Bolsonaro moet ook inheemsen tegen corona beschermen

De Braziliaanse president Jair Bolsonaro heeft een maand de tijd om maatregelen te nemen tegen het verspreiden van het coronavirus onder inheemse gemeenschappen. Zo luidt een uitspraak die het Braziliaanse hooggerechtshof op woensdag deed.

Sinds het coronavirus eind februari arriveerde in Latijns-Amerika, zijn inheemse gemeenschappen in Brazilië dieper het Amazonewoud ingetrokken om zichzelf te beschermen tegen besmetting. De angst is groot onder inheemse volkeren. En met goede redenen: in de vijfhonderd jaar sinds de komst van de eerste Europeanen zijn virussen van buiten meermalen de meest dodelijke vijanden gebleken voor de oorspronkelijke inwoners van de regio. Exotische ziekten als tyfus, griep, mazelen en pokken vaagden hele stammen weg.

Nieuwe exoot

Ook tijdens deze moderne pandemie blijkt de nieuwe exoot de inheemse Brazilianen relatief hard te treffen, ondanks de door hen zelf genomen maatregelen. Volgens de inheemse belangenkoepel APIB heerst corona inmiddels onder 148 van de circa driehonderd inheemse volkeren, 639 mensen kwamen om. Vertegenwoordigers waarschuwen sinds het begin van de pandemie dat de bewoners van de Amazone extra kwetsbaar zijn door een zwakker immuunsysteem en gebrekkige toegang tot moderne zorg. Diep in het oerwoud ontbreekt het vaak aan zeep en alcoholische gel, laat staan een ziekenhuisbed met beademingsapparatuur.

Belangenclub APIB eiste maatregelen van de federale overheid en kreeg woensdag steun van een meerderheid van Brazilië’s hoogste rechters. Het hooggerechtshof oordeelt onder meer dat inheemse gebieden met blokkaden moeten worden afgesloten voor buitenstaanders, zodat het virus geen toegang meer krijgt tot de kwetsbare stammen. APIB eiste ook onmiddellijke actie tegen illegale houtkap en grondstofwinning in de Amazone. Volgens de inheemse organisatie wordt het virus onder meer verspreid door indringers die in hun zoektocht naar de natuurlijke rijkdommen van de Amazone stuiten op dorpen en stammen. Maar deze eis nam het hooggerechtshof niet over.

Draaiende economie

Het is de vraag hoeveel Bolsonaro zich gelegen zal laten liggen aan de uitspraak. De president heeft weinig op met het beschermen van de Amazone en zo mogelijk nog minder met het bestrijden van de corona-epidemie. Zijn voornaamste antwoord op het virus is het omstreden malariamiddel hydroxychloroquine dat hem naar eigen zeggen succesvol afhielp van zijn besmetting enkele weken geleden. Belangrijker dan natuurbehoud, inheemse belangen of volksgezondheid is voor hem een draaiende economie. Deelstaatgouverneurs die dit voorjaar toch coronarestricties invoerden, kregen de wind van voren. Sinds juni zijn de maatregelen in de meeste deelstaten weer versoepeld.

Aangemoedigd door Bolsonaro is de economische activiteit in de Amazone in de 20 maanden sinds zijn aantreden flink toegenomen. Oogluikend staat de federale overheid illegale houtkap en het platbranden van stukken regenwoud toe, onder meer voor landbouwgrond. Nieuwste cijfers van het onderzoeksinstituut INPE, dat gebruikmaakt van satellietbeelden, tonen een recordtoename van 28 procent ontbossing tussen augustus 2019 en juli van dit jaar ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder.

Onder de inheemse covid-slachtoffers zijn ook prominente leiders. Woensdag stierf Aritana (71), hoofd van de Yawalapiti-stam. Hij stond als inheemse activist aan de basis van het Xingu nationaal park, het eerste beschermde reservaat in de Amazone, een gebied waar zestien stammen leven. Twee weken geleden maakte hij eerst een rit van 10 uur naar de dichtstbijzijnde plaats met medische post en kort daarop moest hij nog eens 9 uur reizen naar een ziekenhuis met ic-bed. Half juni overleed het beroemde stamhoofd Paulinho Paiakan (waarschijnlijk 65) van de Kayapó. Paiakan wist in de jaren tachtig lange tijd de bouw van de enorme Belo Monte-dam in de Xingu-rivier te traineren.

(VK)