Au Revoir Les Enfants

'Een meesterwerk', zo noemde de jury van het Festival van Venetië 'Au revoir les enfants', een semi-autobiografische film uit 1987 van Louis Malle. Malle, inmiddels overleden, vertelt daarin over het grootste trauma van zijn jeugd.

Hij was elf en zat op een katholieke kostschool in Frankrijk tijdens de Duitse bezetting; op dezelfde school zaten drie Joodse kinderen ondergedoken, en die werden verraden. We zien de tragische gebeurtenissen door de ogen van de elfjarige Julien (Louis Malle in zijn kindertijd), die een aarzelende vriendschap heeft gesloten met één van de drie jongens, Bonnet.

Op een koude ochtend in 1944 arriveert de Gestapo in het paterscollege en worden de drie en de directeur voor de ogen van de schooljongens weggevoerd. 'De intense beelden van die ochtend hadden mij als jongen van elf zo geschokt dat ze veertig jaar later nog haarscherp op mijn netvlies stonden,' vertelde Louis Malle daarover.

Louis Malle «De mannen van de Gestapo komen de klas in en arresteren de jongen die ik Bonnet noem. Die raapt kalm zijn schriften bij elkaar en maakt zijn boekentas, zonder een woord te zeggen. Dan hangt hij zijn jas over zijn schouders en begint ons de hand te schudden, de ene na de andere. Ik heb veertig jaar gewacht om er een film over te maken: toen pas kon ik het aan om te raken aan dat zware geheim.»

- Het is een film vol tristesse uit de kindertijd.

Malle «Tristesse, eenzaamheid en angsten. Die verhalen over bedplassen bijvoorbeeld zijn echte kinderangsten, moeilijk te begrijpen voor een volwassene. En dan die wrede verhoudingen tussen de kinderen... Een groep kinderen lijkt een beetje op de dierenwereld: er zijn jagers en prooien, zelfs al zit je zogenaamd in de beschaafde wereld.»

- In de film worden de Joodse jongens en de directeur van het college verraden door de keukenhulp. Is het ook zo in het echt gegaan?

Malle «Op het moment zelf was ik daarvan overtuigd, en in mijn herinnering wás het ook zo. Maar toen ik de eerste versie van het scenario geschreven had, zei een historicus die de episode bestudeerd had dat het anders was gegaan. Dilemma. Uiteindelijk vond ik dat ik trouw moest blijven aan het beeld dat ik ervan had gehouden, dat ik mijn eigen geheugen niet mocht verraden.

»Herinneringen veranderen en evolueren. Mijn broer zat op hetzelfde college maar herinnerde zich totaal andere dingen dan ik. We hebben oneindige discussies gevoerd over details: zijn geheugen en het mijne spraken elkaar soms compleet tegen. Maar over het belangrijkste had ik geen enkele twijfel: de jongen die mij die dag in 1944 de hand schudde, ging sterven in Auschwitz.

»Eén ding heb ik wel bewust anders voorgesteld, en dat is de relatie tussen Julien en Bonnet. Die was in de film zoals ik gewild had dat ze in het echt zou zijn geweest. Dát is de reden waarom dit verhaal me al die jaren zo is blijven achtervolgen, denk ik soms: omdat ik er zo'n spijt van had dat ik Bonnet nooit beter had leren kennen.»

Bekijk een fragment: