Bart Meuleman - De donkere kant van de zon
'Uiteraard is de iPod niet het ultieme apparaat van de verrassing. Dat is de radio.' De laatste voetnoot in 'De donkere kant van de zon' (Querido) liegt er niet om, en de twaalf essays die eraan voorafgaan evenmin: hier is iemand aan het woord die anders over popmuziek schrijft dan wij gewend zijn. Hij heet Bart Meuleman.
Het begint al bij het begin, waar hij zich afvraagt of het niet beter is over popmuziek te zwijgen. Omdat het genre verbleekt in het licht van de eeuwigheid - 't blijft een ordinaire kick - en omdat het bij uitstek voor zichzelf spreekt. Open je mond over één of andere plaat, verzucht hij, en de kans is niet gering dat je naar hagiografie of ironie doorschiet, naar te weinig of juist te veel afstand. Die valkuilen indachtig waagt Meuleman het erop: over een dun koord gaat hij op zoek naar nét genoeg afstand.
'De donkere kant van de zon' is gewijd aan artiesten over wie Meuleman dacht iets te vertellen te hebben - vaak zijn het helden, wat de uitdaging nog vergroot. Zijn opzet: het unieke van die artiesten in het vizier krijgen, wars van alle clichés. De sleutel tot Dusty Springfield vindt hij in haar manier van zingen, die hij beetje bij beetje ontsluiert tot hij wel moet besluiten dat ze deep down niets te maken had met soul, het label dat ze alom meekrijgt. Buigt hij zich over The Beach Boys, dan blijken hun tragische levens wel degelijk in hun zonnige deuntjes door te klinken. En als hij niet tot nieuwe inzichten komt - zijn audit van de punk is ronduit ontluisterend - stelt hij de oude op z'n minst scherper: wie had in David Bowie al een musicalster gezien?
Meuleman slaagt in zijn opzet omdat zijn vragen zo eenvoudig zijn dat anderen er gewoon niet bij stilstaan. Wat doet de stem van Leonard Cohen? Hoe verpopte de kleine Joni Mitchell tot zo'n uitbundig vertolkster? Waarom stapte Shuggie Otis al zo jong uit het vak? Vanwaar kwam het schandalige succes van de Eagles? Wat rest er van Joy Division als de impact van Ian Curtis' zelfmoord is uitgewerkt? Waarom kan Morrissey niet zwijgen? Of algemener: wat maakt deze muziek los in de luisteraar? Meuleman is ook dichter en theatermaker, en die alter ego's komen van pas als hij antwoorden bedenkt. Dan wisselt hij naadloos van perspectief, zoomt in (op een instrument, een foto) en uit (op een genre, een tijdperk), vergelijkt (Neil Young en Lou Reed delen een essay) en vat wat hij waarneemt in heerlijk beeldrijk Nederlands. Hij doet dat met liefde, op net genoeg afstand.
Meer dan tweehonderd pagina's lang ontvouwt Bart Meuleman een coherente, contrastrijke visie op de popgeschiedenis en - in haar schoot - de kloof tussen platteland en stad, podium en studio, arm en rijk, hij en zij, ik en jij, donker en licht. Zo gaat het van de langspeler naar de vermaledijde mp3, van de macht van de artiest naar de macht van de consument, een evolutie die het slotessay blootlegt. 't Is de navrante pointe van een uitstekende bundel.
