan mogen ze in de slaapkamer nog wat tv-kijken. Om negen uur moet het licht uit.»

HUMO Ze hebben allemaal een tv op hun slaapkamer? Dat is ook niet mis.

Claudine «Twee jaar geleden heb ik eens veel teruggetrokken van de belastingen. Ik had gezegd: als het genoeg is, gaan we voor ieder een tv halen. Voor de drie slaapkamers. In de Carrefour, voor 140 euro per stuk. Toen waren ze content hoor.»

HUMO Wat doen jullie in het weekend?

Claudine «Altijd hetzelfde: was en plas, opruimen... De kinderen gaan zondag naar de chiro: dat ze toch iets van activiteit hebben. Vroeger voetbalden de twee jongste jongens, maar dat was 100 euro per jaar en ik vond dat toch veel.

»Binnenkort is er wel een feestje van de Welzijnsschakel (lokale vrijwilligerswerking, gesteund door Welzijnszorg, red.) voor Sint-Maarten. Die feestjes zijn altijd heel plezant: je krijgt er taart en koffie en chocomelk, en cadeautjes voor de kinderen. Voor ons zijn dat de hoogdagen: Sint-Maarten, Kerstmis, Nieuwjaar... Met Sint-Maarten kruipt Bernard altijd op het dak, zodat de kinderen voetstappen horen. Hij rammelt dan aan de afvoerpijp en gooit koekjes binnen langs de ramen. Dat is ons grootste plezier! Op vakantie gaan we toch nooit.»

HUMO Ook niet een dagje naar zee?

Claudine «Nee, nee. Dat is te kostelijk. Vroeger bij ons thuis gingen we ook nooit. Mijn droom is om in de kerstdagen weg te gaan: een chalet in de bergen, en overal sneeuw! Pretparken doen we ook niet, maar twee jaar geleden zijn we eens met de Welzijnsschakel naar Bobbejaanland geweest. Ik heb toen maar 10 euro moeten betalen voor heel het gezin.»

HUMO Krijgen de kinderen zakgeld?

Claudine «De twee oudste krijgen elke maandag 5 euro. Normaal gezien toch: de laatste week ging het niet.

»Ik moet beetje bij beetje spullen voor Sint-Maarten gaan halen. Vorige week heb ik van de ziekenkas 104 euro gekregen. Daar heb ik speculaas, letterkoekjes en chocolade mannekes van gekocht. Ha ja, normaal had ik die 104 euro niet, dus dat kwam goed uit.»

undefined

undefined

Kindergeld

Maandag 12 november 2007. Eindelijk Sint-Maarten voorbij. Kostelijke maand. Normaal kregen de kinderen elk voor 50 euro gerief, maar door vanavond de optelling te maken zie ik dat het wat meer geworden is. Zal een overzicht maken.

Posh: 88 euro (Dora-pop die danst, zingt en licht geeft in het donker, trui en rok van Winnie de Pooh, laarzen, verrekijker).

Alicia: 75 euro (dansmat, twee paar laarzen, trui en rok van Pooh).

Kenny: 97,50 euro (radio van Cars – pepe bijgelegd – schoenen, broek).

Monaco: 92,80 euro (rok, twee leggings, trui, tas, laarzen, wekker, portefeuille).

Dimi: 87,50 euro (dvd-speler type Pirates of the Caribbean, broek).

Andy: 75 euro (jas, broek, hemd, muts).

Totaal: 435,80 euro. Een heel groot gat in mijn betalingen, maar daar maak ik me niet druk om. Ben vooral blij dat ik mijn kinderen kan gelukkig maken en zien. Ga wel mijn deurwaarders minder betalen dan afgesproken. Betaling aan school kan ook wachten. Zal in het midden van de maand hard worden. Als we op iets goesting hebben, zullen we op onze tanden moeten bijten.

HUMO Een kritiek die ik vaker hoor is: arme mensen klagen veel, maar ze kopen altijd grote cadeaus voor hun kinderen.

Claudine «Maar mijn kinderen zijn álles voor mij! Ik weet ook wel dat ik dat eigenlijk niet mag doen, maar voor je kinderen wil je altijd het beste. Ik zou een deurwaarder laten staan om voor mijn kleine een dikke cadeau te kopen. Zij kunnen er ook niks aan doen, hé.

»Die mensen die dat zeggen, die weten niet wat dat is, kinderen hebben en ze tekort moeten doen. Er zijn ouders die niks geven met Sint-Maarten, Pasen of Nieuwjaar. Dat vind ik heel erg voor die kinderen.

»Drie jaar geleden kon ik met Nieuwjaar geen enkel geschenkje geven: mijn dop stond nog niet op de rekening. Daar was ik echt het hart van in. Toen heb ik gezegd: als mijn dop erop staat, mogen jullie allemaal iets kiezen in de winkel. En dan hebben we ook gedaan.»

HUMO Een ander verwijt: 'ze' hebben altijd zoveel kinderen.

Claudine «Ja, en er zijn er veel die zeggen: ze doen het voor het kindergeld. Toen we hier pas woonden, was ik eens op wandel met vijf van onze kinderen. Een buurvrouw zei: 'Amai! Vijf kinderen! Gij moet veel kindergeld krijgen!' Ik heb haar geantwoord: 'Zés, madam, want er ligt er thuis nog één ziek. En als het voor het kindergeld was, ik kocht er mij nóg zes.' Dat soort opmerkingen maakt mij echt kwaad. Want ze vergeten dat je met veel kinderen ook veel moet uitgeven. Als ze baby zijn: die pampers, die poedermelk... En dan de kleren, de school, de bus... Een kind kost meer dan het kindergeld dat je ervoor krijgt. Ze hebben het nog op tv gezegd: een kind is een huis. Dan heb ik zes huizen.

»Ik zie graag kinderen, ik leef daarvoor. En zeggen dat ik er eigenlijk maar één wilde, of geen! De laatste drie waren een ongelukje, want toen pakte ik de pil. Ik ben blijkbaar heel vruchtbaar, zegt de dokter.»

undefined

undefined

undefined

undefined

Dokter? Te duur

Zaterdag 18 november 2007. Het heeft goed gevroren. Het is koud in huis. Stoof in panne. We mogen al een week twee petrolvuurtjes van een vriendin gebruiken, één voor de keuken en één in de woonkamer. Die in de woonkamer is leeg en ik kan geen petrol meer halen. Dringend mazout nodig. Heb woensdag naar het OCMW gebeld.

(...)

Zaterdag 24 november. Met Posh en Alicia bij de dokter. Alletwee begin van een oorontsteking.

undefined

Claudine «De kinderen zijn deze winter allemaal al eens ziek geweest. De grootste en de kleinste hebben astma. Andy is eens uit een boom gevallen en zijn long was beschadigd: toen hebben ze gehoord dat hij aan het piepen was. Blijkbaar had hij al van bij de geboorte astma.

»Eigenlijk had ik al lang met hem op controle moeten gaan bij de longdokter, maar 't is er nog niet van gekomen. Het was het einde van de maand, het ging niet meer...»

HUMO Doe je dat dikwijls, een doktersbezoek uitstellen?

Claudine «Normaal zou ik dat voor Andy niet mogen doen, maar ja. Ik durf al bijna niet meer te gaan, uit schrik dat die dokter me onder mijn voeten zal geven (lacht).»

Dure luizen

Dinsdag 27 november. Eén van de meisjes is van school gekomen met luizen. Terug gerief moeten gaan kopen bij de apotheek: 16,83 euro.

Claudine «En áltijd gebeurt er op het einde van de maand iets onverwachts. Ons Alicia komt met luizen terug van school. In het weekend kijk ik haar hoofd nog na: ze heeft niks. De school begint en ze heeft het zitten. Da's elke keer voor 17 euro shampoo en lotion. Ik heb kinderen met lang haar, ik heb twee flessen nodig voor het hele gezin. En je moet ook altijd de mutsen en de hoofdkussens wassen en zo. Ik heb naar de school gebeld, maar de directeur zegt dat het een epidemie is. Aan de manier waarop Alicia in haar haar krabt, zie ik nu of het luizen zijn of pellekes.

»Het is het eind van de maand, er staat nog 1 euro en een paar cent op de rekening, maar ik heb wel genoeg eten in huis. En anders ga ik bij mijn zus een kilo vlees halen. We helpen mekaar altijd.»

Bernard (onderbreekt) «Ja, maar zij staan hier toch wel meer dan wij bij hen!»

Claudine (onverstoorbaar) «Als mijn broer of mijn zus hier wenend binnenkomt, dan geef ik ze een brood en wat toespijs mee, of een kilo gehakt. We hebben een rare familie, maar als er iets is, dan helpen we mekaar. Met één van mijn zussen heb ik eens twee jaar niet gesproken, maar ik zou haar nooit laten creperen.»

undefined

Harde hoofdpijn

2 december. Met zeer harde hoofdpijn opgestaan. Heel de namiddag in bed. Zes pijnstillers – zes Dafalgan van één gram en de pijn ging niet over. Maandag bij de dokter. Niet kunnen gaan werken. Dinsdag ook niet. Woensdag probeer ik nieuwe medicijnen. Heel de namiddag in de zetel. Donderdag en vrijdag terug thuis, niet kunnen werken. Dat is tien dienstencheques minder.

(...)

We zijn zondag 9 december 2007 en nog altijd heb ik mijn stempelgeld niet gekregen. Normaal staat het donderdagnamiddag of vrijdag op de rekening. Zaterdag nog niks. Dinsdagmorgen ook nog niks. Intussen een brief gekregen van een deurwaarder dat ik onmiddellijk 120 euro binnen 24 uur moest betalen en had niks.

En de huisbazin zit op hete kolen voor haar huur, want ze weet van de problemen als mijn dop en mijn interim niet op tijd betalen. Dan zegt ze dat ik eerst de huishuur moet betalen van het kindergeld, in plaats van eten voor mijn kinderen, zo één is dat. Het zal een plezante Kerst worden en zeker een plezante Nieuwjaar als ze me weer kweenie hoe laat gaan betalen, want dan kan ik geen cadeautje kopen voor mijn kinderen en dat vind ik wel het ergste.

Half december tref ik Claudine thuis met een bedrukt gezicht. Die verdomde migraine. ''t Is van al dat rekenen, rekenen...' En over een paar maanden is er dan nog dat communiefeest van Monaco. Ze zucht. Soms is het gewoon te veel. Gisteren kwam Dimi met een bloedneus thuis. Hij had gevochten aan het station: een schoolkameraad had geroepen dat hij bij zijn vader aan de tap had gehangen ('gepijpt', red.). 'Zijn mond plakte er nog van,' had hij geroepen. Waarop Dimi met hem op de vuist was gegaan. Claudine is een beetje down en ze weet niet waarom.

Dromen van een scooter

HUMO Hebben jullie het altijd zo moeilijk gehad?

Claudine «Nee. Toen Bernard nog de kermissen deed, kwamen we juist rond. We hadden het niet breed, maar we moesten niet krabben. Hij had zijn twee rupsmolens verkocht om die autoscooter te kunnen kopen. Hij moest nog 5.000 euro afbetalen - nog vier kermissen - en de autoscooter was helemaal van hem. En dan wordt dat gepikt. Dat was de grootste klap.

»Dat is nu vier jaar geleden, maar ik voel het nog altijd. Bernard besefte het eerst niet, maar ik wist dat het een ramp was en dat ons leven volledig zou veranderen.»

Bernard «En sindsdien zit ik thuis, zonder broodwinning.»

Claudine «Die eerste maanden zat hij totaal in de put. De kermis was zijn leven. Hij liep hier met zo'n baard. Hij wilde zich niet meer scheren, niet meer wassen, niet meer eten... En uitvliegen op ons! Ik ben dikwijls bang geweest dat hij stommiteiten ging doen. Hij zei dat hij zich ging ophangen. Of hij riep: 'Als den dief op den hof komt, schiet ik hem af!' De verzekering kwam niet tussenbeide, de politie heeft nooit een spoor van de daders gevonden.»

Het decor van zijn autoscooter hadden de dieven niet meegenomen. Dat staat nu tussen het oud ijzer achter het huis. Tussen de geverfde panelen van filmsterren uit de jaren zeventig en van Abba zit Bernard soms dagenlang te prutsen aan oude wagens, om ze weer aan de praat te krijgen. Zijn droom is om ooit weer op de kermis te staan. Met een hamburgerkraam. Maar het liefst met een autoscooter.

undefined

Bibberen onder de deken

Een paar weken later spreek ik Claudine nog eens. Wordt het haar nooit te veel, wil ik weten.

Claudine «In december had ik het moeilijk. Op een avond - jij was hier op bezoek geweest, je was net buiten - ben ik beginnen te wenen. Ik wist niet waarom, ik denk dat het gewoon allemaal te veel was. De kinderen, die dure dagen, en dan zorgen dat je rondkomt voor je eten... Als ik bij mensen ga poetsen, malen die gedachten constant door mijn hoofd: hoe ik deze maand weer moet rondkomen.

»Met Nieuwjaar hebben we niks gedaan. Het zijn zo al heel stressvolle dagen, en ik was dan nog wat vaker gaan poetsen, om wat meer geld te hebben. Tot over mijn oren zat ik in het werk, en dan thuis ook nog het huishouden. Op kerstdag hadden we kleine cadeautjes voor de kadees: wantjes en een sjaal en onderbroeken en zo... Met Nieuwjaar hebben ze iets meer gekregen: ik heb heel erg moeten oppassen, maar ik wilde echt dat ze allemaal een pakje hadden.

»We waren van plan om oudjaar te vieren met een broer en een zus en haar kindjes. Ik wilde nasi goreng maken, het goedkoopste: 1,55 euro voor een zak. Ik zou dan nog wel soep gemaakt hebben, en een voorgerechtje en een dessert. Meer moet dat niet zijn. Maar het was niet goed genoeg, mijn zus wilde meer een diner.

»Uiteindelijk heb ik het afgezegd. Ik voelde me al niet goed, en ik kon toch niks kopen, want mijn dop stond nog niet op de rekening. Ik had net genoeg om voor de kinderen croque-monsieur te maken. We zijn allemaal op een matras gaan liggen en we hebben naar een film op tv gekeken. Onze oudste heeft griezelverhaaltjes verteld, we zaten allemaal te bibberen onder de deken in onze pyjama. We zijn redelijk vroeg gaan slapen.»

HUMO Hoe raak je er dan weer overheen?

Claudine «Zo. Ik raap mezelf weer bij elkaar. Ik móét eroverheen, want als ik mijn hoofd laat hangen, gaat heel mijn gezin mee kopje-onder.»

Een boterham minder

Tijdens mijn laatste bezoek, in februari, laat Claudine mij het communiekleedje zien dat ze voor haar dochter Monaco heeft gekocht. 'Nu ik dat heb, ben ik al een stuk geruster,' glundert ze. Het is een prachtig wit jurkje, alleen val ik achterover als Claudine de prijs fluistert. In gedachten zie ik een lange stoet van onbetaalde rekeningen de revue passeren.

Of dat nu niet te veel is voor haar budget, vraag ik voorzichtig. 'Kan me geen barst schelen,' bromt Claudine verontwaardigd. 'Ik zal er wel een boterham minder om eten.'

Claudine «Het is niet omdat je het kort hebt dat je kind niet mooi mag zijn op haar feestdag. Ik wil niet dat ze minder heeft dan een ander. Zij mag ook pronken in de kerk! Nu alleen de schoentjes nog.»

undefined