BBI-directeur Karel Anthonissen, de waakhond van de fiscus: 'De Belg is de grootste ontduiker van Europa'
Karel Anthonissen, de gewestelijke directeur van de Gentse afdeling van de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) wil miljarden euro’s zwart geld recupereren dat Belgen in het buitenland verbergen, maar hij voelt zich sterk tegengewerkt.
'Als je aan het front staat, moet de generaal je steunen, en niet jou in de rug schieten'
In een kast in het kantoor van Karel Anthonissen aan de Zuiderpoort in Gent staan een paar lege wijnflessen. Op het etiket staat ‘La Macinaia’. Dat is de naam van het palazzo van de liberale politicus Karel De Gucht en zijn echtgenote, politierechter Mireille Schreurs in Toscane. Je kunt het palazzo in Gaiole huren voor 9.000 euro per week. In de omliggende wijngaarden maakt het echtpaar wijn. ‘Die is te krijgen bij een importeur in Ternat,’ zegt Karel Anthonissen. ‘Ik had er een paar flessen van besteld voor het pensioenfeestje van één van mijn medewerkers. Het minste wat je ervan kunt zeggen, is dat die wijn prijzig is: meer dan 20 euro per fles.’
De gewezen eurocommissaris ligt al jaren in de clinch met de BBI over La Macinaia. De inspectie wilde weten waarmee hij de aankoop heeft gefinancierd en begon een onderzoek naar belastingontduiking. De Gucht ging in de tegenaanval met een batterij financiële advocaten en met interviews in de pers.
HUMO Hoe staat het ondertussen met dat onderzoek?
Karel Anthonissen «Ik mag niets zeggen over individuele gevallen. Alleen dit: de tussenstand is 2-0 voor de BBI. Meneer De Gucht voert al jaren een procedureslag om het dossier tegen te houden, maar nu hebben zowel het Grondwettelijk Hof als het Hof van Cassatie ons gelijk gegeven over de vraag of in dat belastingdossier het bankgeheim had mogen worden opgeheven. Nu, acht jaar later, kunnen we overgaan tot de afhandeling van het dossier.»
De afgelopen jaren heeft Anthonissen het ene zware dossier na het andere op zijn schouders genomen: dat van Omega Diamonds, de vennootschap van de Antwerpse diamantairs Sylvain Goldberg en Ehud Laniado, het dossier van Optima Bank en topman Jeroen Piqueur, en rond de Antwerpse vermogensbeheerder Merit Capital, die nauw verbonden is met de liberale families De Gucht, Buchmann en Turtelboom.
Daarnaast heeft Anthonissen 61.546 dossiers naar justitie gestuurd om ze te laten onderzoeken: de grootste fraudeklacht uit de Belgische geschiedenis. Het gaat om dossiers van mensen die gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om zwart geld dat in het buitenland zit, te regulariseren door er alsnog belastingen en boetes op te betalen. Maar Anthonissen zag dat er vals werd gespeeld.
Anthonissen «Dat was witwassen tegen weggeefprijzen. Mensen met 10 miljoen euro zwart geld op buitenlandse rekeningen konden het witwassen door 300.000 euro belasting te betalen. Ze gaven alleen de opbrengsten van het zwarte kapitaal van de laatste zeven jaar aan, want de fiscus mag niet verder teruggaan in de tijd. Maar het zwarte kapitaal was vaak ouder en dat gaven ze niet aan. Ze brachten het wel terug naar België alsof het óók was geregulariseerd. En de banken en de fiscus zeiden dat het in orde was. Dat kan niet. Op die manier werd 36 miljard euro zwart kapitaal witgewassen voor een spotprijs, en met de goedkeuring van minister van Justitie Koen Geens (CD&V), die destijds verantwoordelijk was voor die regularisatie. En dus heb ik dat aan justitie gemeld, zoals het hoort.
»De fiscus beschikt over een taxatieapparaat, dat beperkt is in de tijd. Maar justitie beschikt over een confiscatieapparaat waarmee veel meer geld kan worden binnengehaald. Het is nu dus aan de magistraten. En wie zit er op justitie? Juist, Koen Geens. Hij heeft zijn regularisatiedossiers teruggekregen.»
undefined
'Koen Geens was eerst advocaat van de stropers en is nu baas van de boswachters: dat ligt niet voor de hand'
De andere BBI-directeurs namen openlijk afstand van Anthonissen in een brief aan N-VA-minister van Financiën Johan Van Overtveldt. En in de Franstalige pers had men het over de ‘chantage van de fiscus’ en werd de directeur een ‘chien fou’, een dolle hond, genoemd.
Karel Anthonissen ligt dus niet alleen niet goed bij politici, ook sommigen van zijn oversten zijn hem liever kwijt dan rijk omdat hij met te veel zin zijn tanden in als delicaat beschouwde dossiers zet, en omdat hij uitgebreid gebruikmaakt van zijn spreekrecht als ambtenaar – hij geeft interviews en schrijft columns. De afgelopen jaren is meer dan eens geprobeerd om hem op een zijspoor te krijgen, en op 1 december heeft hij weer een brief gekregen. Nu van Frank Philipsen, administrateur-generaal van de BBI. Hij wil dat Anthonissen de volgende drie jaar methodes om fraude te bestrijden gaat inventariseren in de buurlanden, en dan een manier bedenkt om die methodes in het Belgische belastingcontrolesysteem in te passen.
Anthonissen «Ik heb daar beleefd voor bedankt. Ik heb me op geen enkel moment kandidaat gesteld voor die functie, en toch wil Philipsen mij die betrekking opdringen. Hij schrijft: ‘Gelieve mij vóór 7 december 2016 te laten weten of u deze opdracht aanvaardt. Bij gebrek aan reactie vóór gestelde datum ga ik ervan uit dat u instemt met deze opdracht.’ Dat zegt toch alles? Het is de zoveelste poging om mij af te voeren als gewestelijk directeur. Men wil hier in Gent nu ook een adviseur-generaal boven mij aanstellen die mijn functies zou overnemen. Maar de minister van Financiën heeft die benoeming nog niet ondertekend.»
undefined
'Niet de regering heeft de controle, maar een onzichtbaar systeem van toppolitici, hoge magistraten, advocaten en journalisten'
Valse strafklacht
Eerder is geprobeerd om Anthonissen af te remmen met tuchtstraffen. In 2014 vroeg administrateur-generaal Philipsen een terechtwijzing, de lichtste tuchtstraf, omdat Anthonissen persoonlijk tussenbeide zou zijn gekomen in de zaak-De Gucht en hij zich niet loyaal tegenover de BBI had opgesteld in een aantal interviews en adviezen. Dat vond Hans D’Hondt, de voorzitter van het directiecomité van de Federale Overheidsdienst Financiën en van CD&V-signatuur, niet voldoende. Hij eiste een zwaardere straf, een blaam, en de toenmalige staatssecretaris voor Fraudebestrijding John Crombez (SP.A) ging daarop in.
undefined
'De stand tussen de BBI en Karel De Gucht is 2-0. We kunnen nu overgaan tot de afhandeling van het dossier'
In 2015 werd Anthonissen door Philipsen geschorst nadat hij een tweet de wereld had ingestuurd over de ‘Belgische onwil om het zwart geld aan te pakken’. Daarbij had hij Koen Geens en Hans D’Hondt genoemd. Die laatste diende een klacht wegens laster in bij het Brusselse parket en Philipsen schorste Anthonissen ‘in het belang van de dienst’. De schorsing duurde zeven maanden.
Anthonissen «Meneer D’Hondt heeft twee keer een valse strafklacht tegen mij ingediend. De eerste keer in 2012, toen ik zogezegd het beroepsgeheim had geschonden omdat details uit het dossier van De Gucht in de pers waren verschenen. Die zaak wordt nog steeds onderzocht bij het parket van Gent. Bij het Brusselse parket diende meneer D’Hondt een tweede klacht in. Die was bedoeld om mij zo lang mogelijk preventief geschorst te kunnen houden: men ging ervan uit dat de klacht jarenlang zou blijven liggen bij het parket. En opdat ik mijn mond zou houden, kreeg ik tijdens de schorsing zelfs mijn volledige loon uitbetaald. Die klacht zou nog altijd stof hebben liggen vergaren als de zesde staatshervorming er niet was gekomen. Daardoor werd het parket Brussel-Halle-Vilvoorde gesplitst, en het nieuwe parket Halle-Vilvoorde onder leiding van procureur Thierry Freyne onderzocht mijn dossier meteen. Tijdens de ondervraging heb ik kunnen aantonen dat mijn tweet over de regering en de top van Financiën – dat ze geen moeite doen om het fraudegeld aan te pakken – ook de waarheid was. En die kan misschien kwetsen, maar ze kan nooit laster en eerroof zijn. Dus besliste het parket van Halle-Vilvoorde: geen vervolging wegens afwezigheid van misdrijf. Het was geen seponering van het dossier, maar een complete vrijspraak.»
HUMO Diende Hans D’Hondt die klacht met opzet in bij het Brusselse parket om u geschorst te houden?
Anthonissen «Dat was inderdaad met voorbedachten rade.»
HUMO Stond er iemand achter hem?
Anthonissen «Hij doet zoiets niet alleen. Ik heb al eens het woord kabinettenlobby gebruikt. In de Verenigde Staten noemen ze het the deep state. Dat is de vaststelling dat niet de premier en de ministers de totale controle hebben, maar wel het kabinetspersoneel, dat later meestal een plaats krijgt in de overheidsadministratie. Daar beheren ze dan overheidsdiensten, of ze worden benoemd in het gerechtelijke apparaat. Af en toe worden ze zelf minister, zoals Koen Geens, die van 2007 tot 2009 kabinetschef is geweest bij Vlaams minister-president Kris Peeters.
»Het gaat echt om een old boys network, ons kent ons: ‘Regel dat eens, laat die met rust, pak die eens aan…’ Dat onzichtbare bestuursniveau maakt onze politiek en ons handhavingssysteem corrupt. Je ziet hoe dwarsliggers worden gepakt en hoe fraudeurs met de juiste connecties minnelijke schikkingen krijgen aangeboden of worden vrijgesproken.
»In dat onzichtbare systeem draaien toppolitici, topambtenaren, hoge magistraten, advocaten en ook journalisten mee. Ze doen het niet voor het geld, hoor. Ze ontmoeten elkaar op recepties en een tikje op de schouder is vaak voldoende: ‘Zeg, het is nu wel goed geweest met die Anthonissen in Gent.’»
HUMO Dat zei De Gucht tegen D’Hondt?
Anthonissen «Invloedrijke politici als Karel De Gucht maken gebruik van die deep state, want zij kennen de juiste mensen.
»Ik ben niet de enige die wordt getackeld. In Antwerpen is substituut Peter Van Calster, die aan tal van financiële en diamantdossiers heeft gewerkt, tegengewerkt door de vroegere Antwerpse procureur-generaal Yves Liégeois. Een wereldvreemde topjurist die niet in de kern van de deep state zit, hij is hooguit een nuttige soldaat. Maar Van Calster is wel uitgeschakeld, want nog altijd geschorst.»
HUMO Waarom worden uitgerekend Van Calster en u aangepakt?
Anthonissen «Omwille van onze strijd tegen de fraude. In 2005 werd de Europese spaarrichtlijn van kracht voor de Europese Unie en landen als Zwitserland en Liechtenstein. Sindsdien wordt internationaal informatie over rekeninghouders in het buitenland uitgewisseld. In het begin dachten alle banken en financiële advocaten dat ze daar wel een mouw aan konden passen met valse identiteiten. Ze schoven bijvoorbeeld een Panamese vennootschap tussen de bankrekening en de eigenaar van het geld. In Luxemburg werkten banken met het Tak 23-systeem, waarbij levensverzekeringspolissen aan beleggingsfondsen werden gekoppeld. In 2009 en 2010 werden plots tientallen miljarden in die polissen gepompt – grotendeels Belgisch zwart geld. We zagen dat soort activiteit voor het eerst in het dossier van Peter Van Calster over de Antwerpse diamantairs met geheime bankrekeningen bij het Zwitserse filiaal van de bank HSBC. Ook de financiële planner Optima hield zich met Tak 23-constructies bezig. De bank speelde daarbij in op de angst van de mensen: ‘Jullie zullen je zwart geld kwijtspelen, maar geen nood: wij hebben de oplossing.’ Maar Optima en HSBC waren zeker niet de grootste spelers op die markt. Ook andere financiële planners en grote banken als Dexia waren daar actief.
»In 2011 besloten Van Calster en de Gentse BBI om die zwartgeldconstructies aan te pakken. We wisten dat we de grote jongens in Brussel niet meteen konden aanpakken, dus besloten we klein te beginnen: in Gent en Antwerpen. Dat werd ons niet in dank afgenomen. De pers noemde het een diamantoorlog, maar het was een heuse financiële oorlog: het ging niet alleen om de Antwerpse diamantairs, maar om de hele Belgische financiële wereld.»
HUMO Een oorlog die u hebt verloren. Het controlesysteem van de deep state werkt dus?
Anthonissen «In 2011 speelden Van Calster en ik in de aanval, om het in voetbaltermen uit te drukken. Sinds de nishuiszoeking in zijn kantoor op 2 januari 2012 werden we in de verdediging gedrukt en we zijn er niet meer uit geraakt. De energie om opnieuw een HSBC- of een Optima-dossier aan te pakken is er misschien niet meer.»
HUMO U hebt het over die andere financiële planner, Merit Capital, waar Karel De Gucht bestuurder is?
Anthonissen (glimlacht cryptisch)
'Als men de 60.000 dossiers die ik justitie heb bezorgd in de vuilnisbak kiepert, gooit men 36 miljard weg'
Sok van 100 miljoen
Ondertussen heeft Karel Anthonissen zijn aandacht toegespitst op het zwarte kapitaal dat Belgen in het buitenland hebben verborgen. Hij wil daar zoveel mogelijk van recupereren en belasten.
HUMO De Belg heeft de reputatie de grootste ontduiker van Europa te zijn.
Anthonissen «De statistieken bevestigen dat. Veertig jaar geleden al vergeleek professor Max Frank de beschikbare productie- en inkomstendata met de data van de geïnde belastingen. Hij stelde een verschil van 10 tot 15 procent vast. En dat is niet veranderd. In Nederland, Duitsland en Frankrijk is dat verschil veel kleiner. Wat ontduiking betreft, zijn wij te vergelijken met landen als Spanje en Italië.
»Gelukkig voltrekt zich wel langzaamaan een mentaliteitswijziging. Voor de jonge generatie hoeft het allemaal niet frauduleus: wie nu een café begint, kiest makkelijker voor een witte kassa en aanvaardt controlemaatregelen. Maar twintig, dertig jaar geleden was dat anders. Toen trokken veel goed boerende Belgen met hun zwart geld naar het buitenland.»
HUMO Hoeveel Belgen hebben daar zwart geld op rekeningen staan?
Anthonissen «Het gaat om twee- tot driehonderdduizend Belgen en bedragen die variëren van 100.000 euro tot 100 miljoen euro: een reusachtige zwarte spaarpot. Tot tien jaar geleden maakten we ons daar bij de fiscus geen illusies over: er was geen enkele manier waarop wij dat geld konden lokaliseren, laat staan recupereren. Dankzij steeds verder gaande internationale overeenkomsten en de digitalisering van de informatie hebben we nu de middelen waar we destijds alleen maar van konden dromen. En daarbovenop heb je de onthullingen in de pers, zoals Swiss Leaks, Panama Leaks, enzovoort. Het is erg moeilijk geworden om je zwart geld verborgen te houden.»
undefined
'Hans D'Hondt van de FOD Financiën heeft twee valse strafklachten tegen mij ingediend'
HUMO U kent de fiscale fraudeurs nu allemaal?
Anthonissen «Ik niet persoonlijk, maar we beschikken over uitgebreide lijsten. Ik heb zelf meer dan 60.000 dossiers naar het parket gestuurd. En vorige maand hebben we via de regering van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen 49.000 namen gekregen van mensen met rekeningen bij de Luxemburgse staatsspaarkas.
»Volgend jaar is het wereldwijde bankgeheim helemaal weg: geld, waarvan wij vroeger zelfs niet wisten waar het zat, komt nu gewoon aangevlogen. We hoeven het bij wijze van spreken alleen maar op te rapen. En het gaat om véél geld: in 2013 heeft de eerste regularisatie, waarbij je 35 procent belasting moest betalen op elke euro zwart geld die je aangaf, 499 miljoen euro opgeleverd. Daarmee is 1,4 miljard zwart kapitaal op een correcte manier wit geworden. Maar die regularisatie was halfslachtig. Andere fraudeurs hebben minstens 36 miljard euro achtergehouden in halfslachtige regularisaties. Die moeten zo snel mogelijk worden rechtgezet. En dan zijn er nog de mensen die helemaal niets hebben aangegeven. Die houden een veelvoud van die 36 miljard euro in het buitenland verborgen voor de overheid.
»Dat recupereren is natuurlijk niet eenvoudig, want het gaat om honderdduizenden mensen. Het heeft geen enkele zin om de BBI-controleurs bij een paar tientallen fraudeurs langs te sturen en die zaken vervolgens te zien verzanden in eindeloos aanslepende processen. De fiscus heeft dus de justitie nodig. Wil dat zeggen dat we elke fraudeur veroordeeld en in de gevangenis willen zien? Natuurlijk niet. Maar justitie moet de stok achter de deur van de fiscus zijn. Een aantal zware strafrechtelijke veroordelingen moeten dienen als waarschuwing. En de honderden fraudeurs die door de justitie worden verontrust, zullen tienduizenden anderen ertoe aanzetten om naar ons te komen. Wij zullen hen met open armen ontvangen en een voorstel voorleggen dat ze nog moeilijk zullen kunnen weigeren.
»Minister Koen Geens, het college van procureurs-generaal en de parketten moeten nu laten zien dat de kans om gepakt te worden voor fiscale fraude groot is geworden.»
HUMO Maar niet iedereen is even enthousiast?
Anthonissen «Op dit moment is er een gebrek aan overtuiging bij justitie. Ik lees in een interview met de Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise dat de 60.000 dossiers die ik aan justitie heb overgemaakt, in de vuilnisbak zullen worden gekieperd. Daarmee gooit hij wel 36 miljard euro weg. Het gaat hier nochtans over fiscale fraude, wat strafbaar is en tot verbeurdverklaring moet leiden. Daarom wil ik deze boodschap meegeven aan minister Geens: ‘Meneer de minister, doe nu eindelijk iets. U bent aan zet!’
»De fraudeurs moeten er nu van worden overtuigd dat het menens is. En daarom hebben fiscus, justitie en politiek elkaar nodig. Neem het dossier-Optima. Wij werden verplicht alle informatie die we bij Optima in beslag hadden genomen, terug te geven. Alle kopieën die we van de documenten van Optima hadden gemaakt, hebben we moeten vernietigen. Het dossier zit nu bij justitie. Zij moeten die klanten over hun zwart geld aanspreken. Het parket van Gent is er al mee bezig: zij hebben al een aantal klanten van Optima ter verantwoording geroepen.»
HUMO Vindt u dat minister Geens niet gedreven genoeg te werk gaat?
Anthonissen «Ik kan hier niet het achterste van mijn tong laten zien, maar je kunt er niet omheen dat hij uit een advocatenkantoor komt dat in het andere kamp zit als het over fiscale fraude gaat. Hij was eerst advocaat van de stropers en is daarna baas van de boswachters geworden. Dat ligt niet voor de hand. In de financiële wereld, in de bankenlobby en ook in de politiek leeft ook het idee: ‘Ach, het is allemaal verleden tijd. Laten we het vergeten.’ Ook bij minister Geens.
»Die overtuiging is zelfs bij de BBI binnengeslopen. Je hebt de brief gelezen van collega’s van mij die afstand nemen van mijn vraag om het oude zwarte kapitaal te recupereren. Mijn bazen hebben me vier jaar geleden al gezegd: ‘Karel, stop ermee. Je staat helemaal alleen.’ In Brussel noemen ze mij ‘le Fou de Gand’, de Zot van Gent.
»In Wallonië en Brussel is het aantal mensen dat het spel eerlijk wil spelen, sowieso een stuk kleiner dan in Vlaanderen. De Franstalige editie van Trends publiceerde onlangs een cover met de titel: ‘De chantage van de fiscus’. Dat zegt alles over de mentaliteit. Vooral de Franstalige financiële advocaten doen nog altijd alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Zij blijven hun klanten adviseren dat het allemaal niet zo’n vaart loopt. Bij de regularisatie van 2013 was 50 procent van de Nederlandstalige aangiften van zwart geld volledig, dus met inbegrip van het historische zwarte kapitaal. Bij de Franstalige aangiften was dat maar 6 procent.
»Ik ervaar dan ook heel veel tegenwind. Van de advocaten van Optima, van financiële advocaten en zelfs van een belastingplichtige als Karel De Gucht kan ik dat verdragen, maar niet van collega’s of van de minister van Justitie. Als je aan het front staat, moeten de generaals je steunen, en je niet in de rug schieten. In Nederland heeft de belastingdienst in de Panamacommissie verklaard dat ze de komende vier jaar het grootste deel van het Nederlandse zwart geld boven water zullen halen. Dat kan tellen als intentieverklaring. Waarom kan dat in België ook niet?
»Ik vind dat de burger die altijd netjes belasting heeft betaald, er recht op heeft dat die enorme fraudespaarpot terug naar ons land wordt gehaald. De fraudeurs mogen niet ontsnappen zonder een eerlijke bijdrage te leveren. En het kán. In Gent hebben we sinds 2010 al tientallen miljoenen euro’s binnengehaald, een veelvoud van wat mijn collega’s in Brussel recupereren.»
