Berengal, tijgerbot en zeepaardjes: China gaat corona te lijf met traditionele geneeskunde

Medisch onderzoekers overal ter wereld zijn op zoek naar de heilige graal: een Covid-19-vaccin. Maar in China wordt ook de traditionele Chinese geneeskunst ingezet tegen het virus. Met onbewezen en soms zeer dubieuze preparaten.

Kamperfoelie, rozenwortel, zoethout: de Chinese overheid promoot het gebruik van kruidenmengsels uit de traditionele Chinese geneeskunde (TCM) tegen het coronavirus. 92 procent van de patiënten wordt ermee behandeld. TCM is opgenomen in de richtlijnen van de Nationale Gezondheidscommissie en staatsmedia verwijzen naar de succesvolle inzet van TCM bij eerdere grote epidemieën als SARS in 2003 en de varkensgriep in 2009.

Het gaat bij die coronabehandelingen niet alleen om onschuldige plantaardige ingrediënten als hangend Chinees klokje of munt. Ook meer omstreden middelen worden ingezet, zoals injecties met berengalpoeder. Berengal ofwel tan re qing is een extract dat bij gekooide levende beren uit de galblaas wordt getapt, een invasieve praktijk die met veel infecties en dierenleed gepaard gaat.

De propaganda van de Chinese overheid voor berengal als wondermiddel tegen Covid-19 werd in maart onthuld door de Environmental Investigation Agency (EIA), een westerse milieu-ngo. Het middel staat op het officiële behandelplan van de Beijing Administration of Traditional Chinese Medicine, als richtlijn voor alle medische instellingen in Peking voor de aanpak van Covid-19.

Tijgerbotten en zeepaardjes

TCM is een drieduizend jaar oude traditie, een holistische benadering van lichaam en gezondheid die gebruikmaakt van speciale technieken zoals aderlating en acupunctuur. TCM is populair in China en de rest van Oost-Azië, maar elders omstreden omdat de werkzaamheid van de meeste behandelingen nooit klinisch wetenschappelijk is vastgesteld. Ook zijn er geen farmacologische standaarden en wordt veel gebruik gemaakt van ingrediënten van bedreigde diersoorten, van tijgerbot tot gedroogde zeepaardjes.

Niettemin zet China zwaar in op TCM, met president Xi Jinping zelf als pleitbezorger (hij noemt het ‘een schat van de Chinese beschaving’). Deels omdat TCM een lucratieve miljardenmarkt is. Maar ook, zeggen critici, omdat het een slimme vorm van soft power is, een middel om de Chinese invloed wereldwijd te vergroten. China exporteert het nu met andere coronahulpmiddelen naar landen in Afrika, Centraal-Azië en Europa.

‘Het overheidsnarratief dat TCM afschildert als werkzaam tegen Covid-19,’ zei Yanzhong Huang, senior fellow van de Amerikaanse Council on Foreign Relations, tegen de BBC, ‘dient ook om de superioriteit van de Chinese anti-coronastrategie te laten zien, juist op een moment dat de westerse aanpak niet erg effectief lijkt in het tegengaan van de verspreiding van het virus.’

Invloed

Vorig jaar boekte China al een succes toen de WHO na jarenlang lobbyen vierhonderd aandoeningen uit TCM opnam in de ICD, het mondiale classificatiesysteem van ziekten. Recent schrapte de WHO in haar aanbevelingen een waarschuwing over het gebruik van traditionele geneeswijzen tegen Covid-19. Het tekent de groeiende invloed van China in dat VN-gremium, in een tijd dat de Verenigde Staten onder president Trump zich er steeds meer van distantiëren.

Ondanks de populariteit van TCM hechten veel Chinezen toch meer waarde aan de reguliere geneeskunde. Toen de overheid onlangs aankondigde dat kritiek op TCM hard zal worden aangepakt, leidde dat tot hilariteit op sociale media. ‘Wetenschap is bestand tegen kritische vragen. Traditionele Chinese geneeskunde kan niet kritisch worden bevraagd, dus traditionele Chinese geneeskunde is geen wetenschap,’ zei een gebruiker op Weibo, het Chinese Twitter.

Overigens toonde de EIA onlangs aan dat het officiële Chinese compendium van westerse en traditionele geneesmiddelen nog steeds ingrediënten van bedreigde diersoorten als tijgers, luipaarden en schubdieren bevat. Zorgelijk, aldus de EIA, want dat legitimeert het gebruik en bevordert stroperij en smokkel.

Probleem is dat Peking gemengde signalen afgeeft. China legde na de corona-uitbraak het fokken en handelen in wilde dieren voor consumptie aan banden, en verbood het gebruik van pangolinschubben, maar gedoogt en stimuleert wildlife trade elders.

(VK)