Bobbejaan Schoepen overleden

Bobbejaan Schoepen, oprichter van het pretpark Bobbejaanland en zanger van evergreens als 'de lichtjes van de Schelde', 'Café zonder bier' en 'Ik heb eerbied voor jouw grijze haren', is vanmorgen overleden in het ziekenhuis van Turnhout. Hij vierde gisteren nog zijn 85ste verjaardag. In 2008 sprak Onze Man een laatste keer met hem naar aanleiding van zijn allerlaatste cd 'Bobbejaan'.

'Bobbejaan': de laatste nieuwe plaat van Bobbejaan Schoepen

Uit: Humo 3532, 13 mei 2008

In 2005 sprak Humo met Bobbejaan Schoepen. Boven het stuk stond in blokletters: 'Het laatste interview'. We zijn drie jaar verder, op 16 mei wordt Bobbejaan drieëntachtig, en een dag later ligt er een nieuwe cd van hem in de winkel. Begin deze eeuw overwon hij kanker; de voorbije jaren kreeg hij twee hersenbloedingen en brak hij zes ribben, en hij is pas een week terug uit het ziekenhuis, waar hij behandeld werd voor ouderdomskwalen. Maar toch ontvangt hij ons in Bobbejaanland, samen met zijn zoon Tom en zijn vrouw Josée. Sommige cowboys zijn taaier dan andere.

'Ik voel me als Eddy Merckx die weer de Tour de France rijdt'

De cd, simpelweg 'Bobbejaan' genoemd, heeft alles om de artiest Bobbejaan Schoepen in ere te herstellen. Ze werd opgenomen in de studio bij hem thuis, met uitstekend volk als Lars Van Bambost, Karel De Backer, Sjang Coenen, Fritz Sunderman en Geoffrey Burton, en met gastvocalen van Geike Arnaert, Axelle Red en Daan Stuyven. Het idee om Bobbejaan weer te laten zingen kwam van de Belgische Sam Philips: platenbaas Firmin Michiels. Zoon Tom Schoepen nam de logistieke rompslomp voor zijn rekening, Dominique Vantomme deed de productie en de steun, ziel en catering kwam van Bobbejaans vrouw Josée. Vandaag serveert ze cake.

Tom Schoepen «De release is perfect getimed: zestig jaar na zijn allereerste plaat. In maart, april 1948 heeft mijn vader tijdens het proces van Neurenberg de Amerikaanse troepen vermaakt. Later dat jaar verscheen zijn eerste plaat, 'De jodelende fluiter', begeleid door Django Reinhardt nota bene.»

HUMO En nu neemt hij weer een plaat op met het kruim van de Belgische muzikanten.

Tom «En uiteindelijk nog relatief snel. De opnames zijn een paar keer uitgesteld vanwege medische perikelen. Vorig jaar is hij dan nog twee keer gevallen: vier gebroken ribben en een longontsteking erbovenop.»

Bobbejaan Schoepen «Zes.»

Tom «Wablief pa?»

Bobbejaan «Zes gebroken ribben.»

Tom «Juist, zes.»

Bobbejaan «Er zit te weinig zout in mijn bloed, te weinig natrium. Daardoor heb ik last van evenwichtsstoornissen. Gisteren, ik slenter door de woonkamer en ineens: bám tegen de grond, als een patattenzak.»

Tom «Vandaag is hij erg moe, maar hij heeft ook dagen dat hij behoorlijk fit is. Een paar weken geleden hebben we hier de clip voor 'Le temps des cerises' opgenomen met Geike, en dat ging heel goed. We hebben toen nog met de auto door het park gereden.»

HUMO De plaat is hier in deze ruimte opgenomen, vlak naast de woonkamer?

Tom «Zo konden we opnemen wanneer pa zich goed voelde: hij hoefde maar de vijf meter van de woonkamer naar hier te stappen en we konden beginnen. Pa doorgaans in zijn badjas. Typisch (lacht).»

HUMO Was het van meet af aan duidelijk welke gasten er zouden meedoen?

Tom «Nee, 't is allemaal erg spontaan gegaan. Axelle Red is er bijvoorbeeld pas in december bijgekomen, toen de opnames eigenlijk al achter de rug waren.»

Als je oud bent

HUMO Jij hebt je de afgelopen jaren beziggehouden met het catalogeren van je vaders liedjes. De teller staat op 524. Een wat dwaze vraag: was het moeilijk om er daar twaalf uit te pikken voor de plaat?

Tom «Ook dat is heel spontaan gegaan. Ik had wel een ruw lijstje in mijn hoofd, en daar had ik ook met pa over gesproken, maar op het moment zelf ging het toch van: 'Tom, wat is het volgende nummer?' En dan plukte ik iets uit mijn dikke map met partituren en gaf dat aan de muzikanten. Ik heb natuurlijk rekening gehouden met wat pa nog kan zingen en wat hij graag hoort. 'La novia' was het moeilijkst.»

Bobbejaan «Ik heb niet meer dezelfde toon als veertig jaar geleden, hè.»

Josée Schoepen «Maar ge hebt het toch maar gedaan, hè Bob?»

Tom «Als hij vroeger op het podium 'La novia' zong, droop hij van het zweet. Daardoor had ik van dat lied een soort ideaalbeeld, en ik wist dat ik met vuur speelde door het hem opnieuw te laten proberen. Maar hij heeft het heel goed gezongen. Toen hij het resultaat hoorde, zei hij: 'Dat kan ik nog beter, hoor.' (lacht)

»Bij momenten begon hij de groep te dirigeren, dat was wel grappig. 'In de schaduw van de mijn' - in 1960 nog een nummer 1-hit geweest in België - speelden ze aanvankelijk veel te traag. Tot mijn vader binnenkwam, op zijn kruk ging zitten en de wenkbrauwen fronste: 'Gij daar, naar omhoog! En gij, een beetje rapper hè!' Binnen vijf seconden zat de dynamiek erin. Een magisch moment.

»Pa is niet altijd even stemvast meer, en we hadden dat met ProTools kunnen rechttrekken, maar dat wilden we niet: het moest een eerlijke, spontane plaat worden. We hebben een paar keer geprobeerd de zangpartijen opnieuw en beter in te zingen. Technisch zat het dan juister, maar de ziel was eruit. Uiteindelijk hebben we bijna altijd teruggegrepen naar de eerste takes. 't Is geen plaat voor mensen die van gepolijste muziek houden.

»Als we meer dan drie takes van een song deden, werd hij ambetant. Niet omdat hij moe werd, maar hij stamt uit een tijd dat alles rechtstreeks werd opgenomen. Heb je verschillende takes nodig, dan ben je in zijn ogen niet professioneel genoeg.

»Ik voel doorgaans heel goed wanneer hij 'nee' zegt maar eigenlijk 'ja' bedoelt. Dan vroeg ik hem: 'Pa, gaan we een liedje inzingen?', waarop hij: 'Ik voel mij niet goed.' Maar dan hoorde ik hem in zijn zetel zijn stem schrapen en wist ik: binnen een kwartier zitten we in de studio.»

Bobbejaan (glimlacht en begint een liedje te neuriën) «Soms voel je je als een coureur die zijn been gebroken heeft. En ik was al lang gestopt met koersen, hè.»

Tom (tot Humo) «Wat vind jij de mooiste liedjes op de plaat?»

HUMO 'Flower of Shanghai', gezongen door Daan, en natuurlijk het bijna ondraaglijk eerlijke slotlied 'Verankerd': 'Als je oud bent, als je ziek bent, geen toekomst meer (...) De toekomst wordt voortaan bepamperd / Moeten wij dan niet meer leven?' Dat kan niet anders dan een zware bevalling geweest zijn.

Josée «Ah ja, héél zwaar. Ik wilde het er eerst niet op.»

Tom «Uiteindelijk is het wel een optimistische tekst. Door het laatste zinnetje: 'En nergens leg ik mij bij neer'. Dat haalt het zware van de rest van de tekst weg.

»Aan de andere kant: ik heb mijn vader nog nooit zoveel zien huilen als het afgelopen jaar. Gelukkig was mijn moeder er om hem te steunen. Bij het inzingen van 'Verankerd' is ze achter hem gaan staan, haar handen op zijn schouders, en... Ik hoor het haar nog zeggen: 'Bob, het is zoals het is.'»

Josée «We hebben 'Verankerd' aan de jeugd laten horen, de kinderen van ons Myriam: achttien, negentien, twintig jaar oud. Zij vonden het ook het beste nummer. 'Dat zou op nummer 1 moeten komen,' zeiden ze.»

Roepen en brullen

HUMO Was deze plaat er geweest als Rick Rubin met Johnny Cash niet de comeback der comebacks had gemaakt?

Tom «Zelf hebben wij het nooit over Johnny Cash gehad. De pers heeft dat ervan gemaakt, om het te kunnen plaatsen.»

Bobbejaan «Ik ben geen Johnny Cash, hè.»

Tom «Het idee voor deze plaat is ontstaan in 1999, toen Dead Man Ray een nieuwe soundtrack maakte bij de Bobbejaanfilm 'At the Drop of a Hat'. Toen is Firmin Michiels op Daan afgestapt: 'Wanneer gaan we een plaat opnemen met Schoepen?' Pa is dan ziek geworden en het idee verdween noodgedwongen een tijd in de koelkast, maar het was van meet af aan duidelijk dat we moesten uitgaan van zijn eigen authentieke identiteit. We vinden het allemaal fantastisch wat Rick Rubin met Johnny Cash heeft gedaan, maar die platen zijn veel minimalistischer, én ze staan vol covers. Wij zijn vertrokken vanuit het Bobbejaan-repertoire, en dat is enorm divers.

»Het was een meesterzet van Firmin Michiels om pa drie jaar geleden te laten optreden op Saint Amour. Hij wist dat je Bobbejaan Schoepen niet zomaar kon teruggeven aan het grote publiek: zijn muziek was uit het collectieve geheugen verdwenen, te veel dingen waren gedateerd. Maar door dat optreden is alles in een stroomversnelling terechtgekomen.»

Bobbejaan «Alsof ze Eddy Merckx zouden vragen om opnieuw de Tour de France te rijden.»

Josée «Maar toen hij eenmaal op het podium stond en de reactie van het publiek voelde, was hij vertrokken.»

Bobbejaan «Roepen en brullen, de hele zaal stond recht! Amai.»

Tom «We dachten dat het bij één optreden op Saint Amour zou blijven, maar het zijn er vier geworden.»

Bobbejaan «Antwerpen, Gent, Brussel en Leuven.»

HUMO Bent u zenuwachtig voor de reacties op de plaat?

Bobbejaan «Nee. Ik heb niks te verliezen, of wel? Zelf ben ik nooit van plan geweest om nog te gaan zingen. Zo ziek als een hond, ik ben bijna honderd jaar, en dan zetten ze mij achter een microfoon.»

Tom (lacht) «Een typische Schoepen-uitspraak.»

Bobbejaan «De rest is gestopt of dood, en ik moet weer gaan zingen. En ik doe het nog ook!»

Niet goed wijs

Bobbejaan begint te neuriën en met de vingers te knippen terwijl hij met zijn rechtervoet de maat aangeeft. Het werkt behoorlijk aanstekelijk: als vanzelf beginnen wij mee te swingen.

Tom «Als hij begint te zingen, raakt hij in vorm.»

Bobbejaan «Dat is omdat ik niet goed wijs ben, hè. (Neuriet de melodie van 'Flower of Shanghai') Schoon liedje, hè?»

HUMO Op de cd laat u de zang op dat nummer volledig over aan Daan.

Bobbejaan «Het was sterker als hij het alleen deed. Ik vind dat toch. Ik heb 'm wel gezegd dat hij zacht moest zingen.»

Tom «Pa had een paar regels kunnen meezingen, maar dan was het een mislukt duet geworden.

»We hebben Daan wel niet laten meezingen op 'De lichtjes van de Schelde'. Dat had hij al gedaan in 'Zo is er maar één', dat lag al te zeer voor de hand.»

HUMO Ik heb de clip van 'Le temps des cerises' gezien, het duet met Geike Arnaert, waarin die met de beroemde Amerikaanse cowboyslee van je vader rondrijdt. Een vrouw achter het stuur van zo'n unieke wagen: wat bezielde jullie?

Tom «Ze rijdt zelf met een automaat, dus ze was getraind. Toen we haar vroegen of ze ermee wilde rijden, zei ze alleen maar: 'Wáááuuuw!'»

Josée «Een heel lief meisje. Ze zegt niet veel.»

Bobbejaan «Maar wel een heel goeie zangeres.»

HUMO Ik wist overigens niet dat die auto echt reed.

Tom «We hebben er twee, en die laten we geregeld volledig nakijken. En toch kreeg ik aanvankelijk geen van de twee in gang. Ik kreeg de motorkap zelfs niet open!»

Josée «Zo'n wagen was destijds goedkoper dan een attractie voor Bobbejaanland, én veel unieker. Over die auto's werd gesproken. Er zijn er maar een paar van, over heel de wereld. In Canada staat er eentje, en Roy Rogers had er ook één.»

Gepest op school

Dan wordt Bobbejaan te moe en verhuizen we naar de woonkamer. Hij kan er uitrusten in zijn relaxzetel, wij zien een huiveringwekkende achtbaan hoog boven Bobbejaanland uittorenen.

Tom «Dat is de Typhoon. De laatste attractie die we nog zelf geplaatst hebben, net voor we het pretpark in april 2004 verkochten.»

HUMO Wat was jouw favoriete attractie?

Tom «De rodeostier natuurlijk (lacht). Nee, de boomstammen. Omdat je daar meisjes kon versieren! En de Looping, de voorloper van de Typhoon.

»Onlangs ben ik voor het eerst in jaren nog eens in het park geweest: erg confronterend. Voor een kind was zo'n pretpark in je tuin natuurlijk geweldig, maar ik herinner me vooral hoeveel schade Bobbejaanland mijn vader heeft berokkend, als artiest dan. Omdat hij dag en nacht met de zaak bezig was, ging hij tijdens zijn shows hier steeds meer op routine ging drijven en werd hij een karikatuur van zichzelf. In de jaren zeventig herinnerde niemand zich nog Bobbejaan-de-geweldig-diverse-artiest. Het waren de jaren van het antikapitalisme, iedereen was anti-Amerikaans, en ik werd op school gepest omdat mijn vader de eigenaar was van een pretpark. Dat deed vooral pijn omdat ik wist wat hij allemaal kon en gedaan had. Jacques Brel had in zijn voorprogramma getourd, hij had Elvis ontmoet, met Django Reinhardt gespeeld... Maar dat herinnerde niemand zich nog.

»Neem om het even welke artiest op de Zamu Awards en geef hem vijfhonderd mensen in dienst: ik ben benieuwd hoe creatief hij over een jaar nog zal zijn.

»Nee: ik heb geen spijt dat we het park verkocht hebben. En ik ben heel blij dat we de artiest Bobbejaan nu in ere kunnen herstellen en de stereotypen van de baan kunnen helpen. Nog voor er één exemplaar van verkocht is, is deze cd voor ons al geslaagd.»

Als Bobbejaan ziet dat wij op het punt staan om afscheid te nemen, veert hij nog eens recht en zegt: 'Neem nog een stukje cake.' Dat doen we. Overheerlijke cake, gemaakt door Josée, in haar tijd een uitstekend operazangeres. Iets voor een volgende cd misschien.