Bart Somers, burgemeester van Mechelen: 'We gaan de moslims toch niet aandoen wat men de flaminganten heeft aangedaan?'

Als het een beetje meezit, wordt Bart Somers op 14 februari verkozen tot beste burgemeester ter wereld. (En het zát mee, want terwijl de nieuwe Humo vannacht verdeeld werd, won Somers de prestigieuze World Mayor Prize op zijn kousenvoeten, nvdr.) De ex-voorzitter van Open VLD lijkt een recept te hebben gevonden om van zijn stad een gezellig pruttelende multiculturele stoofpot te maken.

'De extremisten hebben hier verloren. De terreur heeft ons dichter bij elkaar gebracht'

Hij acht de kans klein dat hij ’m wint, die World Mayor Prize, want de concurrentie uit Aleppo, Lesbos en Lampedusa oogt indrukwekkend. Maar Bart Somers heeft Mechelen wel ingrijpend veranderd door resoluut de multiculturele kaart te trekken. De nominatie moet hem deugd doen: toen hij voorzitter van Open VLD was, van 2004 tot 2009, werd hij de buikspreker van Guy Verhofstadt genoemd, en na de verkiezingsnederlagen van 2007 en 2009 hadden pers, publiek en partij even genoeg van hem. Hij was één van de gezichten van het geloofwaardigheidsprobleem van Open VLD geworden.

HUMO Is die nominatie een vorm van genoegdoening? Revanche?

Bart Somers «Ze is vooral fijn voor de Mechelaar, want we komen van ver. Toen ik in 2001 burgemeester werd, scoorden we het slechtst van de dertien Vlaamse centrumsteden wat fierheid betreft, vandaag zitten we in de top drie. We waren de vuilste stad van Vlaanderen. Een derde van onze winkels stond leeg. De middenklasse ging lopen, in de plaats kwamen kansarmen. Maar het grootste probleem was de onveiligheid: gemiddeld 1.500 auto-inbraken per jaar.

»In mijn eerste maand als burgemeester werden er zestig oudere dames overvallen op straat. Sommigen werden omvergeduwd, één van hen brak een been en zou nooit meer herstellen. Die vrouwen waren getraumatiseerd, ze durfden niet meer buiten te komen. We brachten hen samen om hen gerust te stellen en te helpen met het papierwerk. Huilend vertelden ze hun verhaal. Die ontmoeting heeft een diepe indruk op mij gemaakt. Ik besefte dat ik eerst de onveiligheid moest aanpakken, want de Mechelaars spraken over niets anders meer. En ik heb woord gehouden: de straatcriminaliteit is met 83 procent gedaald, de handtasdiefstallen namen met 94 procent af.»

undefined

'Wat verlies ik als Vlaming als Fatima uit vrije wil een boerkini draagt of halal eet? Níéts'

HUMO U koos voor meer blauw op straat, camera’s, een jeugdgevangenis en een nultolerantiebeleid.

Somers «Links schilderde mij af als een rechtse bal die de allochtonen viseerde. Maar wie zijn de grootste slachtoffers van de onveiligheid? De zwakkeren! Zij leven in verloederde buurten waar drugsdealers de plak zwaaien. Hoe wíl je dat kinderen die in zo’n wijk opgroeien, keurige burgers worden die zich inzetten voor de samenleving?»

HUMO Verklaart het kordate veiligheidsbeleid waarom Mechelen geen Syriëstrijders heeft?

Somers «Dat is maar een deel van het verhaal. Ik heb altijd de stok én de wortel gehanteerd. Tijdens de schoolvakanties zetten we jongens van 18 jaar in op de speelpleintjes om de jongeren te sturen. Die grote broers werden gezichten van de stad en voelden zich mee verantwoordelijk voor de regels: ‘We breken niks af, we amuseren ons op een toffe manier en om tien uur ’s avonds gaan we naar huis.’

»Met ons NERO-project hebben we de prijs voor de beste criminaliteitspreventie gekregen. Elk kereltje dat zich aan kleine criminaliteit bezondigt, wordt naar het commissariaat gebracht voor een hartig gesprek, samen met zijn ouders. Wij bieden die mensen een begeleidingstraject aan om hun kind op het rechte pad te krijgen. Van de jongeren verwachten we dat ze zich inschrijven in een sportclub, na school meteen naar huis gaan en meewerken met een psycholoog. Van de ouders vragen we betrokkenheid en aanwezigheid op de oudercontacten. Gaat dat zes maanden goed, dan loopt de begeleiding af. Anders krijgen ze een boete van 100 euro. 98 procent van de ouders grijpt die kans, en je ziet de resultaten op straat.

»Maar bij de zwaarste draaideurdelinquenten werkte het niet. Ook hen hebben we uitgenodigd om te zeggen dat het genoeg was. Ze kregen een ‘Joeri’ toegewezen, een stoere flik die hen opvolgde. Bij de minste fout werden ze voor de rechter gebracht en veroordeeld. Daarvoor hadden we goede afspraken met het parket. Maar we bekeken ook wat we voor die jongens konden doen: we hielpen hen met hun paperassen en zochten mee naar een nieuwe school of een job.»

HUMO In Mechelen volgde het parket u in dat beleid. In Brussel raken veel politieagenten gefrustreerd omdat jongeren die zij voor de veertigste keer oppakken, worden vrijgelaten door idealistische parketmagistraten.

Somers «Als het parket niet volgt, zijn er nog andere middelen. Wij hebben out of the box gedacht: de GAS-boetes zijn in Mechelen ontstaan. En als je zelf dingen in gang zet, motiveer je anderen om ook uit hun tent te komen. Je vindt altijd wel medestanders bij politie en parket.»

HUMO Veel experts zeggen dat radicalisering eerder met frustraties en sociale achterstelling te maken heeft dan met de islam. Akkoord?

Somers «Natuurlijk. Ik praat al jaren met binnen- en buitenlandse specialisten. Iedereen zegt hetzelfde: de beste manier om de strijd tegen het extremisme te winnen, is een inclusieve samenleving creëren waarin iedereen zich thuisvoelt. Wie hier zijn best doet en hard werkt, kan voor zichzelf en zijn kinderen een betere toekomst scheppen. Dat is onze kernbelofte aan iedereen. De dag dat racisme en discriminatie hele generaties jongeren de pas afsnijden, wordt het gevaarlijk. Dan verspillen we massa’s talent en openen we de deur voor het extremisme.»

HUMO Socioloog Ruud Koopmans waarschuwt dat wereldwijd vijftig miljoen moslims bereid zijn om geweld te accepteren en dat bijna de helft van de Turkse en Marokkaanse moslims in Nederland de Koran boven de democratische wetten stelt. Maar de islam is niet het probleem?

Somers «Er is een verschil tussen de islam en het salafisme, de radicale vorm die door fundamentalisten wordt misbruikt. In naam van het katholicisme zijn er in de middeleeuwen ook beestigachtigheden begaan, het nazisme heeft het nationalisme misbruikt en Stalin heeft het socialisme geperverteerd. Elke religie of ideologie kan misbruikt worden voor totalitair denken.»

HUMO Paul Van Tigchelt, de topman van het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse, waarschuwt al een poosje dat het salafisme oprukt in ons land.

Somers «Saoedi-Arabië vergiftigt onze samenleving. De voorbije dertig jaar hebben de Saoedi’s 70 miljard euro gespendeerd aan radicale propaganda in Europa: meer dan alle propagandabudgetten van álle Europese democratische partijen bij elkaar. Ze sturen radicale imams naar onze moskeeën en reiken studiebeurzen uit aan moslims, die ze daarna inzetten in hun bekeringsapparaat. En wij tolereren dat om economische redenen. De diplomatie moet duidelijk maken dat het gedaan moet zijn.

»Er is ook contrapropaganda nodig. De gematigde islam bestaat al langer dan vandaag. De islamitische filosoof Averroes uit Córdoba zei in de 12de eeuw al dat de ratio voorrang heeft op de letterlijke tekst van de Koran. Dat verhaal moeten we versterken.

»Ik heb als eerste subsidies gegeven aan Ceapire, een expertisecentrum voor radicalisme en extremisme. Daar werken moslims van bij ons, universitairen die alle moslimtheologen en Arabische filosofen kennen. Zij werken mee aan de deradicalisering: ze nemen bijvoorbeeld kwetsbare jongeren mee naar Córdoba, waar ze hen tonen dat hun identiteit meer is dan de Koran vanbuiten leren. De islam, dat is ook filosofie, kunst, muziek, ratio. Ze leren hen ook dat moslims in de Tweede Wereldoorlog honderden Joden hebben beschermd in de moskee van Parijs. Dan vallen die jongens van hun stoel. Zo trekken ze de geesten van jonge moslims open. Maar in plaats van die mensen te steunen, gooien sommigen hen op één hoop met de radicalen.»

HUMO Wat moet er gebeuren met teruggekeerde Syriëstrijders?

Somers «Mensen horen het niet graag, maar bij hen werkt zo’n aanpak bijna nooit. Voor die mannen is de wereld zwart-wit. Ze zijn van zero naar hero gegaan. Ze strijden ginder tegen het kwaad, ze hebben God aan hun kant en kunnen zich alles permitteren. En dan vraag je hen om terug te keren naar de grijze samenleving en weer onderaan op de ladder te beginnen? Zéér moeilijk.

»We moeten in de eerste plaats vermijden dat jongeren radicaliseren door hen voor ons maatschappijmodel te winnen. En dat doen we niet door te buigen voor populisme en angst. (Op dreef) We staan op een kantelpunt. Er ís geen zijlijn meer. De polarisering wordt zo sterk dat we niet meer in ons holletje mogen blijven zitten. Iedereen die meer samenhang wil in de samenleving, moet opstaan en vechten tegen de totalitaire prietpraat van Trump, Dewinter en IS. Politici geven te veel toe aan de angst. Ze willen muren bouwen, mensen opsluiten, meer regels en verboden invoeren. Néén! We moeten geloven in onze superieure westerse waarden: vrijheid, gelijkheid van man en vrouw, de scheiding van Kerk en Staat. En die waarden moeten voor iedereen gelden. Als wij moslims een eerlijke kans geven om te studeren, te werken en cultuur op te snuiven, zullen ze automatisch een westerse identiteit opbouwen en zich minder opsluiten in hun religie.»

HUMO Het Duitse magazine Der Spiegel beeldde Trump vorige week af als een beul die het Vrijheidsbeeld onthoofdde. Leuk?

Somers «Trump afbeelden als een terrorist is grotesk en smakeloos. Er is een wezenlijk verschil tussen hem en een IS-strijder. Maar door alle moslims te herleiden tot potentiële terroristen speelt hij IS wel in de kaart.»

Witte zwanen

HUMO Twee jaar geleden zei u in een speech in het Vlaams Parlement dat we allemaal nieuwkomers zijn in de multiculturele samenleving. Ook de blanke Vlaming moet zich aanpassen?

Somers «Iedereen moet zijn best doen om mee te werken aan een gemeenschappelijke identiteit. Er is meer inlevingsvermogen nodig. De grootste gevaren voor een samenleving zijn groepsdenken en gettovorming. In Mechelen bestrijden we dat op alle fronten. Jeugdhuis ROJM was vroeger een warm nest voor jongeren van Marokkaanse afkomst. Binnen hing een poster van de Al-Aqsamoskee in Jeruzalem, er werd Arabische muziek gespeeld, alcohol was verboden en wie met blanke Vlamingen omging, was een bounty: bruin vanbuiten, wit vanbinnen. Dat vergrootte de verschillen. Ik heb die jongens na felle discussies verplicht om hun deuren te openen voor álle jongeren van Mechelen, ook meisjes.

»In de scholen en de jeugdbewegingen doen we hetzelfde. Tegen 2020 willen we honderd gekleurde kinderen bij de Chiro en de scouts hebben. Vlaamse gezinnen die in de buurt van concentratiescholen wonen, brengen we bij elkaar om ze te stimuleren hun kinderen samen in die school in te schrijven, zodat ze niet de enige witte zwaan in de klas zijn. Zo hebben we in vier concentratiescholen de neerwaartse trend omgebogen. Omgekeerd stimuleren we de elitescholen om meer te doen voor diversiteit.»

HUMO In uw boek ‘Samen leven’ schrijft u dat u in sociale woonwijken een aantal woningen wil voorbehouden voor middenklassers. Is dat niet op het randje, gezien de lange wachtlijsten?

Somers «De regels laten het eigenlijk niet toe, maar we hebben een omweg gevonden. Als je de volgorde van de wachtlijsten volgt, krijg je een wijk van 350 kinderrijke, kansarme gezinnen waarin werkloosheid de regel is. Wij plaatsen daar een vijftiental middenklassegezinnen tussen. Die mogen goedkoop wonen, maar ze moeten enkele uren per week aan buurtopbouwwerk doen: instaan voor naschoolse kinderopvang, kinderen begeleiden bij hun huistaak, lessen Nederlands geven, activiteiten voor jongeren organiseren… Zo til je buurten op.

»Ook in de historische arbeiderswijken dreigde gettovorming en verloedering. Wij hebben de straten vernieuwd, parken aangelegd en verlichting en camera’s geplaatst. De waarde van de huizen steeg met 70 procent. Jonge middenklassers vinden weer hun weg naar die buurten. En wat doen ze? Bloembakken aan hun gevel hangen, buurtfeesten organiseren, kinderen naar binnen roepen om hun huiswerk te maken. Dat zijn onbetaalde sociale werkers die de enclaves doorbreken.»

HUMO Hoe kijkt u naar de heftige discussies over Zwarte Piet en de kerststallen, waarin veel Vlamingen de hakken in het zand zetten?

Somers «Tradities evolueren voortdurend. Als kind was ik bang van Zwarte Piet. Hij zag er pikzwart uit en stak de stoute kinderen in de zak. Vandaag zijn kinderen dol op hem, omdat hij grapjes uithaalt.»

HUMO Volgens moraalfilosoof Patrick Loobuyck hebben veel blanke Belgen door de immigratie en de globalisering het gevoel dat ze geen Belg meer mogen zijn in eigen land. Ze vrezen dat elke ‘toegift aan de moslims’ de sharia dichterbij brengt.

Somers «Dat komt omdat ze het te eng zien: winst voor de één zou automatisch verlies voor de ander betekenen. Maar wat verlies ik als Fatima uit vrije wil een boerkini draagt of halal eet? Níéts.

»Vijftig jaar geleden begroeven we onze doden op het kerkhof. Nu kun je in een bos liggen of gecremeerd, uitgestrooid of in juweeltjes verwerkt worden. Die veranderingen vergroten de vrijheid. Maar als moslims met hun hoofd naar Mekka begraven willen worden, vinden we dat het begin van het kalifaat. Als zij zich daardoor meer thuisvoelen, zijn we toch gek om dat te weigeren?

»Alleen op onze democratische waarden mogen we geen millimeter toegeven. Al wat daar tegenin gaat, moeten we afwijzen: afzonderlijk zwemmen, vrouwen die niet op café mogen, mensen die alleen geopereerd willen worden door een dokter van hetzelfde geslacht… Helaas willen sommige politici zélf onze waarden ondergraven. Het recht op vrije meningsuiting inperken om het te vrijwaren: dat is absurd.»

HUMO U doelt op de N-VA, die het verheerlijken van IS strafbaar wil maken?

Somers (onverstoorbaar) «Of de boerkini verbieden, omdat die een bewijs van onderdrukking is! Een overheid die bepaalt wanneer mensen vrij zijn en wanneer niet, dat is stalinisme. Dat is nazisme. Dat is geen vrijheid, maar het afschaffen ervan. Het verbaast me dat Vlaams-nationalisten daaraan meedoen. Zij zouden beter dan wie ook moeten weten welke schade een overheid kan aanrichten als ze de rechtsstaat negeert om mensen te straffen. De wonden die de naoorlogse repressie heeft geslagen, hebben hele generaties flaminganten vervreemd van de Belgische staat. We gaan de moslims toch niet hetzelfde aandoen? Onze samenleving stoelt op vrijheid en verandering. Keer op keer hebben groepen mensen op basis van onze westerse waarden een volwaardige plaats in de maatschappij opgeëist: de arbeiders, de vrouwen, de holebi’s, de Vlaamse beweging. Vandaag doen de migrantenkinderen hetzelfde.»

HUMO Het antwoord van uw partijvoorzitster Gwendolyn Rutten is bekend: ‘Doe normaal of ga weg.’ Dat botst toch fundamenteel met uw genuanceerde visie?

Somers «We moeten de dingen ook durven te benoemen. Maar ik praat liever over het hoopvolle. In mijn stad zijn 150 moslims salafisten, maar de andere 14.900 niet. In Mechelen ís er geen gescheiden zwemmen, niemand heeft me daar ooit om gevraagd. En weet u hoeveel moslima’s al geweigerd hebben om me de hand te schudden? Twee. Ik heb hen de deur gewezen.»

HUMO Karel De Gucht had het vorige week in De Standaard over kut-Marokkanen die zich in Brussel onaantastbaar wanen. Wat denkt u als u dat leest?

Somers «Dat er ambetanteriken zijn in Brussel én in Mechelen. En dat een liberaal zich niet aan groepsdenken zou mogen bezondigen. Zulke uitspraken helpen ons niet vooruit. Daarmee gooi je mensen op een hoop.»

HUMO Misschien had u vijftien jaar geleden ook zoiets gezegd?

Somers «Misschien, maar Mechelen is veranderd, en ik ook. Groepsdenken is de ziekte van deze tijd. Rechts doet het om mensen te stigmatiseren, links om hen in de slachtofferrol te houden. Als liberaal kijk ik naar individuen. Dé moslim bestaat niet. Net daarom vind ik het verschrikkelijk dat rechts eist dat ze zich distantiëren van terreur. Zo uit je de verdenking dat elke moslim stiekem applaudisseert voor IS: een onnozele karikatuur.

»De burgemeester van Rotterdam zei dat IS-strijders uit zijn stad maar beter sterven en Bart De Wever sloot zich daarbij aan. Waanzin. Als hier iemand vertrekt, verlies ik een kind van mijn stad. Dan hebben wij gefaald. Het is onze verdomde plicht onze kinderen te beschermen.»

HUMO Bent u vandaag hoopvoller dan vroeger?

Somers «Ja. Er wordt te weinig gesproken over de nieuwe allochtone middenklasse: de huisartsen, tv-gezichten, advocaten, leraars, ondernemers… Ik heb eens een jongeman uit een sociale woonwijk bij mij uitgenodigd nadat hij was afgestudeerd aan de universiteit. Hij kon als handelsingenieur bij een fiscaal adviesbureau beginnen. In de zomer was hij nog een laatste keer geld gaan vragen aan het OCMW: 300 euro voor een kostuum.

»Ik vroeg hoe het hem was gelukt, als kind van die wijk. Het werd een zeer emotioneel gesprek. Zijn alleenstaande moeder, een poetsvrouw, had hem altijd gesteund. Ondanks haar gebrekkige Nederlands was ze altijd naar de oudercontacten gegaan. En toen hij bijkluste bij McDonald’s, kon een andere Marokkaan hem ervan overtuigen om te gaan studeren. Dat was nooit in hem opgekomen, maar die jongen had hem uitgenodigd op kot in Leuven en hem over de streep getrokken.

»Zo kan ik u tientallen verhalen vertellen van positief ingestelde mensen die iets van hun leven maken. Zij doorbreken het pamperverhaal van links en het rechtse verhaal over profiteurs. Die groeiende allochtone middenklasse zal mee het maatschappelijke debat bepalen. Het donkerste uur van de nacht is het uur vóór de dageraad aanbreekt. Dat uur is bijna voorbij.»

undefined

'Als wij moslims een eerlijke kans geven, zullen ze automatisch een westerse identiteit opbouwen en zich minder opsluiten in hun religie'

HUMO Is de Mechelse politie uw achilleshiel? In de pers zijn er verhalen verschenen over een cultuur van racisme. De tip van inspecteur Hamid A. over de schuilplaats van Salah Abdeslam werd genegeerd, omdat de korpschef een hekel aan hem had.

Somers «Over die zaak mag ik niets zeggen. Maar de sociale inspectie heeft ons korps op mijn vraag doorgelicht. De conclusie was dat ons diversiteitsbeleid een voorbeeld is voor andere overheden.»

HUMO Als er geen racisme is bij de Mechelse politie, waarom vertrekken er dan zoveel allochtone inspecteurs?

Somers «De cijfers spreken dat tegen. Noch ik noch de korpsleiding aanvaardt discriminatie.»

HUMO Er is de voorbije acht jaar slechts één racismeklacht genoteerd. Verdacht weinig.

Somers «Als er klachten zijn, onderzoeken we die. In een korps van vierhonderd mensen zijn er altijd mensen met vooroordelen. Maar wat kan ik meer doen dan Unia (het vroegere Interfederaal Gelijkekansencentrum, red.) en de sociale inspectie inschakelen?

»De politie moet een spiegel van de maatschappij zijn. Daarom hebben wij diversiteitscommissaris Jinnih Beels aangetrokken. Ook de Antwerpse spijbelambtenaar Najib Chakouh komt hier voor meer kleur binnen het korps zorgen, en we zijn met een grote rekruteringscampagne gestart. Voor jongeren zonder secundair diploma betalen wij het tweedekansonderwijs, zodat ze daarna aan hun politieopleiding kunnen beginnen. Met dat diversiteitsbeleid lopen we voorop.»

HUMO U zegt al een tijdje dat u voor praktijktests op de woning- en de arbeidsmarkt bent om discriminatie te bestrijden. Waarom stemt uw partij dan tegen alle voorstellen die dat mogelijk willen maken?

Somers (zucht) «In mijn partij is daar discussie over, maar ik vind dat we veel kordater moeten optreden tegen racisme. Ik heb daar al te veel pijnlijke verhalen over gehoord. Ik ken een vrouw die al jaren een vaste relatie had, maar ze durfde toch haar eigen huurappartementje niet op te zeggen. Ze vreesde dat ze door haar allochtone roots nergens meer terecht zou kunnen als die relatie spaak liep. Zo ver gaat het.»

undefined

'Groepsdenken is de ziekte van deze tijd. Rechts doet het om mensen te stigmatiseren, links om hen in de slachtofferrol te houden'

Cognac met papa

HUMO In het eerste hoofdstuk van uw boek vertelt u over het collaboratieverleden van uw familie. Waarom?

Somers «Als je pleit voor meer empathie, moet je jezelf kwetsbaar opstellen. Wij vinden Trumpkiezers en IS-strijders krankzinnig, maar wij hebben in onze geschiedenis ook fouten gemaakt. Iederéén is kwetsbaar voor totalitair denken.

»Mijn vader heeft de repressie meegemaakt. Hij werd gepest op school omdat hij uit een ‘zwarte’ familie kwam. Zijn oudste broer was op z’n 17de naar het oostfront getrokken en heeft daar vier jaar lang de ergste gruwel meegemaakt. Daarna heeft hij vijf jaar in de gevangenis gezeten. Zijn andere broer is op z’n 15de gestorven, op weg naar het front. En zijn vader, mijn grootvader dus – een doodbrave onderwijzer en flamingant – moest een halfjaar de cel in. Mijn vader heeft daar een groot rechtvaardigheidsgevoel aan overgehouden, en hij is de politiek ingegaan. In zijn kamer hingen twee foto’s: één van Che Guevara en één van August Borms (Vlaams-nationalist en collaborateur, red.). In zijn wereld hadden die allebei voor hun volk gestreden.»

HUMO Hoe was uw relatie met hem?

Somers «Hij liet me vrij. Ik mocht elke overtuiging aanhangen, zolang ik ze maar kon verantwoorden. Als ik ’s nachts thuiskwam van een fuif, zat hij meestal nog te werken, met een fles cognac erbij. Dan schonk hij mij ook een glas in en begon hij te praten over het leven. Over de liefde. Over politiek en geschiedenis. Soms drie uur lang, tot we allebei met dubbele tong praatten. Dat waren de mooiste momenten van mijn leven. Met mijn zoon heb ik hetzelfde beleefd, tijdens een citytrip naar Dublin. Dan smeed je een diepere, onvergetelijke band.»

HUMO Op uw 28ste bent u van de Volksunie naar de VLD overgestapt. Heeft hij u dat ooit kwalijk genomen?

Somers «Nee, hij heeft me altijd gesteund. Ik was de eerste van mijn familie die mocht studeren. Toen hij me naar Leuven bracht, zei hij dat ik nooit mocht vergeten waar ik vandaan kwam: het Oud Oefenplein, een sociale woonwijk. En dat ik nooit tevreden mocht zijn, het kon altijd beter. Dat zit ook in mij, ik ben fundamenteel rusteloos.

«Vanaf mijn 15de snuffelde ik aan allerlei ideologieën, en al meanderend ben ik bij het liberalisme uitgekomen. In mijn studententijd was ik eigenlijk al liberaal. Op kot tapten we CNN af – de klok rond nieuws: feest! Toen de Berlijnse Muur viel, zijn we met vier man in de auto gesprongen. Als je de iconische foto’s van Checkpoint Charlie bekijkt, waar duizenden ossi’s de grens overstaken, zal ik daar ook ergens op staan.

»De Oost-Duitsers vergaapten zich aan de etalages van de winkels. Een West-Berlijner stapte een winkel binnen, kocht een tv en schonk die aan een wildvreemde ossi. Die man begon te huilen van geluk. ’s Nachts sliepen we in een metrostation tussen honderden Oost-Duitsers die niet meer naar huis wilden.

»Buiten Berlijn zagen we kilometerslange files naar het Westen. Allemaal Trabantjes waar een blauwe wolk boven hing: de uitlaatgassen van hun tweetaktmotoren. Aan elke brug hingen spandoeken: ‘Willkommen! Endlich frei!’ Een West-Duitse douanier droeg zijn kepie achterstevoren en had bloemen in zijn borstzak. Een reusachtige mijnwerker kwam uit zijn Trabant gekropen en viel de man huilend in de armen: ‘Mein Freund, endlich frei!’ Die euforie, ongelofelijk. Dáár heeft het liberalisme zich definitief in mij verankerd.»

In de woestijn

HUMO Hoe zit het met uw nationale ambities?

Somers «Ik ben heel graag burgemeester.»

HUMO U hebt uw ministersdroom opgeborgen?

Somers «Daar beslis ik niet zelf over. Ik zou me niet mislukt voelen als die kans niet meer komt. Mijn carrière is al geslaagd. Wie kan zeggen dat hij zijn stad achttien jaar heeft mogen besturen? En ik hoop het nog langer te mogen doen.»

HUMO Bent u bang van N-VA-minister Johan Van Overtveldt? Hem is gevraagd om voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 naar Mechelen te verhuizen.

Somers «Iedereen die Mechelen wil komen versterken, is van harte welkom. We hebben een traditie van mensen die van elders komen: John Cordier, Caroline Gennez, Luc Van den Brande… De samenwerking van mijn stadslijst met de N-VA en CD&V loopt goed.»

HUMO Uw partijgenote Annemie Turtelboom getuigde onlangs over de storm die ze eenzaam had getrotseerd, nadat ze door haar partij was gedwongen af te treden als Vlaams minister. U bent in 2009 in vergelijkbare omstandigheden opgestapt als partijvoorzitter.

Somers «Daar heb ik zwaar van afgezien. In zo’n periode kan politiek hard en eenzaam zijn. Ik heb mezelf toen existentiële vragen gesteld. Wat betekent politiek voor mij? Zou ik niet beter iets anders gaan doen? Maar die tocht door de woestijn heeft me gelouterd. Ik ben nu vrijer, ik heb geen gunsten meer nodig.»

HUMO De Morgen-journalist Joël De Ceulaer noemde u ooit ‘de kampioen van de geveinsde authenticiteit’. Welke lessen hebt u uit die periode getrokken?

Somers (denkt na) «Ik heb geen analyse gemaakt van mezelf en mijn fouten. Het partijvoorzitterschap is de hondenstiel van de Wetstraat, en zeker als je de premier levert. De getalenteerde generatie voor mij had de partij gemaakt en acht jaar lang het land bestuurd. Het was voortdurend schipperen. Als voorzitter ben je een soort spits en moet je altijd het gevecht opzoeken. Zéér slopend. Toch blijf ik trots op de dingen die we toen hebben verwezenlijkt. Het diversiteitsverhaal heb ik mee gelanceerd. Ik voel me nog altijd gerespecteerd binnen de partij: ik ben – in alle bescheidenheid – één van de drijvende krachten.

»Ik prijs me gelukkig dat ik een steen in de rivier heb kunnen verleggen. Ik heb van één van de moeilijkst te besturen steden van Vlaanderen een referentiestad gemaakt. Toen ik hier begon, hadden we één straatfeest, vandaag zijn er honderden. Mechelen telt 138 nationaliteiten, en toch heeft de terreur ons dichter bij elkaar gebracht. De extremisten hebben hier verloren. Op de feestdag van de holebi’s stonden leden van KV Mechelen en Racing Mechelen allemaal in een roze T-shirt op de Grote Markt. Daar waren ook moslimjongens bij. Dát is de cultuur van mijn stad, en daar heb ik toe bijgedragen. Had mijn vader nog geleefd, dan had ik hem recht in de ogen kunnen kijken.»