Ben Berden: outlaw in de cyclocross

Tegenwoordig reist Ben Berden in de Verenigde Staten als een nomade van cross naar cross, en trekt hij zich nog het liefste terug in de natuur van de Moab-woestijn. Maar een passage in België, zoals onlangs in wereldbekercross in Valkenburg, gaat nooit onopgemerkt voorbij.

‘Op een dag zat ik achterin bij mijn ouders in de auto, toen er aan een verkeerslicht naast ons een dikke vent op een Harley-Davidson stopte. Zó wil ik later worden, wist ik. Ik was amper een jaar of tien.’ Met zachte stem vertelt Ben Berden (39) over zijn jeugd, alsof hij wil uitleggen hoe hij echt in elkaar zit. Hij logeert momenteel bij zijn zus, in Stevoort bij Hasselt, waar ooit de boerderij van zijn ouders stond. En hij toont me de tatoeage op zijn bovenbeen waarop ze samen staan afgebeeld.

Ben Berden «Net zoals op hun trouwfoto (lacht). Ik groeide op tussen de varkens en de koeien, en speelde uren op de hooizolder. Een geweldige tijd, die me ook gevormd heeft: ik heb er voor het eerst geproefd van de vrijheid waar ik nu nog altijd naar op zoek ben.»

HUMO Maakten veldrijders evenveel indruk als die dikke op zijn Harley?

Berden «Nee, helden heb ik nooit gehad. Op mijn zestiende reed ik mijn eerste veldrit, maar van Danny De Bie of Paul Herygers had ik nog nooit gehoord. Ik ben altijd een eenzaat geweest. Daarom begon ik ook met fietsen, lekker op mijn eentje in de Limburgse bossen.»

HUMO Een passage van Ben Berden in veldritland, zoals op 19 oktober in Valkenburg, gaat nog altijd niet onopgemerkt voorbij. Het lijkt wel alsof je gemist wordt.

Berden «Ik heb altijd gezegd wat ik denk, en dat spreekt de mensen aan. Nog altijd, blijkbaar. Toch zie ik mezelf niet als een rebel, daarvoor ben ik te braaf: ik hou me altijd aan de regels. Maar je hebt ook mensen die helemaal niets van mij moeten weten: Michel Wuyts is zo iemand. Zondag in Valkenburg merkte hij op dat ik ‘geen toegevoegde waarde’ had voor de wedstrijd. Terwijl ik nooit heb beweerd dat ik het verschil kwam maken. Ik was in de eerste plaats in het land om bij mijn kinderen te zijn, maar omdat ik genoeg UCI-punten heb, mocht ik starten.

»Ach, zelfs in mijn topjaren mocht Wuyts me niet: ik deed het op een andere manier dan Sven Nys, en leefde volgens hem dus niet voor mijn vak. Mogen er dan geen verschillende persoonlijkheden meer zijn?»

HUMO Heb je het er al eens met hem over gehad?

Berden «Nee, volgens mij valt er met hem niet te praten. Met wat hij over mij zegt, moet ik vooral lachen. Alleen: hij zingt voortdurend de lof van Nys en wat die allemaal voor zijn sport doet, terwijl die andere 25 profs er ook 100 procent voor leven. Sven heeft gewoon meer meegekregen van moeder natuur.»

Zat aan de start

Drie jaar geleden verhuisde Berden definitief naar Amerika. Het was in de eerste plaats een vlucht in de anonimiteit, na turbulente jaren waarin hij eerst een dopingschorsing uitzat en vervolgens moest vechten tegen een schuldenberg en stukgelopen relaties. Zelfs een job als postbode mocht niet baten: de Harley moest de deur uit.

Berden «Ik kreeg geen contract meer in België – ik had hier niks meer – maar ik kon wel enkele wedstrijdjes in de VS rijden. Uiteindelijk ben ik er een hele winter gebleven en boden zij me wél een mooi contract aan. Ondertussen zijn we enkele jaren verder: terwijl het eerst een vlucht was, heb ik nu het gevoel dat ik een sprookje beleef. Ik droomde er altijd al van om Amerika te ontdekken, en tegenwoordig word ik zelfs betaald om met het vliegtuig naar Los Angeles, New York of Chicago te reizen. En dan heb ik er ook nog mijn geweldige vriendin Nicole leren kennen.»

HUMO Een zielsverwante, zo lijkt het.

Berden «Ja, ze crosst ook, dezelfde wedstrijden als ik – we doorkruisen samen het hele land en houden er dezelfde levensstijl op na. Ze is een vrouw met ballen, het kan er al eens bovenarms opzitten. Soms vragen we ons af waarom we elkaar zo graag zien (lacht). We leven in Boulder, Colorado. Ook daarin heb ik het getroffen: vlakbij de Rocky Mountains en de Moab-woestijn in Utah. Prachtige natuur, om stil van te worden. Soms gaan we er wekenlang kamperen, en behalve een ratelslang of een verdwaalde beer kom je er niemand tegen. Ik vind er de eenzaamheid die ik zo koester.

»Het crossseizoen loopt in de VS van september tot december. In die vier maanden verlangt mijn sponsor dat ik goed presteer, de rest van het jaar laten ze me met rust. Het enige dat me parten speelt, is dat ik mijn zoontjes Dean (7) en Lewis-Lee (5) niet bij me heb. Daar lig ik ’s nachts wakker van. De normale dingen, zoals ze van school halen of samen huiswerk maken, zitten er niet in. Dat vreet aan me, hoewel ik een zestal keer per jaar naar België kom.

»Sowieso vrees ik dat aan dit sprookjesleven een einde zal komen: aan het eind van dit seizoen stop ik ermee, mijn lijf wordt moe.»

HUMO Overweeg je terug naar België te komen?

Berden «Nee, ik zal altijd blijven over en weer gaan. Misschien word ik wel verzorger of mecanicien van onze ploeg – dan kan ik nog meer reizen, en moet ik met de auto in één week van de West Coast naar de East Coast. Het veldrijden wint er nog altijd aan populariteit, en omdat ik een Belg ben, beschouwen ze me sowieso als een legende. De sfeer op de wedstrijden is er heel relax, echt genieten: iedereen komt aan met z’n camper of tentje, de barbecue wordt aangestoken en we drinken samen een pintje.»

HUMO Geen sportmaaltijden?

Berden «De pasta slaan we over. Ik lig er ook niet wakker van als ik de avond voordien te veel heb gedronken: shit happens, ik fiets het er wel uit. Mijn beste dagen liggen toch achter mij.»

Een grote fles epo

HUMO Vreemd dat al die tegenslagen en miserie je uiteindelijk geleid hebben naar een leven waar je altijd van droomde.

Berden «Dat ze me op doping hebben betrapt, moest gebeuren – het heeft me gemaakt tot wie ik nu ben en moest zijn. Hoewel Jezus in mijn nek getatoeëerd staat, ben ik niet echt gelovig, maar toch denk ik dat er iets moet zijn, iets wat me op dit pad heeft gebracht. Vaak denk ik na over hoe mijn leven geweest zou zijn als ik niet positief had getest op epo.»

HUMO Wat stel je je daar dan bij voor?

Berden «Het zou zeker comfortabeler geweest zijn: geld op de bank, huis afbetaald... Ik was tweede of derde op de UCI-ranglijst en werd navenant betaald – crossers verdienen goed geld. Maar al die dingen waarvan ik nu zo geniet, zou ik niet hebben meegemaakt. Het is een cliché: zonder geld kun je ook een superrijk leven leiden. Mijn blik op de wereld is ook verbreed: als je in de achterbuurten van New York verzeild geraakt, besef je weer iets beter hoe de wereld in mekaar zit.»

HUMO Jouw positieve controle dateert intussen al van tien jaar geleden.

Berden «18 december 2004 – de datum staat op mijn schouder, samen met een neerstortend vliegtuig. (Toont z’n arm) Hier, op mijn arm heb ik ook nog een grote fles epo – goed zichtbaar voor mijn tegenstanders als ze achter mij rijden, die moeten er altijd om lachen. Die dag had ik gewoon pech. Normaal heb je één kans op honderd dat je gepakt wordt, maar ik had het zitten.»

HUMO Had je verkeerd gerekend?

Berden «Nee, ik had diarree die week. Ik had te weinig gedronken en daarom bleef het spul langer in mijn lichaam zitten. De week nadien werd ik opnieuw getest – de resultaten van de eerste test waren nog niet bekend – en toen vonden ze niks, hoewel ik weer gebruikt had.»Er waren toen nog geen out of competition-controles, en het was heel gemakkelijk om aan producten te geraken: hop, naar een apotheek net over de grens in Duitsland. Je kreeg er zelfs nog een fles wijn bovenop, als geschenk. Maar nadat ik betrapt werd, was het uit met de pret: zestien maanden schorsing, en vooral een boete van 60.000 euro.»

HUMO Word je nog boos als je daaraan terugdenkt?

Berden «Ik heb in de eerste plaats zélf de verkeerde keuze gemaakt, door doping te nemen. Maar er is mij ook onrecht aangedaan: Johnny Maeschalck – de gerenommeerde advocaat, ja – heeft fouten gemaakt. Door bijvoorbeeld niet op tijd beroep aan te tekenen tegen mijn boete: hij dacht dat hij twee weken tijd had, terwijl het in werkelijkheid 24 uur was. ‘Waarom betaal ik u in godsnaam 12.000 euro?’ denk je dan. Die man verdedigde destijds ook Iljo Keisse, en ook hij heeft uiteindelijk voor iemand anders gekozen. (Zucht) Ik pieker er enkel over als ik in België ben, in Amerika ben ik er niet mee bezig. Het blijft frustrerend: Johan Museeuw betaalde amper 1.250 euro, terwijl die miljoenen verdiende. Leif Hoste: hetzelfde. Dan klopt er toch iets niet?»

HUMO Je moet afbetalen tot het einde van je leven. Is dat bedrag in jouw geval dan zo onoverkomelijk?

Berden «Stel dat ik vanaf volgende week veel begin te verdienen, dan betaal ik het uiteraard meteen af. Helaas is die kans klein. Ik heb een afbetalingsplan met de Belgische staat. Het bedrag dat ik maandelijks aflos, is niet groot, want er schoot geen geld meer over om af te betalen. Tijdens mijn schorsing heb ik veel gefeest – het zwarte gat waarin ik viel, had ook zijn prijs.»

Skiën met Nys

HUMO Kun je, als je er nu op terugkijkt, zeggen waarom je epo hebt genomen?

Berden «Een combinatie van dingen: ik wilde én geliefd zijn én beter presteren én meer geld verdienen. Ja, ik wilde absoluut de beste zijn – in die trip zat ik op dat moment. Ik was het beu om telkens gewoon maar op het podium te staan, en ‘Ben Derden’ vond ik een vreselijke bijnaam. Op den duur, en zeker als je jong bent, neem je dan de verkeerde beslissingen.»

HUMO Terwijl je de wereld van de cyclocross en de roem nooit echt geweldig vond.

Berden «Nu boeit die me totaal niet meer, toen dacht ik anders over het leven: een grotere auto en een mooier huis, daar was het me om te doen. Ik ben echt blij dat ik daarvan verlost ben.»

HUMO Als we nagaan wat er de afgelopen twintig jaar allemaal fout is gelopen in het wielrennen, blijft het vreemd dat jij de enige zondebok van het veldrijden bent. Heb je een verklaring?

Berden «Ik ben de enige die positief heeft getest. Bij de rest bleef het bij een onderzoek naar verdachte waarden, of er moest eens iemand langs de kant met een te hoge hematocriet. Karl Vannieuwkerke en zijn uitgeverij Kannibaal hebben me gevraagd om mijn levensverhaal neer te schrijven. Toen bleek dat ik geen grote uitspraken zou doen, is het er niet van gekomen.»

HUMO Je weet veel meer dan je wil zeggen?

Berden «Ik weet zeker veel meer. Maar ik ga dat allemaal niet vertellen. Ik heb geen behoefte om zware bekentenissen te doen.»

HUMO Je blijft loyaal aan je collega-veldrijders. Ben je daarom nog zo geliefd?

Berden «Dat zou kunnen, ik heb met niemand problemen. Mensen vinden het raar dat Sven Nys en ik zo goed overeenkomen. Zijn supporters denken zelfs dat we vijanden zijn, terwijl we net veel respect voor mekaar hebben. We zijn generatiegenoten, deelden de kamer op stage en gingen geregeld samen skiën.»

HUMO Na je schorsing heb je nooit echt een tweede kans gekregen, vind ik.

Berden «Ze wilden misschien een voorbeeld stellen, en ik was een makkelijke prooi. Ach, het leven gaat door en ik ben weer gelukkig.»

HUMO ‘Eens je mét airco door de woestijn bent gereden, valt het zwaar om het nadien zonder te doen,’ vertelde een ex-dopingzondaar me eens. Was het moeilijk om geen doping meer te nemen?

Berden (fronst) «Zo ervaar ik het niet: na mijn schorsing was de beste zijn niet meer belangrijk. Ik ben 39 jaar en dit zijn mijn mooiste jaren op de fiets, net omdat ik er zo van geniet. Ik ben verlost van de druk: zelfs met een veertigste plaats zoals in Valkenburg, kan ik content zijn. En behalve dat ik mijn kinderen mis, ga ik elke avond met een tevreden gevoel slapen.»

HUMO Met welke ogen kijk je naar het veldrijden in België?

Berden «De sport is enorm geëvolueerd sinds mijn tijd, natuurlijk. Ik mocht vorig jaar de rennersparking niet op met mijn auto – zonder mobilhome bekijken ze je raar. Wat wil je: elke jeugdrenner heeft er tegenwoordig één.

»Ik vind vooral de inkomprijzen van 25 euro overdreven – met een frietje en enkele pintjes erbij, geef je al snel 100 euro uit: veel te duur voor een volksmens. Daarom begrijp ik ook dat de toeschouwersaantallen teruglopen. Trouwens, 30 à 40 procent van de mensen komt in de eerste plaats voor het feestje, niet voor de wedstrijd.

»Maar veldrijden moet in de eerste plaats internationaler worden, anders voorspel ik problemen. Ze moeten echt eens uit Vlaanderen geraken. Daarom hoop ik dat ze eindelijk Wereldbekerwedstrijden in de VS gaan organiseren.»

HUMO Wat vind je van de discussie over de startgelden?

Berden «Het kan niet dat er in Aspere-Gavere 40.000 toeschouwers komen kijken naar amper 19 renners. Nys strijkt een massa startgeld op, terwijl Bart Aernouts het met 100 euro moet stellen, te nemen of te laten. Het spreekt voor zich dat Nys meer moet krijgen, maar wie is de grote winnaar achteraf? Niet de sport. Het geld moet beter verdeeld en besteed worden, zodat er meer renners aan de start verschijnen. Ze moeten oppassen dat de sport aantrekkelijk blijft voor de supporters.»

HUMO En het gaat er tegenwoordig allemaal zo braaf en beschaafd aan toe.

Berden «Vroeger had je Mario De Clercq, die met zijn schouder al eens iemand de hekkens induwde en altijd een straffe uitspraak klaar had – dat sprak de mensen aan. Jammer dat Niels Albert is weggevallen, maar binnenkort staat er wel opnieuw iemand op die zijn bakkes opentrekt. En er zijn Nederlanders op komst – die beschikken sowieso al over een andere mentaliteit.»

Een volle baard

We lezen samen nog eens het verhaal van zijn tatoeages, iets waar je niet aan ontkomt als je voor Ben Berden zit. Hij is een levend schilderij, met tekeningen die vol humor en zelfspot zitten – zoals de zombie met het koerspetje op zijn kuit.

HUMO Nog nooit zag ik een renner wiens benen vol staan met tatoeages. Het lijkt wel heiligschennis.

Berden «Een wielrenner is heel trots op zijn benen, daarom durft niemand er iets opzetten. Ik zei dat vroeger ook, en zie mij nu eens (lacht). Ik vind dat ze net een meerwaarde geven.»

HUMO Zijn tatoeages een verslaving?

Berden «Nee, ik heb niet de drang om helemaal vol te staan. Op mijn rug heb ik nog plaats, maar daarna stop ik ermee. Tegenwoordig zie je meer wielrenners met tatoeages: Tom Boonen heeft een sleeve die net tot aan zijn mouw reikt. Meer zullen ze bij Quickstep niet zien zitten, denk ik. Het wielrennen is heel conservatief, en toch zie je veel heilige huisjes vallen: Cancellara slaapt de avond voor de Ronde van Vlaanderen gewoon samen met zijn vrouw.

»Weet je wat ik nog graag had gehad? Een volle baard. In de Vuelta reed een renner van Europcar (Dan Craven, red.) ermee rond: geweldig!»

HUMO Zoals die dikke man op zijn Harley?

Berden «Ja, die had er ook één. Maar mijn baardgroei is nogal flauw: het is geen zicht als ik hem laat staan.»

HUMO In zeker zin ben je de antipode van Nys. Zou hij jou soms benijden?

Berden «Misschien wel. Volgens mij wil hij ook graag allerlei dingen ondernemen, alleen zal hij dat pas na zijn carrière doen. Eigenlijk kent het grote publiek hem niet goed, want Sven is een grappige kerel. Nu ligt hij om 9 uur in zijn bed en drinkt hij geen druppel alcohol. Ik zeg hem altijd: ‘De dag dat jij voor het eerst dronken wordt, wil ik zeker meemaken.’ Volgens mij laat hij dan al zijn demonen los (lacht).»

HUMO Zaterdag gaat het veldritseizoen pas écht van start. Geen spijt dat je niet kan blijven? De Koppenbergcross is toch een klassieker?

Berden «Ik haatte die wedstrijd! Je mag me vragen om kilometers lang door het zand van Koksijde te ploegen, maar klimmen zie ik niet zitten. Ik rij die dag zelf in St. Louis, Missouri. Waar ik na de wedstrijd een hamburger zal eten, met een goeie Duvel erbij (lacht).»