Bernie Sanders, de rode redder van Amerika: 'Iedereen die denkt dat Trump niet nog eens kan winnen, vergist zich'
Bernie Sanders, de senator die in 2016 de duimen moest leggen voor presidentskandidate Hillary Clinton, spreekt zich als één van de weinigen krachtig uit over de stuitende ongelijkheid, de oorlogszuchtige regering en het desastreuze buitenlandbeleid. ‘Zeventien jaar oorlog in Afghanistan en vijftien jaar oorlog in Irak is blijkbaar niet genoeg.’
'Wist u dat er drie Amerikanen zijn die samen rijker zijn dan de helft van de Amerikaanse samenleving? Dríé mensen! Valt dat moreel nog te verdedigen?'
Hij mag dan 76 zijn, de senator uit Vermont staat wel symbool voor de politieke vernieuwing. Tijdens zijn campagne in 2016 weigerde hij alle donaties van grote bedrijven en de financiële sector, wat hem een record aan kleinere giften van particulieren opleverde. Uitspraken als ‘Banken die te groot zijn om failliet te gaan, zijn te groot om te bestaan’ of ‘Donald Trump is een pathologische leugenaar’ maakten hem bijzonder populair bij jonge en progressieve Amerikanen, die er luidop van dromen dat hij zich kandidaat stelt voor de presidentsverkiezingen van 2020.
Sinds kort organiseert hij publieke debatten, waar hij samen met experts thema’s behandelt die de mainstream media zelden of nooit bereiken: gezondheidszorg, armoede, ongelijkheid of een analyse van het Amerikaanse buitenlandbeleid. Zijn meeting in januari werd door bijna twee miljoen mensen live gevolgd.
Bernie Sanders «Dat is revolutionair. De Amerikaanse televisie heeft nog nóóit een debat over armoede georganiseerd, laat staan uitgezonden. Nochtans leven 41 miljoen Amerikanen onder de armoedegrens, we hebben de meeste arme kinderen in de ontwikkelde wereld en anderhalf miljoen gezinnen moeten van minder dan 2 dollar per dag rondkomen in het rijkste land in de wereldgeschiedenis. Wist u dat er drie Amerikanen zijn die samen rijker zijn dan de helft van de Amerikaanse samenleving? Dríé mensen! Valt dat moreel nog te verdedigen?»
– U omschreef zichzelf ooit als een koele minnaar van sociale media. Waarom begon u debatten via Facebook Live te streamen?
Sanders «Ik ben ook niet dom. Als je efficiënt wilt communiceren, dan moet je vooral direct zijn en dat lukt het best met de nieuwste technologieën.»
– Uit een onderzoek bleek dat nachtelijke nieuwsuitzendingen in het verkiezingsjaar 2016 exact nul minuten aan armoede, ongelijkheid, infrastructuur en klimaatverandering hebben besteed.
Sanders «Als je die statistieken niet kent, dan kun je ook niet begrijpen waarom Donald Trump president van de Verenigde Staten is geworden. Er is zoveel onwetendheid in ons land. De meeste mensen in Amerika hebben ons politieke systeem opgegeven. Onze verkiezingen brengen van alle grote democratieën het laagste aantal stemgerechtigden op de been. Daarom is het zo belangrijk om het politieke bewustzijn van de burger te verhogen.»
– Een andere studie uit 2015 toonde aan dat Hillary Clinton zes keer en Donald Trump zestíén keer meer aandacht kregen dan u. Het programma ‘ABC World News Tonight’ berekende dat Trump in 2015 in totaal 81 minuten aan bod kwam bij hen. U kreeg 20 seconden.
Sanders «Heb ik toch nog 20 seconden gekregen? (lacht) Ach, ik vind dat niet schokkend. Op dit moment krijgt Stormy Daniels (de pornoactrice die onlangs getuigde over een stoeipartij met Trump in 2006, red.) meer aandacht dan het feit dat de Amerikaanse middenklasse al veertig jaar krimpt. De media zijn in handen van grote bedrijven en die willen alleen maar geld verdienen. Zij zien het als hun taak om eerst en vooral hun eigen belangen te beschermen. Denk je dat die grote bedrijven over de inkomensongelijkheid, ons rampzalige handelsbeleid of Wall Street willen praten? Neen, ze willen ons entertainen en onze aandacht afleiden van de politieke en economische veranderingen die ons land nodig heeft.»
– Uw Democratische partij negeert die thema’s doorgaans ook.
Sanders «U hebt gelijk, maar we werken daar keihard aan. Het is duidelijk dat we de Democratische partij zover moeten krijgen dat ze de arbeidersklasse verdedigt en bereid is om achter de miljardairsklasse aan te gaan. Miljardairs zoals de broers Koch (eigenaars van een industrieel imperium, red.) pompen gigantische sommen geld in de Republikeinse partij, zij zijn met hun fortuin van 90 miljard dollar trouwens rijker dan alle partijleden samen. Hun reactionaire visie vernietigt de Amerikaanse democratie. Ik ben één van de weinigen die bereid is om het tegen hen op te nemen.
»Ik trek al jaren het land rond om te praten over de vaststelling dat de werkende klasse de laatste veertig jaar 13 miljard dollar heeft overgedragen aan de rijkste 1 procent, dat duizenden Amerikanen het zich niet kunnen veroorloven om naar een dokter te gaan, dat moeders geen kinderopvang kunnen betalen, dat bejaarden proberen te overleven met 12.000 dollar per jaar en dat weinig politici in Washington daar ook maar iets om geven. De grote meerderheid van de mensen hoort die zaken voor het eerst en vindt ze onaanvaardbaar. Dáárom organiseer ik die bijeenkomsten. In sommige regio’s hebben de inwoners nog nooit iets anders gehoord dan de conservatieve praat op Fox TV.»
– U ontmoet ook heel wat Trump-stemmers. Velen menen dat ze zijn misleid door de economische beloften van Trump. Onlangs voerde hij belastingverlagingen door, maar die kwamen vooral de grote bedrijven ten goede.
Sanders «Ik heb geen bezwaar tegen belastingverlagingen die kleine bedrijven of de middenklasse kunnen helpen. Maar als de Democraten terug aan de macht komen, dan zal ik er alles aan doen om die belastingvoordelen voor de grote bedrijven, Wall Street en de miljardairs terug in te trekken. De Republikeinen laten de werkende mensen geloven dat een belastingvoordeel van 100 dollar een mooi cadeau is, maar achter de schermen geven ze de broers Koch een jaarlijks belastingvoordeel van 1 miljard dollar!»
– Een nieuwe studie wees uit dat zwarte jongens die in Amerika opgroeien, zelfs in de rijkste families in de beste buurten, als volwassene minder verdienen dan blanke jongens met een vergelijkbare achtergrond.
Sanders «Dat is toch niet te geloven? Maar of je nu zwart of blank of latino bent, het is een feit dat tientallen miljoenen Amerikanen in armoede leven. En de Trump-administratie wil nu zelfs voedselprogramma’s stopzetten en de sociale woningbouw afremmen.»
undefined
undefined
'Donald Trump speelde een contraproductieve rol bij de recente onlusten in de Gazastrook. Hij had het optreden van Israël moeten veroordelen'
Dansen met Satan
– In het Midden-Oosten nam de onrust toe toen president Trump zich terugtrok uit de nucleaire deal met Iran. Wat zijn de gevolgen van die beslissing?
Sanders «Voor de meeste Iraniërs, die willen dat hun land deel uitmaakt van de internationale gemeenschap, is het een catastrofe. De hardliners in Iran zijn wel blij. Zij waren altijd al gekant tegen de nucleaire deal. Nu kunnen ze de gematigden ervan beschuldigen dat ze het land in gevaar hebben gebracht door met Satan aan tafel te gaan zitten. ‘Zie je wel,’ zeggen ze nu, ‘je kunt de Verenigde Staten niet vertrouwen.’ Trump wakkert eigenhandig de anti-Amerikaanse gevoelens aan, maar zelf gelooft hij nog altijd dat hij de Iraanse bevolking tegen haar regering kan opzetten en zo een regimewissel kan forceren. Maar dat hebben we in het verleden al geprobeerd. Het is onvoorstelbaar dat we elke keer opnieuw dezelfde fout maken.
»Wat de Trump-administratie doet, is ongezien. De president van de VS zag het vroeger als zijn taak om alle partijen in het Midden-Oosten rond de tafel te krijgen, met vrede als uiteindelijke doel. Even ongezien is dat Amerika nu sancties oplegt aan Europese, Russische en Indiase bedrijven die wél nog zakendoen met Iran. Op die manier vervreemden we van onze jarenlange bondgenoten.
»De Trump-administratie schijnt zich ook niet te realiseren dat een oorlog Iran goed zou uitkomen. Oorlog heeft van het land net een regionale grootmacht gemaakt. In de nasleep van onze mislukte invasie in Irak heeft het aan invloed gewonnen, na de invasie van Israël in Libanon kon het daar de Hezbollah groot maken, dankzij de burgeroorlog in Syrië hebben ze er hun invloed uitgebreid, en via hun contacten met de Houthi-rebellen krijgen ze voet aan grond in Jemen, in een oorlog die in alle stilte is uitgegroeid tot de grootste humanitaire ramp van vandaag.»
– Is president Trump op oorlogspad?
Sanders «Ik hoop uit de grond van mijn hart dat het niet zo is, maar ik voel het wel zo aan. Zeventien jaar oorlog in Afghanistan en vijftien jaar oorlog in Irak is blijkbaar niet genoeg voor sommige mensen. Deze regering voelt erg veel sympathie voor Saudi-Arabië. Ik krijg de indruk dat we worden meegesleurd in een regionale oorlog tussen sjiieten en soennieten, tussen Saudi-Arabië en Iran. We staan voor een orwelliaanse nachtmerrie, een nooit eindigende oorlog. We moeten er alles aan doen om dat proces te stoppen.
»Ik heb Saudi-Arabië tijdens geheime vergaderingen op het hoogste niveau vaak horen omschrijven als onze eeuwige bondgenoot. Maar dat land is een despotische autocratie. De kroonprins van Saudi-Arabië, Mohammed bin Salman, ging net op tournee door Amerika om zoveel mogelijk invloedrijke mensen te ontmoeten, en alle deuren gingen voor hem open. Het Witte Huis maakt zich druk over de Iraanse verkiezingen, terwijl die Saudische prins nooit verkozen is. Hij koopt wel een boot van 500 miljoen dollar en een schilderij van Leonardo da Vinci voor 450 miljoen dollar, en jammert tussendoor over het leed van die arme, uitgehongerde bevolking in Gaza. Ik begrijp niet dat de VS de kant van Saudi-Arabië kiezen, en zich dus tegen Iran keren. Nochtans zijn enorm veel jonge Iraniërs prowesters.
»Het stoort me dat weinig Amerikanen de historische achtergrond van dat conflict kennen. Onze ruzie met Iran gaat terug tot de jaren 50, toen we daar samen met de Britten het democratisch verkozen regime van eerste minister Mossadeq omverwierpen. Dat zijn ze daar nog lang niet vergeten. Intussen wordt Saudi-Arabië door onze regering voorgesteld als een betrouwbaar regime, maar het is een autoritair bewind, gerund door een handvol multimiljardairs.»
– Het is een kwestie van geld.
Sanders «Precies. Vóór de Iraanse revolutie in 1979 was de sjah onze grootste afnemer van wapens. Toen ayatollah Khomeini aan de macht kwam na een referendum, werden Amerikaanse bedrijven die handel dreven met Iran bestraft. Saudi-Arabië heeft die rol al lang overgenomen. Donald Trump kan zelf zijn enthousiasme niet verbergen wanneer hij het heeft over de enorme cheques die het land uitschrijft aan Amerika. Daarnaast zijn we verslaafd aan hun olie. Saudi-Arabië verhoogt intussen haar aanwezigheid in de Amerikaanse samenleving. Bijna elke universiteit heeft een soennitisch centrum, en in Washington worden denktanks zwaar gesponsord. Bibliotheken krijgen de namen van Saudische prinsen. Die prinsen kopen zich ook massaal in onze bedrijven in. Dat zou op zich nog niet zo erg zijn, ware het niet dat het Saudische koninkrijk er alles aan doet om ons te betrekken in een oorlog met Iran.
»De meerderheid van de Amerikanen wil dat ons land een vredelievende rol speelt in de wereldpolitiek, geen wraakzuchtige. Wat mij mateloos stoort, is hoe makkelijk sommige van onze leiders wegkomen met hun passionele speeches over oorlog en bombardementen. Als voorzitter van de veteranencommissie heb ik gesproken met familieleden en nabestaanden van de mannen en vrouwen die die oorlogen voor ons gaan uitvechten. Pas dan worden de tragische gevolgen van die oorlogshonger duidelijk. Daarom moeten we blijven inzetten op dialoog. Weg met de tanks, de vliegtuigen en de wapens.»
– Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië lieten al verstaan dat ze de Irandeal blijven respecteren. Moeten zij harder tegen Trump ingaan?
Sanders «Zij moeten die deal redden, ja. Maar nog belangrijker vind ik de houding van het Amerikaanse Congres. Dat moet zich herpakken. Het Congres beslist of de VS ten oorlog trekken, niet de president. Dat staat zo in onze grondwet.»
– Begrijpt u dat velen het lastig hebben met de dubbele standaard dat Israël nucleaire wapens mag hebben, maar Iran niet?
Sanders «Zeker. Daarom moeten we er alles aan doen om de wereld van nucleaire wapens te ontdoen. We staan niet genoeg stil bij het mirakel dat we in de tweede helft van de 20ste eeuw aan een nucleaire oorlog zijn ontsnapt.»
undefined
undefined
'De Saudi's willen ons meesleuren in een orwelliaanse nachtmerrie, een nooit eindigende oorlog tegen Iran'
De bocht van Trump
– President Trump heeft de Amerikaanse ambassade in Israël van Tel Aviv naar Jeruzalem doen verhuizen, tot groot protest van de Palestijnen. Is Trump verantwoordelijk voor het dodelijke geweld van de voorbije week?
Sanders «Hij speelt alleszins in elk mogelijk opzicht een contraproductieve rol. Zijn administratie feliciteerde Israël met zijn doortastende optreden, maar ze had het moeten veroordelen. Israël heeft nooit méér Palestijnen gedood in één dag tijd dan tijdens die onlusten. Natuurlijk heeft het land het recht om zich te verdedigen, maar schieten op ongewapende manifestanten, kinderen en gehandicapten hoort daar niet bij. Die mensen stormden Israël niet binnen. Ze bleven op hun grondgebied en werden doodgeschoten door het hek op de grens. Soms stonden ze op honderden meters afstand. Dat is geen toeval. Israël is niet meer de politieke staat die het twintig jaar geleden was. Het land onderging een grondige metamorfose. In zijn politiek is het erg agressief geworden. Tegelijk wordt Israël gesteund door een Amerikaanse regering die óók het idee van een tweestatenoplossing verwerpt. Het aantal nederzettingen groeit zienderogen en het geweld neemt stelselmatig toe.
»In de Gazastrook wonen twee miljoen mensen in totale wanhoop. Het is één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld en het gaat gebukt onder het regime van terreurorganisatie Hamas. De jeugdwerkloosheid in Gaza bedraagt 60 procent, mensen drinken er verontreinigd water en de economie is er een ramp. We zullen dat nooit kunnen oplossen tenzij de hele wereld, Amerika voorop, zich daarover buigt.»
– Hebt u de indruk dat Amerikanen weten wat daar gaande is?
Sanders «Ik betwijfel het. Ze maken zich terecht zorgen over de gezondheidszorg en het onderwijs, maar het buitenlandse beleid van de VS ontgaat hen. Nochtans is het simpel: dat heeft een rechtstreekse invloed op het binnenlandse beleid. Onze defensie slorpt jaarlijks meer dan 700 miljard dollar op, dat is meer dan de volgende tien landen op de lijst sámen. Onze infrastructuur verkeert in een rampzalige staat en onze scholen hebben geen geld, maar toch besliste het Congres om de militaire uitgaven de komende twee jaar met 165 miljard dollar te verhogen. Dat zegt iets over de prioriteiten van onze politici.
»Ons buitenlandbeleid kost ook levens. De oorlog in Irak was de ergste blunder in de moderne geschiedenis, en de balans is zwaar: 4.400 Amerikaanse doden en 31.000 zwaargewonden, 500.000 Iraakse doden, drie miljoen mensen op de vlucht en een factuur van twee biljoen dollar.»
– Het is wel opmerkelijk dat Trump in zijn campagne zei dat hij zich zo weinig mogelijk wilde mengen in buitenlandse aangelegenheden, maar nu het tegenovergestelde doet.
Sanders «Dat is inderdaad opvallend. Hij wilde geen regimewissels, hij vond het verwerpelijk dat we al 7 biljoen dollar hadden uitgegeven aan het Midden-Oosten en hij was tegen de interventies in Irak, Syrië en Libië. Eigenaardig genoeg heeft hij nu John Bolton als nationale veiligheidsadviseur aangesteld. Hij is de architect van de Irakoorlog, de man die heeft gelogen over massavernietigingswapens, de man die zei dat we de nucleaire programma’s van Iran en Noord-Korea het makkelijkst konden stoppen via een regimewissel.»
Het Finse voorbeeld
– Later dit jaar zijn er belangrijke verkiezingen in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat. Stel dat de Democraten het halen, welke prioriteiten moeten ze dan stellen?
Sanders «Het is geen kwestie van prioriteiten. Je kunt tegelijk wandelen en eten. Het komt er vooral op aan om de gemiddelde Amerikaan te laten zien dat de overheid wel degelijk een verschil kan maken in zijn leven. Hij moet meer geld kunnen verdienen, een goede gezondheidszorg genieten, in een betaalbare woning kunnen wonen en makkelijk een baan vinden.
»Als we iets van Trump hebben geleerd, dan is het wel dat een president en zijn aanhangers in het Congres stoutmoedig kunnen zijn. Je moet het de Republikeinen nageven: ze hebben de moed om beslissingen te nemen waar niemand in Amerika, behalve hun rijke financiers, tevreden mee is. Ze komen met een voorstel om 32 miljoen mensen uit de ziekteverzekering te schrappen, ze komen met een belastingvoorstel waarvan vooral de rijkste 1 procent van de bevolking beter wordt. De Democratische leiders hebben ook zo’n lef nodig, maar dan ten dienste van de arbeiders en de middenklasse. Concreet betekent het onder andere dat we gezondheidszorg voor iedereen moeten organiseren, dat we het minimumloon moeten verhogen naar 15 dollar per uur en dat vrouwen evenveel moeten verdienen.»
– Het is wel opmerkelijk dat uw voorstellen werden afgeschoten door mensen uit uw eigen partij. Ze vragen zich luidop af hoe u alles denkt te betalen.
Sanders (ontwijkend) «Waarom vraagt niemand aan Trump hoe hij zijn muur tussen Amerika en Mexico of zijn belastingvoordelen denkt te betalen? Al die Republikeinen zijn zo bezorgd over het begrotingstekort, maar ze hebben dat de voorbije tien jaar met 1,4 biljoen dollar laten ontsporen.»
– U bent sociaaldemocraat en tegelijk één van de populairste politici in de VS. Nochtans heeft het socialisme er historisch gezien een kwalijke reputatie. Hebt u dat kunnen veranderen?
Sanders «Absoluut, al hebben we nooit een discussie gevoerd over wat democratisch socialisme precies inhoudt. Ik ben bijvoorbeeld erg blij dat er steeds meer aandacht is voor de successen in sociaaldemocratische landen in Scandinavië. Ik weet niet precies hoe ze het hebben berekend, maar Finland werd uitgeroepen tot het gelukkigste land ter wereld. Ze hebben er een uitstekend onderwijssysteem, gratis universiteiten, betaalbare gezondheidszorg en zo goed als gratis kinderopvang. Zulke verwezenlijkingen nemen veel stress weg bij de bevolking. Het zou mooi zijn als we in die richting kunnen evolueren.»
– Over een jaar maken de kandidaten voor de presidentsverkiezingen van 2020 zich bekend. Veel Amerikanen hopen dat u het nog eens probeert. Denkt u erover na?
Sanders «Eerst moeten we ons concentreren op de Congresverkiezingen van 2018. Als we een Democratische meerderheid in het Huis van Afgevaardigden of in de Senaat kunnen bemachtigen, dan kunnen we Trump een halt toeroepen. Dat is nu mijn grootste zorg. Natuurlijk praten de media graag over campagnes en individuen, maar ik praat liever over problemen en de mogelijke oplossingen.
»Stel dat ik het probeer, dan zal ik enorm veel tegenstand mogen verwachten, dat lijdt geen twijfel. Ik ben immers een bedreiging voor Wall Street, voor de mainstream media en de bedrijfswereld. Die mensen laten zich niet zo makkelijk opzijzetten.»
– Acht u het mogelijk dat Trump voor een tweede termijn wordt verkozen?
Sanders «Iedereen die denkt dat Trump niet nog eens kan winnen, vergist zich schromelijk. In 2016 had ik het gevoel dat Hillary Clinton zou winnen, maar de overwinning van Trump heeft me zeker niet verrast. De kans is groot dat iemand Trump kan verslaan, maar het zal geen verpletterende overwinning zijn.»
– Als hij in de tussentijd niet afgezet is. President Trump wil de speciaal aanklager in het onderzoek naar de relaties tussen hem en Rusland, Robert Mueller, ontslaan. De Republikeinse senator Jeff Flake zei dat hij dan voor een afzetting zou ijveren.
Sanders «Ik pleit toch voor enige terughoudendheid, tot we over alle informatie beschikken. Maar het ontslag van Robert Mueller zou alleszins een grote belemmering van de rechtsgang zijn. Volgens mij zou dat zeker een reden kunnen zijn om de afzettingsprocedure in gang te zetten.»
undefined
© The Intercept / Vertaling en bewerking: Tim Van Steendam
