Australië pakt corona wel érg hard aan met ‘shock and awe’

De maatregelen die Australië neemt om het coronavirus uit te bannen zijn even hard als effectief. Een enkeling spreekt van een ‘dystopische nachtmerrie, maar de meeste mensen schikken zich erin. ‘Twintig jaar van xenofoob en autoritair beleid hebben mensen er rijp voor gemaakt.’

Al drie maanden is de leefwereld van de 62-jarige Mark Bell uit Melbourne beperkt tot een straal van vijf kilometer rond zijn huis. In de twee uur dat hij dagelijks naar buiten mag, moet hij verplicht een mondkapje op. Tot voor kort gold ook een avondklok: om 20.00 uur dienden alle 5 miljoen inwoners van de stad binnen te zijn. Veel bedrijven, inclusief de horeca, hebben de deuren gesloten. Familie, vrienden en collega’s heeft Bell, manager bij een scheepvaartbedrijf, al maanden niet meer gezien. ‘Het leven is dit jaar wel echt even anders’, laat hij, met gevoel voor understatement, weten. Ons contact verloopt via Messenger, want voor buitenlanders zitten de grenzen op dit moment potdicht.

De Australische deelstaat Victoria en in het bijzonder de stad Melbourne kent een van de strengste coronaregimes ter wereld. Vijf van de afgelopen zeven maanden gold er een zeer strenge lockdown. The New York Times beschreef de restricties in Victoria als ‘wellicht de meest ingrijpende bureaucratie sinds de tijd dat Australië een strafkolonie was’.

Toch is de instemming met het beleid groot. Uit peilingen blijkt dat 70 procent van de inwoners van Victoria de maatregelen steunt. ‘Ja, het beleid is hard, maar het is nodig’, zegt Bell. ‘De democratisch gekozen regering heeft de verantwoordelijkheid om ons te beschermen en dat doen ze. Ze baseren zich op de wetenschap, en de cijfers liegen niet.’

Australië ging bij de aanvang van de coronacrisis vrij snel op slot, en al in mei leek het virus verslagen. Toch ging het mis. Bewakers van de hotels in Victoria waar uit het buitenland teruggekeerde Australiërs in quarantaine zaten, waren besmet geraakt. Het virus verspreidde zich snel door de stad. Op het hoogtepunt werden dagelijks 700 nieuwe besmettingen geteld.

Tweede lockdown

Om deze tweede golf de kop in te drukken kondigde de premier van Victoria, Daniel Andrews, een shock and awe-beleid aan. Sindsdien zitten de inwoners van de miljoenenstad voor de tweede keer opgesloten in hun huizen. Vorige week zakte het dagcijfer onder de tien en werd de avondklok opgeschort. Maar een einde aan de lockdown komt pas in zicht als er twee weken lang maximaal vijf nieuwe coronagevallen per dag bijkomen en er niet te veel besmettingen zijn waarvan de bron onbekend is.

Het regime in Victoria is kenmerkend voor de strenge aanpak van het coronavirus in het 25 miljoen inwoners tellende Australië. Hoewel buiten Victoria slechts 7.000 besmettingen zijn geconstateerd, hielden de deelstaten, die veel macht hebben, hun grenzen de afgelopen maanden potdicht. Inwoners van Victoria zijn nog altijd nergens welkom, tenzij ze bereid zijn eerst veertien dagen in de bewaakte hotelquarantaine te gaan.

De grensrestricties leidden tot pijnlijke taferelen, zoals de vijf kinderen die eerst in quarantaine moesten voor ze afscheid konden nemen van hun stervende vader, die in een andere staat in een ziekenhuis lag. Of de vrouw uit de regio Canberra, waar nauwelijks corona is gemeld, die pas na veel media-aandacht toestemming kreeg om – in een beschermend pak – bij de begrafenis van haar vader te zijn.

Ook de buitengrens van het land zit dicht. Om naar het buitenland te mogen reizen hebben Australiërs een ontheffing nodig. Naar Australië vliegen is minstens zo moeilijk. Wekelijks krijgen maximaal zesduizend Australiërs toestemming naar huis te vliegen. Tienduizenden wachten nog altijd op een plekje op een repatriëringsvlucht.

Goede coronacijfers

Het strenge beleid is opvallend, ook gezien de relatief goede coronacijfers: Australië telde tot nu toe 27 duizend besmettingen en 895 sterfgevallen, waarvan ruim 800 in Victoria. In Nederland vielen naar schatting 10 duizend doden en zijn er momenteel dagelijks meer dan 4.000 nieuwe besmettingen. De Nederlandse maatregelen zijn veel minder ingrijpend, en toch is er meer verzet tegen dan in Australië.

Dat werpt de vraag op: waarom accepteren Australiërs dit strenge beleid?

In Australië leeft breed het idee dat het virus helemaal kan en moet worden uitgebannen. Het helpt natuurlijk dat Australië een eiland is en binnenkomende reizigers scherp kan controleren. Waar in België geprobeerd wordt het virus te beheersen zodat de zorg niet wordt overbelast, is in Australië elke dode er een te veel. Iedere dag staat Victoria’s premier Andrews in zijn persconferentie uitvoerig stil bij elk slachtoffer, waarbij hij zijn medeleven betuigt aan de getroffen families. Dat vormt de legitimatie om door te gaan met de lockdown. ‘Een grote meerderheid van de inwoners is het met me eens dat het niet goed is nu te versoepelen’, zei hij vorige week. ‘Het virus moet helemaal verslagen zijn.’

‘Dictator Dan’

Maar er is ook kritiek. Vooral in rechtse media moet de regering van Victoria het ontgelden. Eerst omdat de quarantainebewaking niet op orde was, later vanwege de ‘draconische’ maatregelen die premier Andrews de bijnaam ‘Dictator Dan’ opleverden. ‘De inwoners van Victoria leven in een dystopische nachtmerrie’, schreef de conservatieve krant The Australian.

Wat niet hielp is dat de autoriteiten ver gingen, volgens mensenrechtenorganisaties te ver, om het volk tegen corona te beschermen. Zo trok de politie verscheidene mensen uit hun auto die bij een controlepost hun naam en adres niet wilden geven. Begin september werd een zwangere vrouw in haar pyjama thuis in het bijzijn van man en kinderen gearresteerd, omdat ze op Facebook mensen had opgeroepen naar een antilockdowndemonstratie te komen.

Andrews verdedigde het politieoptreden. ‘Het is nu niet de tijd om tegen wat dan ook te protesteren. Het is domweg onveilig.’ The Australian veroordeelde de protesten, maar verdedigde de vrouw, die immers slechts had opgeroepen te protesteren. ‘Alleen de weinige Australiërs die onder de nazi’s hebben geleefd weten hoe dit voelt’, aldus de krant. ‘Deze pandemie zorgt voor een erosie van burgerlijke vrijheden.’

‘Domrechtse praatjes’

Volgens Bell, die de maatregelen ‘streng maar nodig’ noemt, is de kritiek van rechtse media, veelal eigendom van mediatycoon Rupert Murdoch, vooral politiek van aard. In Victoria zijn de sociaal-democraten aan de macht, terwijl landelijk de liberaal-conservatieven van premier Scott Morisson de regering vormen. ‘De rechtse media doen flink hun best onze regering in diskrediet te brengen. Het probleem voor hen is dat de meeste kiezers helemaal genoeg hebben van die domrechtse praatjes.’

Buiten de media is weinig verontwaardiging te merken. De Nederlander Ben Willem Mol, hoogleraar gynaecologie aan de Monash Universiteit in Melbourne, zegt dat hij van collega’s ‘geen enkele bijval’ kreeg toen hij zijn verbazing deelde over de arrestatie van de vrouw die had opgeroepen tot protest. ‘Dat gevoel van onrecht heeft geen draagvlak. Ze zeggen: je moet je gewoon aan de regels houden.’

Volgens Mol heeft hij Australiërs ‘de afgelopen maanden beter leren kennen dan de afgelopen zes jaar’. ‘Ze zijn extreem risicomijdend. Op de markt worden ze al boos als je een beetje te dichtbij komt. Om het ziekenhuis te mogen binnengaan, moet ik elke dag op een app doorgeven dat ik geen coronaklachten heb. Vorige week werd ik gemaand de app niet in te vullen terwijl ik het ziekenhuis inliep, omdat ik tegen mensen aan zou kunnen botsen.’

Asielzoekers

Volgens econoom Richard Denniss van de onafhankelijke denktank The Australia Institute accepteert ‘een overweldigende meerderheid’ de vergaande regels ook omdat ze gewend zijn geraakt aan een doortastende autoritaire overheid. ‘Kijk hoe we omgaan met asielzoekers, die sluiten we op in detentiecentra op ver weg gelegen eilanden, en dat wordt ook geaccepteerd. Australië is geen volwaardige liberale democratie.’

Met name na de aanslagen van 9/11 zijn volgens Denniss een aantal rechten en vrijheden opgeofferd, waaronder bijvoorbeeld het zwijgrecht en het recht op een advocaat. ‘De centrale staat heeft succes geboekt met een streng beleid. Nu zien we bestuurders van deelstaten hetzelfde doen en mensen steunen het. Twintig jaar van xenofoob en autoritair beleid hebben mensen er rijp voor gemaakt.’

Maar ook de kritische Denniss steunt het beleid in Victoria, simpelweg omdat het werkt. ‘Kijk maar naar de cijfers’, zegt hij. ‘Een hard virusbeleid nu betekent straks, als het virus onder de duim is, meer vrijheid én sneller economisch herstel.’ Dat is hard nodig, want de lockdowns hebben erin gehakt. Zowel de nationale staat als de deelstaten hebben diep in de buidel moeten tasten om mensen te helpen die hun werk zijn kwijtgeraakt. Het kabinet dient voor 2021 een recordbegroting in.

Coronavrije Kerst

De vraag blijft of het virus ooit écht helemaal verbannen kan worden, zoals premier Andrews van Victoria wil. Een nieuwe grote uitbraak moet straks worden voorkomen door grootschalig testen, strenge grensbewaking en zorgvuldig contactonderzoek.

De tekenen zijn vooralsnog gunstig. De meeste deelstaten hebben hun restricties laten varen, de stranden zitten vol en de regering meldde vorig week dat de grens met Nieuw-Zeeland binnenkort opengaat. Ook scheepvaartmanager Bell is voorzichtig optimistisch. ‘Het doel is dat we een coronavrije Kerst gaan beleven’, zegt. ‘We zijn er dichtbij.’

(VK)