“Black Friday? Puur bedrog”

Eindelijk, het is Black Friday. De koopjesgekte van één dag, die uit de Verenigde Staten overwaaide, overtuigde zelfs de NMBS om zijn treintickets vandaag voor 5 euro te verkopen. Feest voor de koopjesjagers, maar niet voor zelfstandige winkels. “Wij hebben overwogen om onze winkel vandaag te sluiten uit protest. Maar wat baat dat?”

“Consumenten worden al de hele week om de oren geslagen met mega-kortingen”, zegt Christophe Lambert van schoenenwinkel Walk the Line in Gent. “Bovendien schrijven blogs en nieuwswebsites waar de beste Black Friday-koopjes te vinden zijn. Elk jaar wordt het fenomeen meer opgeklopt.”

Walk the Line is niet van plan mee te stappen in het Amerikaanse fenomeen. De winkel verzette zich vorig jaar op sociale media met een boodschap die neerkwam op: ‘Nul procent korting, wel een glimlach’. Dit jaar gaat de winkel een stapje verder. “Wij doneren vandaag en morgen 10 procent van onze omzet aan vzw Poverello.” Een tiental andere winkels in het Gentse volgen zijn voorbeeld. “We nemen zaterdag erbij omdat die dag drukker is. Zo kunnen we meer publiek bereiken en een groter bedrag schenken.”

Verkeersdrukte

Black Friday, de ultieme jaarlijkse koopjesdag in de Verenigde Staten, volgt op Thanksgiving Day, een nationale feestdag waarop men de heer dankt voor de oogst. De feestdag valt telkens op de vierde donderdag van november, waarop de vrijdag vaak ook een vrije dag is. Het is de dag waarop het koopseizoen voor de eindejaarsfeesten begint.

De naam Black Friday zou volgens de overlevering uit de boekhouding stammen. De retailers boeken op die dag grote winsten door de massale aankopen, waardoor ze uit de rode cijfers geraken, en hun boekhouding in zwarte inkt kunnen schrijven. Klopt echter niet. De naam dook al op in de jaren 50 en het zou de politie van de Amerikaanse stad Philadelphia zijn die die naam gaf aan de gigantische verkeersopstoppingen in de stad, door de drukte.

Ondertussen groeide het fenomeen uit tot een internationale prijzenslag. En het woord ‘slag’ mag u in sommige gevallen letterlijk nemen. Elk jaar circuleren er filmpjes waarin te zien is hoe mensen elkaar te lijf gaan voor een breedbeeld-tv die de deur uit mag voor de helft van de prijs. Vuistslagen niet meegerekend.

In België zijn zulke vechtpartijen (nog) niet aan de orde. De stevige kortingen daarentegen wel. Het begon met de Zalando’s van deze wereld, en al snel volgden kleinere webwinkels. Het fenomeen is zodanig ingeburgerd dat zelfs de NMBS uitpakt met een ‘fabuleus offer’ (sic), waarbij een op Black Friday geboekte heen-en-terugreis slechts 5 euro kost.

Zelfstandige winkeliers voelen sinds een jaar of drie de druk toenemen om mee te doen met het consumentenfeest. Maar dat wil niet zeggen dat ze zomaar toegeven: uit cijfers van het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (NSZ) blijkt dat 67 procent van de detailhandelaren in België niet meedoet met Black Friday. De voornaamste reden: winstmarges raken opgeslorpt door de vele kortingsdagen. Afgelopen maand was er al ‘Dag van de Webshop’ en ‘Singles Day’, daarnaast vallen er ook kortingen te rapen in het kader van Halloween, en naar het einde van het jaar toe wordt er op verschillende plaatsen koppelverkoop georganiseerd.

Ook Charlotte Deforche, zaakvoerster van de kinderwinkel Kid in Antwerpen, zucht bij het horen van de term. “Ik heb overwogen vrijdag niet open te doen uit protest, maar dat baat toch niet.” Onder de hashtag #localheroesgoblackfriday organiseerde ze samen met een twintigtal andere winkels een wedstrijd. “Deelnemers moeten onder andere formuleren waarom ze bij lokale winkels kopen en niet bij grote spelers. De winnaar ontvangt een cadeaupakket ter waarde van 700 euro.”

Kunstmatige boost

Het doel is vooral om consumenten bewust te maken van de impact die initiatieven zoals Black Friday hebben op de lokale handel. En dat is meer dan nodig, zo stelt Francis Meersseman van conceptstore Pastoor in Aalst. “Het idee van de solden is dat je stock die je niet verkocht krijgt, aan het eind van het seizoen goedkoper wegdoet om plaats te maken voor nieuwe collecties. Maar Black Friday is voor grote spelers een manier om hun boekhouding een kunstmatige boost te geven. Er wordt extra geproduceerd om tegen een lagere prijs te kunnen verkopen, en zo de omzet op peil te houden. Dat is ethisch niet verantwoord.”

Die race to the bottom moeten de zelfstandigen zelfs met hun eigen leveranciers uitvechten. Terwijl Kid en Walk the Line weigeren om korting te geven, doen hun leveranciers dat via eigen webwinkels wel. “Maar dat wil ik helemaal niet. Black Friday is klantenbedrog. Hoe moet ik een klant uitleggen dat een stuk dat zij een week geleden kocht, nu 30 procent goedkoper is?”