Boyan Slat, de man die de oceaan schoonmaakt: 'Handen uit de mouwen, anders verandert er niets'

Drie jaar geleden lanceerde de toen 18-jarige Nederlandse scholier Boyan Slat het idee om de plasticsoep uit de oceanen te vissen. Wat begon als een afstudeerwerk groeide pijlsnel uit tot The Ocean Cleanup, het meest gehypete en ambitieuze milieuproject van onze tijd.

'Ik ben op het idee voor The Ocean Cleanup gekomen toen ik tijdens het duiken in Griekenland meer plastic dan vissen zag.'

De voorbije jaren werkte Slat met een ploeg ingenieurs, oceanologen en andere experts aan computermodellen, maar vorige week kwam een einde aan het droogzwemmen: vanaf een schip van baggerbedrijf en financierende partner Boskalis zag Slat hoe een eerste proefmodel 23 kilometer voor Scheveningen te water werd gelaten.

HUMO Proficiat! Was het een emotioneel moment?

Boyan Slat «Reken maar dat er werd gejuicht. Vooral na het bevestigen van de eerste boei, want dat gebeurde met een nooit eerder gebruikte techniek. Deze test is een mijlpaal. We zijn niet langer een laboratoriumproject, we hebben de stap naar de echte wereld gezet.»

HUMO De armen van het proefmodel zijn 100 meter lang. Indrukwekkend, maar de bedoeling is een barrière van liefst 100 kilometer te bouwen om de Great Pacific Garbage Patch, een reusachtige oceaanlap vol plasticafval tussen Hawaï en California, op te ruimen. Hoe realistisch is die kwantumsprong?

Slat «Het belang van schaalgrootte is relatief, want de barrière wordt opgebouwd uit segmenten. Maar we hebben nog heel veel werk voor de boeg. Deze test slaat alleen op de drijvende armen, het meest kritieke onderdeel van het concept. Hoe duurzaam zijn ze? Hoe goed weerstaan ze de stroming en hoe gedragen ze zich bij stormweer? We gaan het proefmodel een jaar lang monitoren, en intussen testen we ook de andere twee componenten: de bodemverankering en het oogsten van het plastic. Als daarna ook nog de combinatietests lukken, zijn we in 2020 klaar om alles op ware grote uit te rollen.»

HUMO Is de Noordzee voldoende uitdagend als testgebied?

Slat «Absoluut. De Noordzee is berucht om haar uitzonderlijk sterke stroming. Die levert de helft van de krachten die op drijvende installaties inwerken, de andere helft komt van golven en wind. Het spreekt vanzelf dat die drie elementen elkaar versterken. Ook op dat punt worden we goed bediend: de golven in de Noordzee zijn in normale omstandigheden veel lager dan die in de Stille Oceaan, maar niet als het stormt. En wees gerust, het stormt hier vaak. We kijken nu al uit naar de impact van de eerste zomerstorm op ons proefmodel.»

undefined

HUMO The Ocean Cleanup zal 270 miljoen euro kosten. Wie gaat dat betalen? Crowdfunding?

Slat (lacht) «Dat zal niet volstaan, al was crowdfunding wel belangrijk bij de lancering. Deze test kost anderhalf miljoen euro, geld dat afkomstig is van de overheid maar vooral van bedrijven die geïnteresseerd zijn in de technologie. Voor het echte werk is een veelvoud nodig, maar dat schrikt ons niet af. Zodra we het stadium van beproefde technologie hebben bereikt, kunnen we een heel ander businessmodel hanteren. We hebben nu al studiewerk gedaan over de kostprijs per ton plastic en de opbrengsten uit recycling.»

HUMO Hoe voelt het om als 21-jarige een mondiaal inspirerend project te dragen?

Slat (relativerend) «Ik weet niet of mijn leeftijd daarbij veel belang heeft. Maar het is wel heftig, de afgelopen drie jaar heb ik in een rollercoaster geleefd. Veel stress, maar ook ontzettend veel bijgeleerd. Ik doe het nog altijd heel graag, en het lijkt me ook zinvol.»

HUMO Niet zo bescheiden. U wordt wereldwijd gezien als een jonge versie van Elon Musk. Visionair, ondernemend, een belichaming van het ‘Yes, we can!’-ideaal. Maar ook: keynotespreker op gezaghebbende fora, doodgeknuffeld door wereldleiders en Nobelprijswinnaars, laureaat van prestigieuze milieuprijzen. Zit de rol van redder van de planeet u lekker?

Slat «Ik een rolmodel? Zo heb ik het nooit bekeken, maar ik sta wel achter de ‘Yes, we can!’-attitude. Handen uit de mouwen, anders verandert er niets. Aan klagen doe ik niet, dat is zonde van de energie. Ik ben op het idee voor The Ocean Cleanup gekomen toen ik tijdens het duiken in Griekenland meer plastic dan vissen zag. Hier wil ik iets aan doen, dacht ik.»

HUMO The Ocean Cleanup vangt ook tegenwind. Naast de sceptici die de technische haalbaarheid betwijfelen, zijn er ook critici die het uitgangspunt verwerpen. In plaats van de troep uit de oceaan te vissen, kunnen we er beter voor zorgen dat er geen plastic in zee belandt. Ja toch?

Slat «Uiteraard moet preventie prioriteit krijgen, maar dat doet niks af aan de urgentie van een grote schoonmaak. Als je kelder door een lek onder water loopt, wil je dat iemand zo snel mogelijk de kraan dichtdraait. Maar je hebt ook mannen met lieslaarzen nodig om het water weg te pompen. Die mannen met lieslaarzen, dat zijn wij. Het is ook niet zo dat de plasticsoep vanzelf zal oplossen: we hebben stalen gedateerd van 40 jaar oud. Alles hangt af van het soort plastic dat via de rivieren in zee belandt. Een legoblokje raakt niet ver buiten de kust, maar een plastic zak of een krat Jupiler is vertrokken voor een jarenlange reis naar het midden van de oceaan.»

HUMO We zullen het de Rode Duivels-supporters inpeperen.