Björn Soenens: ‘Black Lives Matter heeft in Trumps vóórdeel gespeeld’

Een president die de verkiezingen met een verschil van 7 miljoen stemmen verliest maar zichzelf tóch als winnaar uitroept: het doet denken aan een wankel ontwikkelingsland, maar dit jaar overkwam het de oudste democratie ter wereld. Slaagt Donald Trump er alsnog in om zijn opvolger Joe Biden onderuit te halen? ‘De Amerikaanse Burgeroorlog begon ook toen het Zuiden president Lincoln niet erkende,’ haalt VRT-Amerikacorrespondent Björn Soenens fijntjes aan. Alsof 2020 nog niet erg genoeg was.

BJÖRN SOENENS «Excuseer, heb je nog één minuut vóór het interview? Ik lees net dat Mitch McConnell (Republikeinse meerderheidsleider in de Amerikaanse Senaat, red.) de overwinning van Biden heeft erkend. Dat is een grote doorbraak. Maar goed, als het niet meer anders kan...»

HUMO Zal ook Trump zijn verlies ooit erkennen?

SOENENS «Nee. Hij zal tot op zijn sterfbed blijven volhouden dat hij de verkiezingen van 2020 gewonnen heeft. Trump heeft nooit kunnen verliezen, ook niet als zakenman. Als zijn bedrijf failliet ging, zei hij gewoon: ‘Ik ben aan het herstructureren. I’m an intelligent leader, this is a very wise decision.’ Daar zal hij nooit mee ophouden.

»Veel waarnemers dachten dat hij het spel niet zo hard zou spelen bij een duidelijke nederlaag, maar de voorspelbaarheid van Trump zit ’m er net in dat hij dat soort dingen toch doet. Écht onvoorstelbaar zou het pas zijn wanneer hij zou zeggen: ‘Goed, Biden heeft eerlijk gewonnen.’ Dit was een op voorhand bedacht plan. Maanden geleden sprak hij al van ‘rigged elections’ om een terugvalscenario te hebben bij verlies.»

HUMO Voor de geloofwaardigheid van Trumps verhaal was het tijdverloop perfect: op verkiezingsdag stond hij op kop in de belangrijkste staten, maar toen de Amerikanen de dag nadien ontwaakten, had Biden hem ingehaald.

SOENENS «En dus móést er fraude in het spel zijn. Want waar kwamen die stemmen plots vandaan? Ook dat hadden wij vooraf voorspeld. De eerst getelde stemmen zouden die van de dag zelf zijn, de latere stemmen kwamen via de post. Omdat Trump uitdrukkelijk campagne voerde tegen stemmen per post, wíst je dat die vooral voor Biden zouden zijn. Maar door dat verhaal te blijven volhouden, vergiftig je de geesten. Trump is in zijn opzet geslaagd. Ik ben half november nog naar een rally geweest en ik had soms medelijden met die mensen. Ze zijn haast geprogrammeerd om alles te geloven wat Trump hun voorspiegelt. Ze zijn er diep van overtuigd dat dit een ‘gestolen’ verkiezing is. Het is een heel rare situatie: de mensen die de democratie onder vuur nemen door de winnaar niet te erkennen, claimen dat de democratie onder vuur ligt. De dief noemt het slachtoffer een dief. Heel kwalijk.»

HUMO Er werden rellen voorspeld bij het huidige scenario. Die blijven vooralsnog uit.

SOENENS «Het valt inderdaad mee. Veel hangt af van hoe Trump reageert op de inauguratie van Biden. Misschien stelt hij zich wel kandidaat tijdens die inwijding, of jut hij zijn basis uitdrukkelijk op. Er zou niet veel nodig zijn: op zijn rally’s lopen Proud Boys rond, die eigenlijk extreemrechtse milities vormen. Dat zijn toch toestanden van de vooravond van een burgeroorlog. De Amerikaanse Burgeroorlog van 1860 begon ook toen het Zuiden Abraham Lincoln niet als president aanvaardde. Nu zie je dat 130 parlementsleden zich aansluiten bij een ongegronde zaak over verkiezingsfraude om Trump in het Witte Huis te houden. Ik houd mijn hart vast voor mensen die wapens zullen gebruiken, maar ook voor politieke sabotage. Dat betekent dat miljoenen Amerikanen weer niets zullen zien veranderen de komende tijd. Zij zijn de echte slachtoffers.»

HUMO Hoe groot acht u de kans dat Trump achter de tralies belandt?

SOENENS «Die kans bestaat. Er zijn rechtszaken aangespannen tegen de Trumporganisatie, maar ook tegen hem persoonlijk, vanwege seksueel ontoelaatbaar gedrag. Journaliste E. Jean Carroll (die beweert dat Trump haar twee decennia geleden heeft verkracht in een pashokje, red.) heeft naar eigen zeggen zelfs bewijs van jaren geleden: een jurk. Hij moet toch rekening houden met een eventuele veroordeling en gevangenisstraf. Hij is als president niet immuun. Hij kan zichzelf enkel gratie verlenen voor federale misdrijven, maar sommige zaken lopen op staatsniveau. Al heeft de uittredende minister van Justitie al geholpen door de zaak-Carroll naar het federale niveau te tillen, zodat Trump zichzelf gemakkelijker kan pardonneren.»

HUMO In het begin van 2020 leek Trump op weg naar een eenvoudige kiesoverwinning. Is het corona dat hem de kop kostte, of zit Black Lives Matter er ook voor iets tussen?

SOENENS «Black Lives Matter heeft in Trumps vóórdeel gespeeld. Veel media hebben daar een kwalijke rol in gehad. Ik kreeg telefoons van Belgen die vroegen of ik nog leefde, want de winkels in New York werden ‘leeggeplunderd’ en mensen werden ‘vermoord in de metro’s’. Niets van aan, natuurlijk. Ruim 99 procent van de protestacties verliep vreedzaam. Maar als er een paar ongeregeldheden zijn, en je herhaalt dat telkens, dan worden mensen bang en gaan ze denken dat de samenleving op drift is. Dus stemmen mensen – ook Afro-Amerikanen en latino’s – voor Trump, die pleit voor harde ingrepen. Alleen was de opkomst historisch hoog door de pandemie. Trump heeft de aanpak van de coronacrisis geweldig verknoeid en dat heeft hem de verkiezingen gekost. De ouderen en de bewoners van buitenwijken hebben Biden de overwinning opgeleverd. Níét de minderheden, en nog minder de arbeiders: die zijn nog massaler naar Trump overgestapt. Terwijl het Bidens bedoeling was om bij de working class stemmen terug te halen. Dat is veelzeggend.»

HUMO Trump wilde per se een vaccin vóór de verkiezingen, maar dat kwam er niet. Amper een week erna bracht Pfizer ineens dan toch goed nieuws. Trump voelde zich gerold.

SOENENS «Met operatie Warp Speed wilde Trump de ontwikkeling versnellen, maar Pfizer heeft elke dollar overheidssteun geweigerd. Ik begrijp wel dat hij boos is over de timing van de communicatie van Pfizer, ik zou ook gefrustreerd zijn. Op 6 november wordt Biden tot president uitgeroepen, op 8 november is er een vaccin. Dat is opmerkelijk, maar ik denk dat het toeval is: ze waren gewoon nog niet klaar. Ik wil geen complotdenker zijn die gelooft dat het zo gepland was.»

HUMO Mogen de Amerikanen tevreden zijn met hun nieuwe president?

SOENENS «Dat hangt ervan af: zal Biden de fundamenten aanpakken van de onvrede die ertoe geleid heeft dat 74 miljoen mensen voor Trump hebben gekozen? Je ziet dat Biden kleur brengt in de regering, maar zal dat kabinet effectief iets doen voor de Amerikaanse minderheden? Amerika heeft nu voor het eerst een zwarte minister van Defensie. Mooi, ware het niet dat de man na zijn militair pensioen voor de wapenindustrie heeft gewerkt en nu in de regering terechtkomt. Die draaideurcultuur van bedrijfsleven naar politiek is exact wat Trump aanklaagde – en hij had daarin gelijk! Biden staat in het Westen misschien bekend als een progressieve politicus, maar hij heeft heel veel kapotgemaakt voor de gewone mensen. Als senator werkte hij mee aan de versmelting van de banken, wat later de financiële crisis veroorzaakte. En Trump heeft gelijk als hij zegt dat Biden medeverantwoordelijk is voor het recordaantal zwarte Amerikanen in de gevangenis.

»Trump heeft de vinger op veel zere plekken van het soms perverse globalisme van het establishment gelegd. Wat hebben mensen aan vrijhandelsverdragen als ze daardoor hun job verliezen aan Mexicanen die voor lagere lonen werken? Het establishment heeft de Golfoorlog ontketend, IS mee tot stand gebracht middels een slechte regimewissel in Irak, en de financiële crisis opgelost door bankiers te redden en de belastingbetaler daarvoor te laten opdraaien. Onder Obama is de extreme inkomensongelijkheid in de VS nog toegenomen. Dát zijn de oorzaken van Trumps succes. Als het voor de regering-Biden weer business as usual is, zullen mensen opnieuw een kanaal zoeken om hun woede te uiten.»

HUMO Doet u de vier jaar van Biden uit als correspondent? Het zijn moeilijke tijden voor u: voor veel Vlamingen bent u anti-Trump, een vijand van het volk zelfs.

SOENENS «Ik vind het niet moeilijk om vaststaande feiten te blijven brengen. Wel is het lastig dat er geen debat meer mogelijk is met sommigen. Ik sprak onlangs met een trumpistische taxichauffeur in de VS, die blij was met zijn president omdat hij de begroting in evenwicht had gebracht. Alleen: dat klopt niet. Er is 7.000 miljard dollar schuld toegevoegd – officiële cijfers van het Congres. ‘Ik heb mijn eigen cijfers,’ zei de man. Einde discussie. We leven in andere realiteiten. Maar ik kan toch niet toegeven aan de druk? Ik geef mijn mening niet, ik deel gewoon de feiten mee.

»Ik dénk er dus niet aan om te stoppen. Je had dit jaar een combinatie van de pandemie van 1918, de crisis van 1929 en de oproer van 1968. En aan het einde van 2020 is een historische volksmenner gevallen. De komende vier jaren worden onvoorstelbaar interessant: welke weg slaat Biden in als de pandemie bedwongen is? Kan hij de polarisering stoppen?

»Maar nu vlieg ik eerst terug naar België. Ik heb mijn kinderen en moeder door de pandemie al een jaar niet gezien. Het is nodig. In deze tijden worden we allemaal een beetje gek.»