Bitcoin omhoog, bitcoin omlaag: Elon Musk kan het eigenhandig bepalen

Elon Musk bepaalt met zijn uitspraken en acties soms in zijn eentje de koers van bitcoin en andere ‘cryptovaluta’. En werpt zo de vraag op of er niet meer toezicht moet komen op die markt.

Twee tweets. Meer is er niet nodig om te laten zien hoeveel weerlozer bitcoinbeleggers zijn vergeleken met beleggers in de ‘normale’ beurshandel. Hoeveel minder toezicht er is op koersmanipulatie in die wildwest-achtige markt van digitale cryptovaluta. Hoeveel hulpelozer investeerders soms moeten aanzien hoe één persoon de hele bitcoinkoers omhoog of omlaag zet met zijn uitspraken. Beide tweets komen van de rockster-achtige, visionaire ondernemer Elon Musk.

‘Onberekenbaar’ misstaat ook niet in dat rijtje bijvoeglijk naamwoorden.

De eerste van de twee plaatst Musk op 7 augustus 2018, kwart voor zeven ’s avonds Belgische tijd. Deze gaat nog over de reguliere aandelenmarkt. Volslagen uit het niets meldt Musk dat hij zijn eigen elektrische autobedrijf Tesla van de beurs gaat halen. Het geld om de aandeelhouders uit te kopen heeft hij al klaarliggen, schrijft hij. Direct daarop stijgt de koers van het Tesla-aandeel met liefst 11 procent. Maar van een uitkoopdeal blijkt enige tijd later nooit sprake te zijn geweest. Beleggers zijn dus onder valse voorwendselen ingestapt.

Niemand weet wat Musk dacht tijdens het typen van de tweet, niemand gaat daar ooit achterkomen. De consequenties zijn wél duidelijk. Nog geen week later krijgt Musk een dagvaarding van de Amerikaanse beurswaakhond SEC (Securities and Exchange Commission). Die dwingt af dat hij al zijn voorgenomen tweets over de finan­­­ciële aspecten van Tesla eerst laat goedkeuren door een advocaat. Puur om beleggers te beschermen tegen dit soort koersmanipulatie en beleggingsfraude, zoals de SEC de tweet noemde.

Dan de tweede, die van afgelopen Hemelvaartsdag. Wat gaat er dit keer om in het hoofd van Musk? Opnieuw volslagen uit het niets meldt hij dat Tesla geen bitcoins meer accepteert als betaalmiddel. Reden: de virtuele munt is te milieu-onvriendelijk. Klinkt sympathiek, maar de tweet komt toch erg uit de lucht vallen. Het is al jaren algemeen bekend dat het veel stroom kost om een bitcoin te ‘mijnen’. Dat zal Musk, die de cryptowereld in het algemeen omarmt, eerder heus niet zijn ontgaan.

Direct na zijn bericht zien bitcoinbezitters de waarde van hun munt met 17 procent dalen, van 51.000 naar 45.000 dollar. Het doet namelijk wat met het vertrouwen in de munt als een van de vaandeldragers van de cryptowereld – want dat is Musk – zo’n uitspraak doet. Ook de koers van andere cryptomunten keldert. In totaal verdampt er voor 365 miljard dollar na Musks tweet. Pats, weg.

Waar is de SEC dit keer? Die is er niet als het om crypto-beleggingen gaat.

Overgeleverd aan de grillen van Musk

Bitcoinadepten zijn in die zin een beetje overgeleverd aan Musks grillen. Het lijkt misschien wat overdreven om de koers ervan direct te linken aan het doen en laten van één persoon. Maar zo overdreven is dat niet. De laatste twaalf maanden was het namelijk óók Musk die bitcoin tot ongekende hoogtes bracht. Door publiek te maken dat zijn bedrijf Tesla voor 1,5 miljard dollar aan bitcoins had ingekocht, bijvoorbeeld. Of door, tot afgelopen Hemelvaartsdag althans, toe te staan om met bitcoin voor een auto te betalen. Dat soort uitspraken slingerden de waarde van de digitale munt steeds naar nieuwe recordhoogtes. Waarna Musk ze daarna soms eigenhandig weer omlaag tweet.

‘Ik weet dat ik soms rare dingen op Twitter zet of zeg, maar zo werken mijn hersenen nu eenmaal,’ zei Musk anderhalve week geleden zelf nog toen hij gastheer mocht spelen in de comedyshow Saturday Night Live. ‘Tegen iedereen die ik beledigd heb wil ik zeggen: ik heb elektrische auto’s opnieuw uitgevonden en ik stuur mensen naar Mars in een raket. Dacht je dat ik ook een rustige, normale vent was?’

En zo roept Musk, min of meer in zijn eentje, de vraag op of de cryptomarkt niet wat strenger gereguleerd moet worden. (Nog los van de vraag of hij iets kan doen aan zijn eigen onberekenbaarheid. In diezelfde aflevering van Saturday Night Live vertelde hij het syndroom van Asperger te hebben, een vorm van autisme.)

Digitale valuta als bitcoin, litecoin en ethereum zijn steeds meer gemeengoed geworden, ook onder consumenten. Hoeveel Belgen iets van crypto op hun balans hebben staan is niet precies bekend. Wel zitten die zelf niet allemaal te springen om extra bescherming vanuit een of ander centraal toezichtsorgaan. ‘Dat zou ingaan tegen alles waar crypto voor staat,’ zegt crypto-analist en -liefhebber Madelon Vos. Tegelijkertijd vindt ze het wel ‘gevaarlijk en kwalijk’ dat Musk de prijs van bitcoin zo beïnvloedt. ‘Maar in plaats van extra toezicht zou ik liever zien dat er een team om Elon Musk heen komt om hem tegen zichzelf te beschermen.’

De prijs opdrijven

En daarmee dus ook kleine beleggers te beschermen. Het is namelijk niet ondenkbaar, zegt Vos, dat het Musk met deze prijsstuwende en -dalende tweets om winst is te doen. Ze wijst erop dat Tesla onlangs zo’n 10 procent van de bitcoins heeft verkocht die het bedrijf op de balans had staan. ‘Het zou kunnen dat Musk de koers van de munt nu omlaag praat, om die verkochte munten dan later tegen een lagere prijs terug te kopen.’

Of dat echt zo is moet nog blijken. Afgelopen zondag twitterde hij bitcoin in elk geval wéér verder omlaag. Musk liet zondag even doorschemeren dat Tesla de bitcoins die het nu op de plank heeft staan misschien gaat verkopen. Toen hij even later zei dat Tesla daar nog niet mee begonnen was, steeg de koers weer.

Patrick van der Meijde, voorzitter van de Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland, ligt zelf niet meer wakker van Musks stunts. Het is gewoon een zeer volatiele munt, zegt hij: één waarvan de koers heel erg kan zwabberen. En ja, soms komt dat door een uitspraak van Musk. Maar net zo goed omdat er geruchten gaan dat bitcoin ergens helemaal verboden wordt.

‘Steeds als de waarde in één klap met 20 of 30 procent daalt krijg ik allemaal berichtjes van mensen uit mijn omgeving. Die willen dan weten of die daling het einde gaat zijn van bitcoin. Natuurlijk niet, zeg ik dan. Je moet sowieso niet instappen voor winst op de korte termijn. Je moet instappen omdat bitcoin vroeg of laat de belangrijkste munt ter wereld wordt.’

Van der Meijde gaat ervan uit dat het gewone geldsysteem in elkaar gaat klappen. Na het telefoongesprek stuurt hij grafieken door waaruit blijkt hoe astronomisch veel dollars en euro’s de centrale banken in de Verenigde Staten en in Europa hebben bijgedrukt, zeker sinds de intrede van de coronacrisis. Net als veel andere crypto-aanhangers verwacht hij dat dit onhoudbaar zal blijken. Dat er een ontembare inflatie op gang komt als dat nieuwgedrukte geld straks zijn weg naar de winkelstraat vindt. ‘Dat zie je nu al in de hard gestegen grondstoffenprijzen, aan de prijzen op de vastgoedmarkt ook. Ik verwacht uiteindelijk nooit meer terug te hoeven naar euro’s.’ Al duurt dat afscheid van ‘gewoon geld’ inmiddels wel iets langer dan hij eerst dacht, geeft hij toe.

Hoelang neem je Musk serieus?

Maar wat hij eigenlijk wil zeggen met zijn uitleg: zo’n tweet van Musk gaat de opkomst van cryptovaluta echt niet tegenhouden. Net als Vos is hij tegen té veel bescherming van investeerders. ‘Mensen moeten zelf kunnen ervaren wat verstandig is om te doen, en wat niet.’ Dat toezichthouders volop waarschuwen voor de wispelturige koers van bitcoin vindt Van der Meijde wel prima. ‘Al zou ik waarschuwingen voor het monetaire systeem van de centrale banken meer op zijn plaats vinden.’

Eigenlijk bevindt Musk zich ook zonder een nieuw soort toezicht al op gevaarlijk terrein, stelt Arnoud Boot, hoogleraar financiële markten aan de Universiteit van Amsterdam. De bitcoinmarkt is niet gereguleerd op dit gebied, maar zijn bedrijf Tesla is dat natuurlijk wél. En Tesla heeft weer veel bitcoin op de balans staan. ‘Daardoor hangt de koers van een Tesla-aandeel weer een beetje samen met de koers van bitcoin. Musk is grootaandeelhouder van Tesla, dus heeft hij direct baat bij het opstuwen van dat aandeel.’ Daardoor kan de SEC in theorie alsnog achter hem aankomen voor het beïnvloeden van de bitcoinkoers, denkt Boot. Net zoals de SEC in 2018 achter hem aankwam toen hij tweette dat hij Tesla van de beurs ging halen.

Boot ziet dat juristen en wetgevers momenteel uitvogelen hoe ze uitspraken op sociale media überhaupt moeten wegen, wat koersmanipulatie betreft. Wanneer is iets vrijheid van meningsuiting, wanneer probeer je de koers omlaag te praten? Vos noemt hier nog een ander sprekend voorbeeld: hoe de Amerikaanse realityster Kylie Jenner de koers van fotodeel-app Snapchat in haar eentje naar beneden twitterde in 2018. ‘Zoooo openen jullie Snapchat ook niet meer? Of ligt het aan mij… ugh dit is zo treurig’. Dat was haar mening over Snapchat op dat moment, maar op de beurs sloot het aandeel die dag 6 procent lager.

Niet te beteugelen

Of een hardere aanpak Musk ook echt zou doen inbinden, is overigens niet gezegd. Door die Tesla-tweet uit 2018 moest hij zoals gezegd in het vervolg een advocaat laten meekijken op Twitter. Anderhalf jaar later, op 1 mei 2020, tweette hij: ‘Tesla stock price too high imo’ (vertaling: ‘Tesla-aandeel is nu te duur naar mijn mening’). Wederom begreep niemand wat de baas van dat bedrijf bezielde om zoiets te zeggen. Na de tweet daalde de koers van zijn bedrijf met 10 procent. Eén van de vele boze reacties onder het bericht kwam van ene @tradelikeelvis, die er kennelijk 10.000 dollar door verloor (‘Dude... I just lost $10k because of this tweet. Wtf is wrong with u’). Toen The Wall Street Journal Musk vervolgens mailde met de vraag of deze tweet een grap was, of dat hij op zijn minst bekeken was door de advocaat, mailde Musk één woord terug: ‘nee’.

Analist Vos heeft wel vertrouwen in een soort zelfreinigend vermogen op sociale media. ‘Er komt een tijd dat zijn volgers zeggen: en nu is het wel een keer klaar.’ Dan wordt hij dus vanzelf niet meer serieus genomen.

(Trouw)