Blijven Gahan: Depeche Mode

Depeche Mode is de afgelopen 37 jaar véél geweest. Een discogroep voor fetisjisten, een livesensatie, de lulligste én de ruigste der new wavers, één warme winter de allergrootste groep van de wereld. En onlangs, volgens white supremacist-engerd Richard Spencer, ook de lievelingen van extreem-rechts Amerika. Zanger Dave Gahan schoot in een kramp – de groep draagt duidelijk links – maar ze hadden zich geen betere reclame kunnen wensen.

'Mensen voelen zich in de steek gelaten: het is weer één van die momenten in de geschiedenis'

Bij de titel van die veertiende Depeche Mode mag u het vraagteken zelf toevoegen: ‘Where is the spirit? Waar is de menselijkheid in onze maatschappij?’ Gahan: ‘We wilden de plaat eerst ‘Maelstrom’ noemen, maar dat klonk toch een beetje te metal.’ Volgens bandlid en songschrijver Martin Gore (drager van de volkswijsheid: ‘Wie er heel lang bedrieglijk jong uitziet, ziet er op een ochtend ineens uit als Maurice Engelen’) rekt de vraag zich ook uit naar de collega’s: ‘Waar zitten de weirdo’s in de muziek, tegenwoordig? Alles is zo braaf, zo voorspelbaar geworden.’

Depeche Mode is al sinds de jaren 90 minder vernieuwend en relevant dan ze zelf denken, maar ze zijn nog steeds veel beter dan wordt aangenomen door wie hen niet meer volgt. Vooraf verwacht je van ‘Spirit’ een harde plaat: op de hoes staan songtitels als ‘Scum’, ‘Fail’ en ‘The Worst Crime’, de Amerikaanse pers riep single ‘Where’s the Revolution’ uit tot politieke song van het moment. Wie echter luistert, hoort een frêle, tikkend synth-hart, een warme collectie songs met een misleidend grote muil. De warme stem van Gahan (als zanger chronisch onderschat) komt in ‘Poison Heart’ beter tot zijn recht dan lang het geval is geweest. In ‘Going Backwards’ gaat het van ‘We feel nothing inside’, maar van buitenaf bekeken is het hun beste openingstrack van de laatste drie platen. En vooral het prikkelende, langoureuze ‘Poorman’ is sterk, man. Een tijdloze monsterhit als ‘Enjoy the Silence’ zullen ze niet meer schrijven, maar daar staan ze niet alleen in.

Van Dave mogen we naar New York. In The Edition Hotel lopen dertien (!) labelmedewerkers en promomeisjes zenuwachtig door de gangen. Het interviewuur is die dag al drie keer verschoven. Men waarschuwt mij dat Dave ‘flustered’ is, moe, kregelig. Maar de eerste vaststelling is: Gahan (54) ziet er goed uit, beter en jonger dan op de gestileerde foto’s die naar aanleiding van ‘Spirit’ door Anton Corbijn zijn genomen. Hij spreekt als een elderly statesman of rock, terwijl hij vooral een verbeten survivor is. Een kwaadaardige tumor op zijn blaas, verslavingen, scheidingen en een overstap naar het orthodoxe geloof van zijn huidige vrouw meegemaakt en overleefd. Op 28 mei 1996 diende hij zichzelf een speedball toe – de moordende cocktail van heroïne en cocaïne die ook River Phoenix het leven had gekost – en kreeg een hartstilstand. Op weg naar het ziekenhuis was Gahan enkele minuten klinisch dood; hij is zelf zijn hoogsteigen ‘Personal Jesus’.

Over die ervaringen praat hij, begrijpelijk, al lang niet meer, maar het maakt hem wel tot één van de beste beschikbare ervaringsdeskundigen om het over de sterfelijkheid van anderen te hebben.

HUMO In Rolling Stone sprak je over je wroeging na de dood van David Bowie, omdat je hem nooit verteld had wat zijn muziek voor jou betekent. Heb je daar lessen uit getrokken? Heb je sindsdien al andere muzikale idolen aangesproken met het idee: beter nu dan te laat?

Dave Gahan (verrast) «Ik ben me vooral tegenover mijn familie anders gaan gedragen. Ben ik er wel genoeg voor hen? Luister ik écht naar wat ze zeggen?

»Het verbaasde me hoe hard Davids dood me gepakt heeft. Ik kende hem: onze dochters gingen naar dezelfde school, hier in New York. Ik zag hem aan de schoolpoort, maar bleef steeds discreet over mijn bewondering. Elke muzikant die weet wat beroemdheid is, houdt privé en werk gescheiden.

undefined

'Ik ga raar doen als ik niets omhanden heb. Dat kan mijn vrouw even verdragen, daarna beveelt ze me om iets te doen. Het is meestal rond die tijd dat ik aan een nieuwe plaat begin'

»Onlangs heeft een goede vriend – ik zeg zijn naam niet, maar het is een wereldberoemde artiest – me gevraagd of ik een tekstje wou schrijven voor de achterflap van zijn nieuwe boek. Ik was vereerd: zijn muziek heeft me door de slechte periodes in mijn leven gegidst. Ik heb jaren als een zombie geleefd: iedereen om me heen zag dat, niemand durfde iets te zeggen, en zelf besefte ik het vaak pas nadat ik naar één van zijn songs had geluisterd – het zijn spiegels voor mijn ziel. Dat heb ik allemaal in dat tekstje willen steken.»

HUMO Kun je het citeren?

Gahan (haalt de schouders op) «Het is uiteindelijk iets redelijk algemeens geworden. Maar ik meende er wel elk woord van: dat is al zeldzaam genoeg.»

HUMO Samen met Mark Lanegan coverde je vorig jaar de oude Bowie-song ‘Cat People’. De stem van Lanegan is daarin veel prominenter dan die van jou. Moet je dan je ego aan de ketting leggen als de zanglijnen verdeeld worden?

Gahan «Ik ben er in een later stadium bij betrokken geraakt. De song werd mij toegestuurd via Martyn LeNoble – ik ken hem van bij Soulsavers, jij kent hem wellicht het best als de bassist van Porno For Pyros. Hij wou dat ik ‘er eens naar luisterde’. Ik was geveinsd kwaad: ‘Je had me dit eerder moeten vragen. Ik had er iets op kunnen inzingen.’ Waarop hij: ‘Echt? Zou je willen? Het kan nog steeds...’ Ik heb een paar zinnen toegevoegd aan het slot van de song: voor de rest was het al perfect.»

Luie Dave

HUMO Jullie hebben in 2016 ook samen live gezongen.

Gahan «Voor een charity-evement in Los Angeles, MusiCares. Ik wou per se ‘Low’ brengen, één van de allermooiste songs die Mark ooit geschreven heeft. Toen ik hem dat voorstelde, reageerde hij met: ‘‘Low’? Zegt me niets. Weet je zeker dat ik dat heb geschreven?’ (lacht) Hij is een man van zéér weinig woorden – but he sure knows how to write some good ones in his songs.»

HUMO Wie net met een band begint, ervaart voortdurend ‘firsts’: het eerste optreden, de eerste negatieve recensie, de eerste gesigneerde borst... Hoelang moet jij terug voor je meest recente first?

Gahan (denkt lang na) «Een paar maanden. Tijdens de opnames van ‘Spirit’ heb ik ruzie gemaakt met Martin Gore. Dat was een first.»

HUMO Kom, kom. Sinds ‘Black Celebration’ uit 1986 zeggen jullie bijna elke keer ‘niet te weten of er nog een volgende plaat komt’, telkens ‘wegens de slechte communicatie binnen de groep’. Producer Flood noemt het opnameproces van jullie ‘Songs of Faith and Devotion’ nog steeds de donkerste periode van zijn leven.

Gahan (kalm) «Er zijn altijd discussies geweest. Deze keer was het geen discussie, het was agressie. De sfeer in de studio was zo ongemakkelijk dat James (Ford, de producer, red.) op een gegeven moment alle andere muzikanten en medewerkers de studio heeft uit gestuurd. Zélfs Fletch, het enige andere vaste lid van de band. Dat heeft die arme Fletch volgens mij een beetje gekwetst. Het was tot een punt gekomen dat ik bang werd van Martin, en hij van mij. The intimidation was real. Geen oppervlakkig haantjesgedrag, maar twee gefrustreerde oude mannen. Dat had ik nog níét meegemaakt.»

undefined

HUMO Waar ging het over?

Gahan «Een jaar of vijftien geleden begon ik zelf songs te schrijven, daarvoor schreef Martin ze bijna allemaal. Toen we de studio introkken voor ‘Spirit’ had Martin twintig songs mee, ik ongeveer vijftien. In totaal wilden we er maximaal twaalf op de plaat. Ik wilde songs van Martin schrappen – niet omdat ze slecht waren, maar omdat ze mij minder nauw aan het hart lagen – en hij die van mij. Komt daarbij dat Martin al lang het gevoel heeft dat ik op zijn territorium pis, én dat songs schrijven voor mij steeds meer het enige aan de job is waar ik voldoening uithaal.

»Kortom: we moesten communiceren. Voor twee autisten die muziek maken, is communicatie niet gemakkelijk. Een studio voelt snel heel klein aan, als ze gevuld is met grote ego’s. Ik heb ook nu een paar keer gedacht: ‘Als het zo doorgaat, komt er geen plaat.’»

HUMO We zitten hier, dus het is goed gekomen. Het had jullie ‘om-de-vier-jaar-een-nieuwe-plaat’-schema anders wel in de war gebracht.

Gahan «Die spanningen – en de manier waarop ze uiteindelijk zijn opgelost – hebben een betere plaat opgeleverd. (Fijntjes) En ik heb het toontje in je opmerking gehoord. Mensen noemen ons váák lui, ik noem het ‘voorzichtig’.»

HUMO Wat ik bedoelde: is die vaste pauze van vier jaar tussen elke plaat, een ritme dat jullie al aanhouden sinds ‘Songs of Faith and Devotion’ uit 1993, toeval of bewust?

Gahan «Bewust. Na de release van een plaat touren we telkens ongeveer anderhalf jaar, en het opnemen van nieuwe songs duurt ook bijna een jaar. De tijd tussendoor hebben we nodig om te weten te komen of we nog zin hebben in een nieuwe plaat, en energie.»

HUMO Heb je ooit het gevoel dat de beslissing om er al dan niet mee te stoppen niet meer de jouwe is? Depeche Mode is een mastodont. Elke nieuwe tournee is, nog steeds, maanden vooraf uitverkocht. Als je stopt, verliezen tientallen mensen hun werk.

Gahan «Het is op als het op is. Maar om dat moment voor ons uit te schuiven, omringen we ons met vers bloed, in de hoop dat het jeugdige enthousiasme op ons overvloeit. I guess we’re vampires that way. Martin is een gewoontedier. Hij wou opnieuw samenwerken met producer Ben Hillier, ik niet. Niet omdat ik Ben niet tof vind, maar omdat hij – na drie platen samen – op een collega begon te lijken. ‘Naar het voetbal gekeken dit weekend? Kom, we beginnen er weer aan.’ Als muziek werk wordt, moet je stoppen. James Ford bleek de perfecte keuze.»

HUMO Ford is bekend van zijn productiewerk voor Arctic Monkeys en Florence & The Machine.

Gahan «Twee bands met een fris geluid. En ik schat hem ook hoog in als de helft van Simian Mobile Disco.»

HUMO Wanneer Depeche Mode met seks geassocieerd wordt, dan is dat vanwege ‘Master and Servant’ altijd met leer en SM. Veel minder vaak wordt gezegd dat jullie ook een zwoele, sensuele kant hebben. Ik vind ‘Spirit’ de meest sexy Depeche Mode-plaat sinds het onderschatte ‘Ultra’ uit 1997.

Gahan «Echt? Dat heeft nog niemand gezegd. Maar je zou gelijk kunnen hebben. Puur geluidsmatig heeft het ballen: dat hoor ik zelf ook wel. En James werkt graag met live-instrumenten in de studio, dat zorgt voor een organisch, warm geluid. Niet overgeproducet, niet gekunsteld. We hebben aan geen enkele song meer dan een paar dagen gewerkt. Ook als het naar mijn gevoel nog niet perfect was: hup, naar de volgende.»

HUMO Iedereen noemt ‘Spirit’ nu de meest politieke plaat van het moment, terwijl de politiek in wezen tot enkele songs beperkt blijft.

Gahan «Mensen zijn op zóék naar politieke statements. Iets waar ze zich in herkennen, of om zich aan te ergeren. Iedereen draagt angst in zich. Angst voor wat de mensen zullen zeggen, voor de mogelijkheid dat iemand ons pijn zal komen doen... Die angst komt er nu bovenproportioneel uit. Mijn dichtste vrienden hebben zich in het stemhokje door angst laten leiden. Mijn familie woont in Engeland, en de brexit zorgt daar nog altijd voor discussies op familiefeesten. Eén van mijn broers zegt: ‘Natuurlijk heb ik voor ‘leave’ gestemd.’ Mijn andere broer: ‘Natuurlijk heb ik voor ‘remain’ gekozen.’ It blows my mind, maar over één ding zijn ze het eens: ik moet mijn mond houden, want ik heb zoveel geluk gehad in het leven dat ik niet meer weet hoe de gewone mens zich voelt. Het zal wel.»

HUMO Je woont in New York. In de buurt van de Trump Tower?

Gahan «Nee. (Onverstoorbaar) Mensen voelen zich in de steek gelaten: het is weer één van die momenten in de geschiedenis. De ene laat zich door die angst overtuigen om te stemmen op iemand waar een ander dan weer bang van is. Ik snap er allemaal niets van, maar ik stel vast dat the American Dream momenteel niet helemaal loopt zoals gepland (grijnst).»

Trotse outsiders

HUMO Kies eens één van je songtitels uit als titel voor je autobiografie.

Gahan «‘Never Let Me Down Again’. Stel me nooit meer teleur (zwijgt).»

HUMO In jullie nieuwe single ‘Where’s the Revolution’ zing je: ‘Come on, people / You’re letting me down’. Staat dat nummer in directe dialoog met dat ‘Never Let Me Down Again’ uit 1987?

Gahan «Je zou dat aan Martin moeten vragen, hij heeft die twee songs geschreven. Ik had er niet bij stilgestaan, maar: het zou kunnen.

»In ‘Never Let Me Down Again’ zing ik: ‘I’m taking a ride / With my best friend.’ Die ‘best friend’ kan alles en iedereen zijn: een lief, een volledig land, een andere planeet... Het is een song over relaties, en relaties zijn moeilijk. Het moeilijkste onderdeel van het leven, niet? ‘Where’s the Revolution’ heeft hetzelfde onderwerp: ‘Waarom is het zo moeilijk om gewoon overeen te komen?’ Ik stel de vraag, maar dat betekent niet dat ik er beter in ben dan de rest.»

undefined

'Volgens mijn broers moet ik mijn mond houden over de brexit, want ik heb zoveel geluk gehad in het leven dat ik niet meer weet hoe de gewone mens zich voelt. Het zal wel.'

HUMO Wanneer heb je jezelf het laatst teleurgesteld?

Gahan «Ik ben een man met veel tekortkomingen, maar: ik werk eraan. Ik móét ook: ik word ouder, de weg wordt smaller. Je leert het meest van de mensen die het dichtst bij je staan. Al bijna twintig jaar ben ik getrouwd met Jennifer. Zij en mijn kinderen laten me weten wanneer ik tekortschiet als vader of echtgenoot. Dat gebeurt op wekelijkse basis.»

HUMO Is dat dan nodig?

Gahan «Ik ga raar doen als ik niets omhanden heb. Dat kan mijn vrouw even verdragen, maar daarna beveelt ze me om iets te doen. Het is meestal rond die tijd dat ik aan een nieuwe plaat begin (lachje).»

HUMO Eind 2016 werd Depeche Mode – samen met onder meer Jane’s Addiction, Journey, Janet Jackson en Bad Brains – genomineerd voor een plek in de Rock & Roll Hall of Fame. De definitieve shortlist hebben jullie alwéér niet gehaald. Vind je dat jullie daar onrecht is aangedaan?

Gahan «O jee: nee. We zijn al vanaf het begin buitenstaanders: eerst ergerde ons dat, maar al snel zijn we daar onze trots uit gaan halen. We zijn een band van en voor rare mensen. Buitenstaanders die al te vaak het deksel op de neus hebben gekregen om nog te wachten op de goedkeuring van de zogezegd ‘normale’ mensen. De fans en wij: we hebben elkaar doorheen de jaren gevonden, en we blijven elkaar vinden op de concerten.

»Daarbij: zelfs Kraftwerk is nog altijd niet opgenomen in de Hall of Fame. Het is onzin.»

HUMO Andy Fletcher zei een paar jaar geleden dat hij heimwee heeft naar de tijd waarin de pers jullie uitkotste. ‘Toen waren er mensen die ons echt háátten. Het gaf ons iets om ons tegen af te zetten.’

Gahan «Zo zou ik het zelf niet omschrijven.»

HUMO In 1993 stonden jullie in het Guinness Book of World Records. Jullie waren toen – dus tijdens de hoogdagen van Nirvana, Pearl Jam, Red Hot Chili Peppers en Metallica – de meest gecoverde band van de planeet. Is dat een banale pissing contest, of een verwezenlijking waar je trots op bent?

Gahan «Dat een mens als Mark Lanegan wil samenwerken met mij, terwijl er veel hippere artiesten zijn die allicht beter zijn voor zijn imago: dáár ben ik trots op. Daar geef ik meer om dan om al die dingen waarvan de mensen wellicht dénken dat ik ze belangrijk vind. (Glimlacht mysterieus) Je snapt wat ik bedoel.»

HUMO Leg toch eens uit.

Gahan «Prijzen, trofeeën, recordpogingen: kunstmatige schouderklopjes, door een industrie die zijn eigen gevoel van belangrijkheid in stand wil houden. Als jonge muzikant is het verleidelijk om in die val te trappen. Nu zie ik dat soort onzin al van ver komen.

»Het tegengif is veel zeldzamer. Met de vorige Soulsavers-plaat hebben we een paar kleine shows gespeeld. Eentje was in Parijs, in La Cigale, nabij Place Pigalle. We stonden met negen muzikanten op het podium: sommigen ken ik heel goed, anderen minder persoonlijk – zoals Duke Garwood, die gitaar speelde. Op één moment – ik ben vergeten tijdens welke song – stonden we allemaal naar elkaar te kijken. Domweg gelukzalig grijnzen. Toen we na het optreden van het podium stapten, zei niemand iets. We wisten dat we iets hadden meegemaakt dat... Waarbij... Pff, ik krijg het niet eens uitgelegd. Heel, héél soms voelt een band zich compleet met elkaar verbonden, dan zit je helemaal in de muziek. In de bijna veertig jaar dat ik zing, heb ik het misschien tien keer meegemaakt.»

HUMO Terwijl een beetje vlotte band op élk concert beweert zo’n uniek moment mee te maken.

Gahan «Precies. Het is een kracht die groter is dan alles wat ik ooit heb gevoeld. (Laconiek) Some people call it God, I guess.»

‘Spirit’ is uit bij Columbia. Depeche Mode komt op 9 mei naar het Sportpaleis in Antwerpen.